Сборник научных трудов

НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ С МЕЖДУНАРОДНЫМ УЧАСТИЕМ 
132 Проблемы биологии и медицины, 2018, №3,1 (103)
касалликлар клиник шифохонасига мурожаат этишган. Йўлланма асосида мурожаат этган беморларнинг асосий 
қ
исми 
ша
ҳ
ар а
ҳ
олисига тў
ғ
ри келади. Бу 
ҳ
олатни ша
ҳ
ар а
ҳ
олисининг тиббий муассасаларга тез мурожаат 
қ
илиши билан 
бо
ғ
ласа бўлади. Беморларнинг жинсини та
ҳ
лил этиш чо
ғ
ида касалликнинг эркак жинсидагиларда кўп учраши маълум 
бўлди (58,9%). Касаллик мавсумийлиги бўйича январ -6,8%, феврал -12,9%, мартда-8,6%, апрел -8,6%, май – 5,1%, 
июн – 5,1%, июл – 8,6%, август – 13,7%, сентябр – 10,3%, декабрь-11,2% беморлар мурожаат этишган. Тад
қ
и
қ
от даво-
мида касаллик мавсумийлигида вирусли гепатит А касаллигига хос бўлган мавсумийлик ани
қ
ланилмади. Хулоса. Охи-
рги йилларда “Вирусли гепатит А” касаллигининг катта ёшлиларда учраши салмо
қ
ли ўринни эгаллайди (80,2%). Демак, 
ҳ
оизрда вирусли гепатит А касаллигининг тар
қ
алишида катталар 
ҳ
ам му
ҳ
им рол ўйнайди. Эпидемик жараёнда касал-
лик узатилиш йўллари орасидан касалликнинг контакт маиший узатилиш йўлининг устунлик 
қ
илиши, инфекция ўчо
қ
ла-
рида эпидемияга 
қ
арши чора тадбирларнинг етарли самара бермаслигини кўрсатади. Бу жараёнда санитар о
қ
артирув 
ишлари 
ҳ
ам о
қ
саётганлигини эътироф этиш мумкин. 
САМАР
Қ
АНД ВИЛОЯТИ НУРОБОД ТУМАНИ МИСОЛИДА БРУЦЕЛЛЁЗ КАСАЛЛИГИ
О
Қ
ИБАТЛАРИНИ ТА
Ҳ
ЛИЛ ЭТИШ 
Рустамова Ш.А., Зикиров Э.Ш. 
Самар
қ
анд давлат тиббиёт институти 
Бруцеллез билан касалланиш ва у билан курашиш 
ҳ
озирги ва
қ
тда Ўзбекистон Республикаси Со
ғ
ли
қ
ни Са
қ
лаш 
Вазирлигининг асосий муаммоларидан бири бўлиб келмо
қ
да. Кўпчилик 
ҳ
олларда а
ҳ
олининг ме
ҳ
натга лаё
қ
атли 
қ
атлами, яъни 15-39 ёшли одамлар касалланиб, улар умумий касалланганларнинг 75% ини ташкил 
қ
илади. Бу эса 
бруцеллёз касаллигининг ижтимоий-и
қ
тисодий зарари 
қ
анчалик ю
қ
ори эканлигини кўрсатади. Тад
қ
и
қ
от ма
қ
сади. Са-
мар
қ
анд вилояти Нуробод тумани бўйича бруцеллёз касаллиги о
қ
ибатларини чу
қ
урлаштирилган та
ҳ
лил этишдан 
иборат. Тад
қ
и
қ
от усули ва материаллари. Самар
қ
анд вилояти Нуробод туманида бруцеллёз билан касалланган бе-
морларда касаллик о
қ
ибатларини та
ҳ
лил этиш учун кузатув остига Нуробод туман шифохонасида 2015-2017 йил да-
вомида даволанилган беморлар олинди. Бу шифохонага тушган жами беморларнинг 47,8 % ини ташкил этади. Ушбу 
иш жараёнида эпидемиологик, а
ҳ
оли орасида сўровнома ўтказиш, клиник, лаборатор усуллар (умумий, биокимёвий, 
бактериологик), инструментал (ЭКГ, УТТ, рентгенография) 
қ
ўлланилди. Тад
қ
и
қ
от му
ҳ
окамаси. Кузатувдаги беморлар-
нинг 78,3 % ини эркаклар, 21,7 % ини аёллар ташкил этади. Беморлар ёши бўйича, 14 ёшгача бўлган болаларда-6,5 %, 
