Science and education scientific publishing center virtualconferences. Press international conference science and

 May 2021
SCIENCE AND EDUCATION
каналиниг бош қисми чиқарилди. Эски Анҳор каналининг узунлиги 184 километр бўлиб, кенг 
экин майдонлари ва қўриқ ерлар орқали Қашқадарёга қуйиларди
1
. 
Совет ҳукумати янги суғориш тармоқларида турли иншоотлар қуриш учун ҳар йили миллион
сўмлаб маблағ бермоқда. 1954 йилда шу мақсад учун 1953 йилдагига нисбатан 2 баробар кўп 
маблағ сарф қилинди. 1952 йили Шаҳрисабз, Қамаши, Косон, Китоб ва Яккабоғ районларида 
30 та иншоот қурилди. Эски Анҳор канали шу йил май ойида сув бера бошлайди. Қарши, 
Бешкент, Косон, Чироқчи ва бошқа районларнинг қақраб ётган ўн минг гектарлаб чўлларини 
кенг экинзорларга айлантиради. Эски Анҳор канали қурилиши тамомлангач областимиз 
колхозларида 1955 йилда суғориладиган 8.5 минг гектар янги ер очилади
2
.
“1954 йилда областьда сув запасини ошириш мақсадида сув омборлари қуришга кири-
шилди. Қамаши районида қурилаётган сув омбори икки ярим минг гектардан ортиқроқ май-
донни суғорадиган ерга айлантиришга имкон беради”
3
. 
Каналнинг эски ўзанида ҳар йили ўрта ҳисобда оқизиладиган 500-550 миллион кубометр 
сувнинг 165-180 миллион кубометри ерга сингиб ёки бўғланиб исроф бўлаётганини
мутахассислар аниқладилар
4
. Жумладан, “Қашқадарё вилоятида сув хўжалиги қурилишида иш 
ҳажмининг ўсиши сабабли УзССР ММиВХнинг 22/Х-1971 йилдаги № 921 сонли буйруғига
асосан сув хўжалиги қурилишида умумий қурилиш трести “Эскианҳорканалқурилиш” 
трести”
5
ташкил топган. Эски Анҳор канали янги ўзаннинг қурилиши. “1971 йил охири ва 
1972 бошларида авж олдирилди. 20 миллион кубометрдан зиёд тош ва қаттиқ жинслар 
портлатиш йўли билан юмшатилди. Бетонлаштириш учун 20дан ортиқ бетон қорғич заводлар 
қурилди ва улар суткасига 24 соат ишлаши тамин қилинди. 120 минг кубометр бетон ўзанига 
ётқизилди. 3 йилда қурилиши планлаштирилган бу янги ўзан атага 10 ойда қуриб тугатилди. 
1972 йил ёзидан бошлаб Эски Анҳор канали Зарафшон сувини янги ўзандан Қашқадарёга қуя 
бошлади. Каналнинг эски ўзанидан секундига 50 кубометр сув оққан бўлса, шундан фақат 33-
35 кубометри Қаши гидроузелига келиб қуйилар эди. Уша йили каналдан 50 миллион кубометр 
сув Чимқўрғон омборига оқизилди. Натижада, 1972 йил область 343 минг тонна пахта берди. 
Воҳада бир йилда пахта ҳосили 92 минг тоннага кўпайди”
6
.
Умуман олганда Совет ҳукуматининг 50-йиллардан бошлаб Ўрта Осиё ҳудудида ирригация 
ва мелиорация ишларини авж олдириш мақсадида амалга оширган тадбирларига, республикада 
иккинчи жаҳон урушдан сўнг қишлоқ хўжалигини юксалтиришга ва ялпи маҳсулотни салмоғини 
оширишга бўлган интилишдир деб ҳам қараш мумкин. Совет ҳукумати миллиардлаб маблағ 
ажратишлари эвазига ирригация иншоотларининг қурилишига эришди. Илмий изланишларим 
шуни кўрсатадики, Совет ҳукумати ХХ асрнинг 50-80 йилларида Қашқадарё ва Сурхондарё 
вилоятларнинг чўл ҳудудларида ялпи олиб борган қурилиш ишларининг провард мақсади, 
фақат пахта етиштиришга қаратилган эди. Бу эса кичик хулоса ўрнида Совет давлатининг 
Ватанимиз ҳудудидаги асл мақсадларини англашга қийинчилик туғдирмайди.
1
Тошев Х. Қашқадарёда ирригация ишлари.-Т., “Ўзбекистон”, 1975 йил. Б-11.
2
Қашқадарё Ҳақиқати газетаси. №11. 16 январь, 1955 й. Б-1.
3
Қашқадарё Ҳақиқати газетаси. №11. 16 январь, 1955 й. Б-1.
4
Тошев Х. Қашқадарёда ирригация ишлари.-Т., “Ўзбекистон”, 1975 йил. Б-11.
5
Қашқадарё ВДА, 561-жамғарма. 1-руйхат, 46-й/жилд, 1-3 варақлар.
6
Тошев Х. Қашқадарёда ирригация ишлари.-Т., “Ўзбекистон”, 1975 йил. Б-13.

---

38