Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

ADABIYOTLAR: 
1. 
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning 2014 yil 
2 oktyabrda Samarqand shahrida BMTning Jahon turistik tashkilotining 99
‐chi 
ochilish marosimidagi nutqi. 
http://www.gazeta.uz/2014/10/03/tourism/ 
2. 
Квартальнов В.А., Зорин И.А., и др., Туризм как вид деятельности. 
Москва: “Наука” 2010. С.186 
3. 
Чжан Б.Ю., Тенденция развития туристического комплекса Китая. 
Дисс.канд.эконом. наук. Москва. 2015 г. С.74 
Ҳалимова Ҳ. Н. 
Бухоро хотин-қизлар мадрасаси ўқитувчиси 
Мусинова А. С. 
 Тасвирий санъат кафедраси ўқитувчиси 
ТАРИХИЙ ОБИДАЛАРДА НАҚШИН БЕЗАКЛАР ЖИЛОСИ 
 
Самарқанд “Ислом оламининг қимматбаҳо гавҳари”, “Шарқ дурдонаси” 
деб номланади. Унинг тарихи Абу Али ибн Сино, Абу Райхон Беруний, Ал-
Хоразмий, Рудакий, Умар Хайём, Жомий, Навоий каби улуғ уламолар ва 
шоирларнинг номлари билан чамбарчас боғлиқдир. 
Аниқ фанлар ва қурилиш ишларининг ютуғи кўргазмали маданиятни 
жуда тез ривожланишига олиб келди. Бу айниқса, Самарқанднинг ноёб 
архитектура обидаларида намоён бўлади. Шаҳар айниқса Амир Темур ва 
Темурийлар ҳукумронлик қилган даврида ўз ривожланиш чўққисига эришган. 
Темурнинг набираси, илм фан ҳомийсиМирзо Улуғбек майдоннинг 
марказий қисмини қурдира бошлаган. Ҳозирги кунга келиб Регистон 
майдонини учта ажойиб иншоотлар, яъни Улуғбек, Шердор ва Тиллакори 
мадрасалари безаб туради. Шердор мадрасаси булар ичида ўзининг нақшин 
безаклари билан ажралиб туради. 
Бу улкан иншоот 1619-1636 йилларда Самарқанд ҳокими, таниқли 
саркарда Ялангтўш Баҳодир раҳбарлигида меъмор Абдул Жаббор томонидан 
қурилган. Бу иншоот Улуғбек мадрасасининг энг катта ва салобатли гумбази 
ўрнидақурилган бўлиб, бинонинг қолдиғи 1956-йил Шердор мадрасасининг 
пойдевори остидан топилди. Шердор мадрасасининг бош фасади айниқса 
жозибалидир. Унда гўё оҳуларга ташланаётган йўлбарссимон шерлар ва 
уларнинг ортидан кутиб турган қуёш расмлари солинган. Шунинг учун бу 
бинога Шердор мадраса деб ном берилган. Бу бинони Ўрта Осиё услубига 
мансуб меъморчилик нақшлари билан безашган. 
Бинонинг ички ҳовли қисмида ўз услубидаги энсиз айвонли ҳужралар 
барпо этилган. Уларнинг ҳовли қисми кошинбуриш ва кошинкорлик ишлари 
билан меъморчилик санъатидаги нозик ва такрорланмас турли хил нақшлар 
билан ниҳоятда санъаткорона ишланган. Бинода замонасининг етук меъмори 
ниҳоятда ақл-заковат билан моҳирона ишлагани ҳар бир нақш ва ҳуснихатда 
кўриниб турибди.

---

311 
Афсуски, бундай бебаҳо ва нодир маданий ёдгорликнинг бир неча асрлар 
давомида қаровсиз ётиши натижасидаунинг юқори қисми шикастланган эди. 
1936-1940-йилларда Самарқандлик моҳир усталар бинони қайтадан таъмирлаб, 
консервация қилиб қўйдилар. 
Бинонинг асосий пештоқи ва улкан равоқнинг икки четидаги 
морпечларини қайтадан ишланди. 1950-1956-йилларда бинонинг ҳовли 
қисмини қайта таъмирлашга киришилиб, ҳужралар олдидаги кошинкорлик-
қаннос ва плайтерлардан тушиб кетган кошинбуриш ўрни оддий ғишт-таракота 
билан ишлаб қўйилди. 1961-1964-йилларда бинонинг асосий пештоқининг олд 
қисмида кошинкорлик ва кошинбуриш ишлари бажарилди.1969-йилдан яна 
ҳовли қисмидаги биринчи қават ҳужралари олдидаги қаннос (тинпан)лар ва 
уларнинг атрофини айланиб ўтган пляцерлари сақланиб қолган қадимий 
усулдаги нақшлар асосида кошинбурриш билан қайтадан таъмирланди, лекин 
бу ҳам узоққа бормади. 
Мустақиллик шарофати билан қадимий меросларимиз, умуминсоний 
қадриятларимиз ўрганилди ва қайта тикланди. Шулардан бири Шердор 
мадрасасидир.Мадраса 48 ҳужра, иккита гумбаз остидаги хонақоҳлардан 
иборат.Мазкур мадраса XVII аср меъморчилиги ютуқлари асосида қурилган.Бу 
мадраса икки қаватли бўлиб,унинг пештоқидаги безаклар вазифаси учга бўлиб 
ўрганилади.