Сборник статей к 80-летию академика В. В. Ржевского. М.: Мггу, 2000. 350 с

11

8. 
   Научные проблемы горного производства. Сборник статей к 80-летию академика В.В. Ржевского. М.: МГГУ, 2000. –350 с.
   

8. 
   АПКОМ -97. Сборник докладов на английском языке. М., МГГУ, 1997.
   

8. 
   Даврий нашрлар (“Ўзбекистон кончилик хабарномаси – Горный вестник Узбекистана”, “ТДТУ хабарлари”, “Техника юлдузлари”, “Узбекский
   

геологический журнал”, “Горный журнал”, “Горный информационно-аналитический бюллетень

Интернет сайтлари:

1. 
   http://www.elibrarv.ru - илмий электрон кутубхона.
   

2. 
   http://mggu.da.ru - Москва давлат кончилик университети.
   

3. 
   http://www.nggi.uz – Навоий давлат кончилик институти.
   

4. 
   http://www.edd.ru- электрон адабиётлар нусҳаси.
   

5. 
   http://www.ngmk.uz – “Навоий кон-металлургия комбинати” давлат корхонаси.
   

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY vA O'RTA MAXSUS TALIM vAZIRLIGI
NAvOIY DAvLAT KONCHILIK INSTITUTI NUKUS FILIALI

«TASDIQLAYMAN»

Oqıw jumısları boyınsha direktor o’rinbosari __________ D. Jumamuratov
«___» __________ 2021 jıl
«FOYDALI QAZILMALARNI NOAN’ANAvIY USULDA QAZIB OLISH»
ISHCHI O'QUv DASTURI
(3-kurs ushın )

Bilim tarawı :

300 000 – Islep shıǵarıw texnikalıq tarawdıń

Talim tarawı : 320 000 – Islep shıǵarıw texnologiyası

Talim baǵdarı :
5311600 - Taw kenshilik ishi (ashıq taw kenshilik ishleri)
Ulıwma oqıw saatı - 122 saat saat
Sonday-aq :
Lekciya - 32 saat.
Ámeliy mashǵulotlar - 32 saat.
Ǵárezsiz tálim saatı - 58 saat.

NUKUS – 2021

Pánniń jumısshı oqıw programması Ózbekstan Respblikasi Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw Ministirligi 20 jıl - dagi -sanlı buyrig'i menen (buyrıqtıń 3 qo’shimchasi) tastiqlangan páni programması tiykarında tayarlanǵan.

Pánniń jumısshı o’quv programması SortDKI NF sovetiniń 2021 jıl _____ № - sanlı bayanı menen tastıyıqlanǵan.

Dúziwshiler:
Djaksimuratov K. M - SortDKI NF, « Tábiy hám ulıwmakásiplik pánler » kafedrası
basqarıwshıı ; g-m. f. n.
Recenzentler:

N. Embergenov - Qaraqalpaq mámleket universiteti, geografiya hám gidrometrologiya kafedrası dosenti; g. f. n.

“Tábiy hám ulıwmakásiplik pánler”
kafedrası basqarıwshıı :
2021 l “ ” № _____________________________ Xudoyberdiev F. I.

I. Oqıw pániniń aktuallıǵı hám joqarı kásiplik

ta’limdagi o‘rni

Bul programma paydalı qazilma kánlerin qazıw jumısların alıp baratuǵın taw kenshilik kárxanaların proektlestiriw, jańa kán kárxanaların qurıw hám de olardı rekonstrukciya qılıw taw kenshilik texnologiyası processlerdi jaqsı biliw, kán-geologik sharayatlardı, qawipsizlik texnikası hám ekologiyalıq talapların tushungan hám olardı esapqa alǵan halda qazıw jumısların aparıw talabın qo‘yadi, er astı hám ashıq kán jumısları to‘g‘risida ulıwma ma’lumotlarga iye bo‘lish, pán tariyxı hám rawajlanıwınıń tendensiyasi, perspektivası hám de respublikamızdaǵı sociallıq-ekonomikalıq reformalar nátiyjeleri hám aymaqlıq máseleleriniń taw kenshilik perspektivasına ta’siri máselelerin óz ishine aladı.

