Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

Buxoro viloyat agrosenozlaridagi manzarali va sayroqi qushlar tur tarkibi va 
uchrash xususiyatlari 
T/r 
Turlar
Uchrash 
xususiyatlari 
Rasmi
O
’t
ro
q 
K
el
ib
u
y
al
ab
k
et
u
v
ch
i 
U
ch
ib
o’t
uv
ch
i 
1 Coturnix coturnix- 
Bedana 
+ 
2 Phasianus 
colchicus- 
Qirg’ovul 
++

---

171 
3 Cuculus canorus – 
Oddiy kakku 
+ 
4 Apus apus –
Qora uzunqanot 
+ 
5 Upupa epops –
Sassiq popishak 
+ 
6 Hirundo rustica- 
Qishloq 
qaldirg’ochi 
+ 
7 Motacilla flava- 
Sariq jiblajibon 
+ 
8 Motacilla feldegg- 
Qoraboshli 
jiblajibon 
+ 
9 Motacilla alba- 
Oq jiblajibon 
+ 
10 Motacilla 
personata- 
Niqobli jiblajibon 
+ 
11 Lanius schach- 
Uzun 
dumli 
qarqunoq 
+ 
12 Oriolus oriolus- 
Zarg’aldoq 
+ 

---

172 
13 Acridotheres 
tristis – 
Mayna 
++
14 Sturnus roseus- 
Ola chug’urchuq 
+ 
15 Sturnus vulgaris- 
Oddiy 
chug’urchuq 
++
16 Pycnonotus 
lucogenys- 
Andalib 
+ 
17 Cercotrichas 
galactotes- 
To’qay bulbuli 
+ 
18 Remiz pendulinus- 
Vahimaqush
+ 
19 Parus 
bokharensis- 
Buxoro chittagi 
++
20 Passer montanus- 
Dala chumchug’i 
++
Jami 
5 
9 
6 
20 
Izoh: Jadvaldagi qushlardan quyidagilarni bedana, qirg’ovul, sassiq popishak, sariq 
jiblajibon, qoraboshli jiblajibon, zarg’aldoq, to’qay bulbuli, buxoro chittagi manzarali 
va sayroqi guruhiga, kakku, qora uzun qanot, qishloq qaldirg’ochi, uzun dumli 
qarqunoq, mayna, ola chug’urchuq, andalib, vahimaqush sayroqi guruhiga, 

---

173 
oqjiblajibon, niqobli jiblajibon, oddiy chug’urchuq, dala chumchuq manzarali 
guruhga shartli ravishda kiritish mumkin[1.,2].
Bedana uchib ketuvchi manzarali-sayroqi qush bo’lib, ko’pincha uni qafaslarda 
saqlab parvarish qilinishini guvohi bo’lamiz. Tabiatda bu tur cho’llar, sug’oriladigan 
yerlar, to’qayli o’rmonlar[3] va inson tomonidan o’zlashtirilgan hududlarda panoh 
topadi. Uning teri hosilalari yengil sanoat va kasmetologiyada qadir topgan. Go’shti 
va tuxumi foydali parxezbop ozuqaligi bilan kishi e’tiborini tortadi.
Qirg’ovul muhofazaga olingan o’troq tur bo’lib, erkagi bilan urg’ochisi orasida 
jinsiy demorfizm shakllangan. Turga xos manzarasi va yangroq ovozi kishini 
hayratga soladi. Vohalarda va butazorlarda uni ko’p ko’rish mumkin. Oziqasini 
yerdan topsa ham kechasi daraxtlarda tunaydi.
Zarg’aldoq ko’zga kam tashlanib, yoqimli ovozi bilan o’zini tanitadigan,jinsiy 
demorfizmga ega, kelib uyalab ketadigan tur. O’ziga tortadigan ovozi va betakror 
manzarasi qisqa vaqtda kishilar e’tiboriga tushadi.
To’qay bulbuli bir ko’rganda boshqa turlardan ajratish oson bo’lgan, qishda 
uchib ketadigan jannat qushi. Inson tomonidan o’zlashtirilgan suv havzalari atrofida, 
butazorlar orasida yashaydi. Ertalab tongda va kunning ikkinchi yarmida jonli 
sayrashi insoniyat borki, uning nazariga tushadi.
Bedana, qirg’ovul, zarg’aldoq va to’qay bulbuli kabi Buxoro agrosenozlaridagi 
manzarali va sayroqi qushlarni viloyat hududida yaqin kelajakda sonini muvozanatli 
ko’paytirish turizm sohasidagi serqirra ehtiyojlarni yechimini topishga qo’l keladi.
Xulosa qilib aytganda Buxoro viloyatidagi ko’kalamzorlar, suvliklar va ular 
atrofidagi to’qayzorlar hamda ko’ngil ochar va dam olish markazlari, ziyoratgohlar, 
alohida muhofaza qilinadigan hududlarda uchrovchi manzarali va sayroqi qushlarga 
nisbatan mehr shavqat ruhida munosabatda bo’lish yaqin kelajakda ular turizm sohasi 
istiqboli uchun xizmat qilishini garovi hisoblanadi.