Сборник научных трудов

СУВ ОМБОРЛАРИ СУВИНИ МИКРОБИОЛОГИК ВА КИМЁВИЙ ТЕКШИРИШ НАТИЖАЛАРИНИНГ
ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ 
Алматов Б.И., Нуралиева Х.О. 
ЎзР ССВ Санитария, гигиена ва касб касалликлари ИТИ, Тошкент фармацевтика институти 
Ма
қ
сад Ўзбекистоннинг турли типдаги баъзи сув омборлари суви микробиологик ва кимёвий таркибини текши-
ришнинг ўзига хос хусусиятларини ани
қ
лаш бўлди. Тад
қ
и
қ
отлар 2009-2014 йиллар давомида Ўзбекистоннинг турли 
типдаги - ўзанли (Чорво
қ
), тўлдирилувчи (Катта
қ
ўр
ғ
он) ва аралаш (Туямўйин) сув омборларида ўтказилди. Бунинг учун 
анъанавий бактериологик усуллардан фойдаланилди. Улар ёрдамида Escherichia spр, Staphylococcus spр, 
Enterococcus spр, Salmonella spр, Shigella spр мавжудлиги, мезофил аэроб ва факультатив - анаэроб микроорганизмлар 
(умумий микроб сони - УМС) умумий сони, умумий колиформ ва термотолерант колиформ бактериялар (УКБ ва ТКБ) 
сони ани
қ
ланди. Шунингдек, сувнинг органолептик кўрсаткичлари, кимёвий таркиби 
ҳ
ам ўрганилди. Натижалар умум 
қ
абул 
қ
илинган статистик усуллар ёрдамида ишланди. Ёз мавсумида 
қ
ир
ғ
о
қ
дан 1 метргача узо
қ
ликда ва 20 см гача 
чу
қ
урликкача бўлган намуналардан Escherichia spр, Staphylococcus spр, Enterococcus spр унди, Salmonella spр ва 
Shigella spр, сув намуналарининг олинган жойидан 
қ
атъий назар, сув омборлари ва уларни тўлдирувчи манбаларидан 
идентификация 
қ
илинмади. Маълум бўлишича, Enterococcus spр ва Staphylococcus spр сув омборлари 
қ
ир
ғ
о
ғ
идан 1 
метргача масофада рекреацион зона ёки мол бо
қ
иладиган жойлардан унди. 
Қ
ир
ғ
о
қ
дан 5 метр масофа ва ундан 
узо
қ
да, шунингдек 20 см ва ундан чу
қ
урликда барча микроорганизмлар, шу жумладан Enterococcus spр ва 
Staphylococcus spр лар унмади. Enterococcus spр ва Staphylococcus spр униши сув омборлари рекреацион зоналари-
нинг микроорганизмлар билан ифлосланганлик хавф омили сифатида 
қ
аралиши мумкин. Туямўйин сув омбори суви 
намуналарида УКБ ва ТКБ меъёр кўрсаткичларидан 4,5-26,0 мартагача кўп бўлди (Р<0,001), фа
қ
ат Султон Санжар сув 
омбори суви намуналарида бу кўрсаткич меъёрдан ошмади. Микробиологик кўрсаткичлар бўйича Туямўйин сув омбори 
суви намуналари сифати Катта
қ
ўр
ғ
он ва Чорво
қ
сув омборлари шу кўрсаткичларидан ишонарли равишда паст бўлди 
(Р<0,05). Барча типдаги сув омборлари суви намуналари органолептик кўрсаткичлари ва кимёвий таркибини ўрганишда 
қ
уйидаги хусусиятлар ани
қ
ланди: барча кўрсаткичлар бўйича сув намуналари, олинган жойидан 
қ
атъий назар, танлан-
ган меъёр (O´zDSt 950-2011) чегараларида бўлди; ўрганилган кўрсаткичлар бўйича энг яхши сифатли сув Чорво
қ
сув 
омборида, энг ёмон сифатлиси Туямўйин сув омборида бўлди; тад
қ
и
қ
отлар учун танланган сув омборларида сув наму-
наларининг кимёвий таркиби меъёр кўрсаткичларининг (O´zDSt 950-2011) ю
қ
ори чегараларидан ишонарли паст бўлди; 
келтирилган кўрсаткичлар бўйича энг сифатсиз параметрлар сув омборлари тў
ғ
онларидан ю
қ
ори ва пастда, чи
қ
иб 
кетувчи канал намуналарида ани
қ
ланди; антропоген ва и
қ
лимий омилларнинг энг кучли таъсири микробиологик 
ҳ
амда 
кимёвий ну
қ
таи назарданТуямўйин сув омборларига бўлди. Тад
қ
и
қ
отлар якунида шу 
ҳ
удудларда доимий исти
қ
омат 
қ
илувчи а
ҳ
оли саломатлиги 
ҳ
олатига таъсир 
қ
илиши мумкин бўлган, сув омборлари борлиги билан бо
ғ
ли
қ
асосий 
омиллар (ижтимоий омил, и
қ
лимий омил, биологик омил, ер ости сувларининг кўтарилиши омили, сувнинг минералла-
шуви омили, анафелогенлик омили) ани
қ
ланди. Шундай 
қ
илиб, микробиологик кўрсаткичлар бўйича Туямўйин сув 
омбори суви намуналари сифати Катта
қ
ўр
ғ
он ва Чорво
қ
сув омборлари шу кўрсаткичларидан ишонарли равишда 
пастлиги ани
қ
ланди. Ёзги мавсумда сув кимёвий таркибининг ўзгариши ва сув намуналарида УМС, УКБ, ТКБ кўрсат-
кичларининг ишонарли камайиши орасида корреляцион бо
ғ
ли
қ
лик борлиги ани
қ
ланди (ρ=-0,8). 

---