Pán bo‘yicha studentlerdiń bilimi, ko‘nikma hám ilmiy tájriybesine qo‘yiladigan talaplar

“Paydalı qazilma kánlerin noana’naviy usılda qazib alıw” pánin o‘zlashtirish processinde ámelge asırilatuǵın máseleler sheńberinde bakalavr :

- fan hám texnikanı zamanagóy jetiskenliklerinen paydalanǵan kán kárxanalarıri proektlestiriw, proektlestiriw máselelerin tarqatıp alıw hám optimallastırıw usılların biliw;

- shaxta, rudnik hám karerlarni proektlestiriwdi shólkemlestiriw;

- loyihaning quramı (geologik, taw kenshilik, texnikalıq, kán-mexanik, energetikalıq, transport, ekonomikalıq hám smeta hám basqa bólimler);

- loyihalashtirishga ta’sir ko‘rsatuvchi tábiy, geologik, kán-texnikalıq hám ekonomikalıq faktorlar ;

- loyihalashtirishga sarplanatuǵın ǵárejetler;

- loyihaviy qararların optimallastırıw. Joybar máselelerin texnikalıq, ekonomikalıq, texnikalıq-ekonomikalıq tarqatıp alıw usılları. Texnikalıq-ekonomikalıq máselelerdiń ko‘pvariantliligi;

- loyihalashtirilayotgan taw kenshilik kárxanasınıń ekonomikalıq kursatkichlarini optimallastırıw : kapital mablag‘lar hám ekspluatatson ǵárejetler, salıstırma ǵárejetler, ózine túser bahası, materialalar hám energiya sarpı, jumıs xaqi, kapital mablag‘lardan (tiykarǵı fonnan ) chegirmalar, dáramat, ǵárejetlerdi oraw dáwiri;

- loyihalashtirishda miynet qáwipsizligi hám xafvsizlik qaǵıydaları talaplarınıń o‘rni. Átirap ortalıq hám er qa’rini qorǵaw talapları.

- texnik-ekonomikalıq analizdiń tiykarǵı usılları : variantlar usılı, analitik, grafik hám grafoanalitik usıllar. Matematikalıq modellestiriw usılı. Avtomatlastırılgan proektlestiriw sisteması (SAPR) usılların biliw ilmiy tájriybelerine iye bo‘lishi kerek.

Pánniń o‘quv plandaǵı basqa pánler menen o‘zaro bog‘liqligi hám stilistik tárepten ajıralmas izbe-izligi

-
- “Paydalı qazilma kánlerin noana’naviy usılda qazib alıw” páni 6 semestrde o‘qitiladi. Programmanı ámelge asırıw o‘quv rejesinde joybarlastırılǵan fizika-texnikalıq pán esaplanıp, ol tómendegi pánler menen o‘zaro bog‘langan halda o‘rganiladi: geologiya, geomexanika, tog‘ jınısları fizikasi, kán jumısları tiykarları, kán jumısları processleri, kán resurslarini kompleks o‘zlashtirish, paydalı qazilmalarni geotexnologik usılda qazib alıw texnologiyası, ashıq kán jumısları texnologiyası hám er astı kán jumısları texnologiyası, qıyalarda imaratlardı qurıw.
-
- Kem ushraytuǵın hám radioaktiv metallarni qazib alıw hám qayta islew kárxanaların proektlestiriw pániniń basqa pánler menen o‘zaro baylanısları tómendegi ko‘rinishda ańlatpalanadı :
- geologiya páni menen gidrogeologiyalıq hám injinerlik geologiyasi máselelerin tarqatıp alıw arqalı bog‘langan;

- tog‘ jınısları fizikasi hám processleri páni menen ba’zi bir máselelerdi qo‘yish hám tarqatıp alıw arqalı bog‘langan;

- kon jumısları tiykarları hám processleri pánleri menen taw kenshilik jumısında tiykarǵı islep shıǵarıw basqıshları hám processlerin o‘rganish bo‘yicha bog‘langan;
geomexanika páni menen qıyalar turg‘unligini basqarıw jumısları bo‘yicha bog‘langan;

Pánni óndiristegi o‘rni

“Paydalı qazilma kánlerin noana’naviy usılda qazib alıw” pániniń
taw kenshilik sanaatı daǵı o‘rni islep shıǵarıw processleri menen bog‘liq halda kán kárxanalarınıń qawipsizligin, kán kárxanalarıri proektlestiriw, proektlestiriw máselelerin tarqatıp alıw hám optimallastırıw usılların biliw, páta, rudnik hám karerlarni proektlestiriwdi shólkemlestiriw, joybardıń quramı (geologik, taw kenshilik, texnikalıq, kán-mexanik, energetikalıq, transport, ekonomikalıq hám smeta hám basqa bólimler), proektlestiriwge ta’sir ko‘rsatuvchi tábiy, geologik, kán-texnikalıq hám ekonomikalıq faktorlar, proektlestiriwge sarplanatuǵın ǵárejetler, joybarlıq qararların optimallastırıw. Joybar máselelerin texnikalıq, ekonomikalıq, texnikalıq-ekonomikalıq tarqatıp alıw usılları. Texnikalıq-ekonomikalıq máselelerdiń ko‘pvariantliligini anıqlaw usılları hám yo‘llaridan paydalanıwǵa shaqırıw kerek.
Pánni o‘qitishda zamanagóy informaciya hám pedagogikalıq texnologiyalar

Studentlerdiń “Paydalı qazilma kánlerin noana’naviy usılda qazib alıw” pánin o‘zlashtirishlari ushın o‘qitishning ilg‘or hám zamanagóy usıllarınan paydalanıw, jańa informatsion-pedagogikalıq texnologiyalardı nátiyjeni ámelde qollanıw qılıw zárúrli axamiyatga iye esaplanadı. Pánni o‘zlashtirishda sabaqlıq, o‘quv hám stilistik qo‘llanmalar, ma’ruza tekstleri, tarqatpa materiallar, elektron materiallar, virtual stendlar, hám de taw kenshilik kárxanalarınıń maketlaridan paydalanıladı. Ma’ruza hám ámeliy jumıslar sabaqlarında uyqas túrdegi ilg‘or pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıladı.

Ta’lim beriwdiń aqıl (mıy) ni zo‘r berip jumısqa salatuǵın usıllardan isbilermenlik oyınlarından paydalanıladı.

III. Tiykarǵı teoriyalıq bólim (lekciya shınıǵıwları )

Pánge ajıratılǵan oqıw saatlarınıń oqıw túrleri boyınsha bólistiriwi.
Lekciya shınıǵıwları

№ 1-Modul. “Paydalı qazilma kánlerin noana'naviy usılda qazib alıw” pánin ilimiy hám ámeliy táreplerin o‘rganish Sabaq saatları kólemi

6 -semestr
1 “Paydalı qazilma kánlerin noana’naviy usılda qazib alıw” pánine kirisiw 2
2 Ba’zi terminler túsinigi hám olardı anıqlaw 2
3 Er astı tańlap eritiw usılınıń qazib alıw sisteması sinflanishi 2
4 Geotexnologik processlerdiń tiykarǵı elementleri hám basqıshlari 2
5 Geotexnologik sharayatlar hám parametrlar 2
6 Qudıqlardıń ulıwma xarakteristikası hám wazıypalari 2
7 Er astı tańlap eritiwde qo‘llaniladigan burg‘ulash úskeneleri 2
8 Burg‘ulash texnologiyası. Qudıqlar konstruksiyasi 2
9 Texnologiyalıq qudıqlardı ratsional jaylasıw sxemasın tańlaw 2
10 Kolmatatsiyaning ónim bo‘lishi 2
11 Qudıqlarda remont hám qayta tiklew jumıslari 2
12 Uchquduq tipidagi kánlerden paydalı qazilmalarni yo‘l-yo‘lakay qazib alıw 2
13 To‘dalab sıltılaw haqqında ulıwma ma’lumot 2
14 To‘dalab sıltılaw texnologiyalıq rejimi 2
15 Er astı tańlap eritiwde hám to‘dalab sıltılawda paydalaniletuǵın ximiyalıq reagentlar haqqında ulıwma ma’lumot 2
16 Er astı tańlap eritiw jemisdor qospaların sorbsion qayta islewde qayta islewde tiykarǵı apparatlar túrleri 2
6 -semestr buyicha jami 32

Lekciya mashǵulotlari multimedia qurulmalari menen buyımlanǵan auditoriyada akadem.gruppalar aǵıwı ushın ótiledi.

Iv. Ámeliy shınıǵıwlar bo‘yicha ko‘rsatma hám usınıslar

Ámeliy mashg‘ulotlarda studentler siyrek ushırasatuǵın, tarqaq hám kemde-kem ushraytuǵın metallar ximiyalıq islep shıǵarıw texnologiyası processlerin, qo‘llaniladigan úskenelerdi hám qozaqlardı, ıssılıq balansın esaplawdı o‘rganadilar.

Ámeliy mashg‘ulotda studentler zamanagóy kem ushraytuǵın metallar óndiristiń texnologiyalıq sxemaların esaplawdı hám qozaqlar tańlawdı o‘rganadilar.

№ Ámeliy shınıǵıwlar temalari soat

6 -SEMESTR
1 Birpara terminler túsinikleri 2
2 Geotexnologik usıl boyınsha qatlamdı ashıw, qazıwǵa tayarlaw hám qazib alıwdıń texnologiyalıq sxeması 2
3 Qazib alıw maydanlarında sulfat kislotalı rejimde zakisleniya dáwirin aparıw 2
4 Kánlerde azot kislotasın (NNO3) qo‘llash bo‘yicha tájiriybe jumısların aparıw 2
5 Geotexnologiyaning texnikalıq-ekonomikalıq ko‘rsatgichlarini 2
6 Burg‘ulash jumıslarında járdemshi jumıslar 2
7 Geotexnologik filtrlerdi tańlaw hám esaplaw 2
8 Paydalı komponentti ajartib alıwda suwǵa cho‘kma nasoslardan paydalanıw 2
9 Jemisdor qospanı erlift járdeminde ko‘tarish 2
10 Jemisdor qospanı tındırıwda texnologiyalıq tındırgichlarni esaplaw 2
11 Geotexnologik qudıqlarda er astı suwining ústinni o‘lchashni o‘rganish 2
12 GTR dagi 1 kg uranga ketetuǵın sulfat kislota hám amiakli suw eritpesiniń hám basqa isletiletuǵın eritpelerdiń sarpın esaplaw 2
13 Tog‘ jınısları hám na’muna bo‘laklarining o‘tkazuvchanligini anıqlaw 2
14 EOTEO‘ de qo‘llaniladigan ximiyalıq reagentlar. Sulfat kislotasinining hossalrini ko‘rib shıǵıw. 2
15 Sorbsiya procesin amaga asırıw ushın qo‘llaniladigan qurulmalarni tańlaw 2
16 Ko‘mirni er astında gazlawtirishni proektlestiriw 2
6 -semestr buyicha jami 32
Ámeliy mashǵulotlar multimedia qurulmalari menen buyımlanǵan auditoriyada hár bir akadem.gruppaǵa bólek ótiledi. Mashǵulotlar aktiv hám interaktiv usıllar járdeminde utiladi. Kórgezbeli materiallar hám informaciyalar multimedia qurulmalari járdeminde o’tkaziladi.
v. Laboratoriya mashg‘ulotlar bo‘yicha ko‘rsatma hám usınıslar
Pán bo‘yicha laboratoriya jumısları úlgili o‘quv rejede ko‘zda taza.

vI. Kurs jumısı (joybarı ) bo’yicha ko’rsatma hám usınıslar.

O’quv rejede bul pánnen kurs jumısı (joybarı ) bo’yicha mashg’ulotlar rejalshtirilmagan.

vII. Ǵárezsiz tálim

Student ózbetinshe jumıstı tayarlawda arnawlı bir pánniń qásiyetlerin esapqa alǵan halda tómendegi sırtqı kórinislerden paydalanıw usınıs etiledi:

• darslik hám o‘quv qo‘llanmalar bo‘yicha pán bapları hám temaların o‘rganish;

• tarqatma materiallar bo‘yicha ma’ruzalar bólegin o‘zlashtirish:

• maxsus ádebiyatlar bo‘yicha pánler bo‘limlari yamasa temaları ústinde islew;

• kon kárxanaların proektlestiriw processleri hám texnologiyaların o‘rganish;

• talabaning o‘quv-ilimiy-izertlew jumısların orınlaw menen bog‘liq bo‘lgan pánler bo‘limlari hám temalardı tereń o‘rganish;

• faol hám mashqalalı o‘qitish usılınan paydalaniletuǵın o‘quv mashg‘ulotlari;

• masofaviy (distatsion) ta’lim.

№ Ǵárezsiz talim temalari Kólemi
(saatta )

1 Taw kenshilik jumıslarınıń ratsional baǵdarı 4

2 Kárxananıń paydalı qazilmani qazib alıw boyınsha ónimliligin qazıw jumıslarınıń tereńlashish 4

3 Transport qurallarınıń múmkinshilikleri hám ekonomikalıq faktorlar bo‘yicha esaplaw 4

4 Ekspluatatsion ashıw koefficiyentin anıqlaw 6
5 Karerning shegaraların ko‘ndalang profillerde anıqlaw 8
6 Pátaning joybarlıq islep shıǵarıw quwatın esaplaw 8
7 Ashıw hám tayarlaw sxemaları hám de qazib alıw tártipotlari 8
8 Jer astı transport sisteması 8
9 Pátaning qurılıs texnologiyasın proektlestiriw 8
Jámi: 58

Programmanıń informatsion-metodikalıq ta’minoti

Usı pánni o‘qitish processinde ta’limning zamanagóy metodları, pedagogikalıq hám informacion-kommunikaciya texnologiyaları qo‘llanishi názerde tutılǵan.

proektlestiriw máselelerin tarqatıp alıw hám optimallastırıw usılları, joybardıń quramı (geologik, taw kenshilik, texnikalıq, kán-mexanik, energetikalıq, transport, ekonomikalıq hám smeta hám basqa bólimler). Proektlestiriwge ta’sir ko‘rsatuvchi tábiy, geologik, kán-texnikalıq hám ekonomikalıq faktorlar ; páta, rudnik hám karerning shegaraları, qazib alıw usılları, islep shıǵarıw quwatın tiykarlash. Konni ashıw usılı hám qazib alıw tártipotini tańlaw. Kán-transport mashinaların tańlaw. Ag‘darma payda etiw usılların tańlaw. Proektlestiriwtirilayotgan taw kenshilik kárxanasınıń ekonomikalıq kursatkichlarini optimallastırıw : kapital mablag‘lar hám ekspluatatson ǵárejetler, salıstırma ǵárejetler, ózine túser bahası, materialalar hám energiya sarpı, jumıs xaqi, kapital mablag‘lardan (tiykarǵı fonnan ) chegirmalar, dáramat, ǵárejetlerdi oraw dáwiri. Karer hám pátalarning texnologiyalıq sxemaların proektlestiriw usılları. Karerning shegarası hám konturın anıqlaw usılları. Karerning xizmet etiw múddeti hám jumıs rejimi. Ashıw hám qazıw jumısları grafigi, kalendar jobası bo‘limlariga tiyisli ma’ruza sabaqlarında zamanagóy kompyuter texnologiyaları járdeminde prezentatsion hám elektron -didaktik texnologiyalarınan.
VIII. Tiykarǵı hám qo‘shimcha o‘quv ádebiyatlar hám de informaciya derekleri

5. Arens V. J. Fiziko-ximicheskaya geotexnologiya. M.: MGGU, 2010, 655 s.

6. Skvortsov D. I. i dr. Spravochnik po geotexnologii urana. M.: Energoatomizdat, 1997, 672 s.

7. Tolstov Ye. A. Fiziko-ximicheskie geotexnologii osnovnix mestorojdeniy urana zolota v Kizilkumskom regione. M.: MGGU, 2001, 478 s.

8. Sharovar I. I. Geotexnologicheskie sposobi razrabotki plastovix mestorojdeniy. MGGU 1999 g. 240 s.

Qosımsha ádebiyatlar

8. Mirziyoev SH. M. Sın kózqarastan analiz, qatań tártip-ıntızam hám jeke juwapkerlik - hár bir baslıq iskerliginiń kúndelik qaǵıydası bolıwı kerek. Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 2016 jıl juwmaqları hám 2017 jıl kelesheklerine arnalǵan májilisindegi Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń sóylewi. // Xalıq sózi gazetasi. 2017 jıl 16 yanvar, №11.

9. Ózbekstan Respublikası Konstitusiyası - T.: Ózbekstan, 2017.- 46 b.

10. Bochko E. A. Burenie i oborudovanie geotexnologicheskix skvajin. M.: MGRU, 1982.

11. Babichev N. I. Texnologiya skvajinnoy gidrodobichi. M.: MGRU, 1981.

12. Babichev N. I. Proektirovanie geotexnologicheskix kompleksov. M.: MGRU, 1985.

13. Mamilov V. A., Petrov R. P. i dr. Dobicha urana metodom podzemnogo vishelachivaniya. M.: Nedra, 1982.

11. Nauchnie problemi gornogo proizvodstva. Sbornik statey k 80-letiyu akademikalıqa V. V. Rjevskogo. M.: MGGU, 2000.-350 s.

12. APKOM -97. Sbornik dokladov na angliyskom yazike. M., MGGU, 1997.

13. Udayı tákirarlanatuǵın baspalar (“Ózbekstan taw kenshilik xabarnaması - Gorniy vestnik Uzbekistana”, “TDTU xabarlari”, “Texnika juldızlari”, “Uzbekskiy

geologicheskiy jurnal”, “Gorniy jurnal”, “Gorniy informatsionno-analiticheskiy byulleten

Internet saytları :

6. http://www. elibrarv. ru - ilimiy elektron kitapxana.

7. http://mggu. de. ru - Moskva mámleket taw kenshilik universiteti.
8. http://www. nggi. uz – Navaiy mámleket taw kenshilik institutı.
9. http://www. edd. ru- elektron ádebiyatlar nushasi.
10. http://www. ngmk. uz – “Navaiy kán-metallurgiya kombinati” mámleket kárxanası.