фертил ёшдаги аёлларда-16,8 %, 15-45 ёшдаги ме
ҳ
натга лаё
қ
атли а
ҳ
оли 
қ
атлами орасида-54,8%, 46-60 ёшлиларда 
эса 21,9 % 
ҳ
олда учраши ани
қ
ланилди. Кузатувдаги беморлар ташхиси Райт агглютинация реакцияси ор
қ
али 86,6% 
ҳ
олда ани
қ
ланилиб, 
қ
уйидаги титрлар асосида ташхис 
қ
ўйилган: 1:50-4,6 %, 1:100-21,7%, 1:200-29,9%, 1:400-26,7%, 
1:800-17,1%. Беморларда бруцеллёз ташхиси Хеддельсон реакцияси усулида 84,5% 
ҳ
олда лаборатор, 57,3 % 
ҳ
олда 
бактериологик усулда тасди
қ
ланган. Беморларнинг 11,8 % изида касалликнинг ўткир шакли, 88,2 % изида касалликнинг 
сурункали шакли ташхиси 
қ
ўйилган. 97% 
ҳ
олда бу беморлар бош
қ
а ташхис асосида даволаниб юрганлиги боис, ка-
саллик давомийлиги 6 ойдан ошиб кетган. Шу тари
қ
а беморларда касаллик сурункали кўринишни олган. Ўтказилган 
тад
қ
и
қ
отлар натижасида шу нарса маълум бўлдики, бруцеллёз касаллигига мойил хавф гуру
ҳ
идагиларга нафа
қ
ат 
эркаклар, балки уй бекалари 
ҳ
ам (28%), шунингдек, болалар ва ўсмир ёшдагилар 
ҳ
ам киради (30%). Мактаб ёшидаги 
болаларнинг бу касалликка чалиниши (15,3%) болаларнинг турли ўйинлар, чорва молларини парваришлаш чо
ғ
ида ёки 
о
ғ
илхонани тозалаш ва
қ
тида моллар билан жуда я
қ
ин муло
қ
отда бўлганлигини билдиради. Самар
қ
анд вилояти Ну-
робод туманининг жу
ғ
рофий тузилиши, и
қ
лимий ва ландшафт хусусиятлари чорва хўжаликларини олиб бориш учун 
қ
улай имконият ту
ғ
диради. Шу боис, Нуробод тумани а
ҳ
олисининг 68,2% шахсий чорва моллари билан шу
ғ
улланади. 
Кузатувдаги беморлар 74,4 % 
ҳ
олда касалликнинг кечки муддатларида шифохонага мурожаат этишган. Касалланган 
беморлардан 35,6 % такрорий равишда шифокор кўригига мурожаат этиб турган. Сўровномада иштирок этган бемор-
ларни суриштирув натижасида шу нарса маълум бўлди. Ўсмир ёшдагиларда 
қ
уйидаги 
қ
олди
қ
ўзгаришлар ани
қ
ла-
нилган: асаб ру
ҳ
ий тизимнинг ўзгариши (3,4%), асабийчанлик (12,1%), артралгия (9,6%), ў
ғ
ил болаларда мояк зарар-
ланиши (5,7%), ўсмир 
қ
изларда тухумдоннинг зарарланиши (4,5%) ани
қ
ланилган. Фертил ёшдаги аёлларда ани
қ
ла-
нилган касаллик о
қ
ибатлари: 
ҳ
омиладор аёлларда спонтан аборт (19,8%), 
ҳ
омиланинг ўлик ту
ғ
илиши (6,4%), мудда-
тидан олдин юз берган ту
ғ
ру
қ
лар (15,3%), бола ташлаш 
ҳ
олати (12,3 %). Аёлларнинг 22,4 % да бепуштлик ани
қ
ланиб, 
гинеколог назорати остида даволаниши маълум бўлди. 15-45 ёшдаги ме
ҳ
натга лаё
қ
атли а
ҳ
оли 
қ
атлами орасида 
бў
ғ
имлар деформацияси (15,7%), анкилозлар (8,8%), юракдаги ўзгаришлар (19,8%) ани
қ
ланилди. Сурункали бруцел-
лёз ташхиси 
қ
ўйилган беморлардан 19,6 % касаллик о
қ
ибатлари 
қ
айтмас бўлганлиги ва беморнинг иш фаолиятига ўз 
таъсирини кўрсатганлиги боис, ногиронлик нафа
қ
асига чи
қ
арилган. 46-60 ёшлиларда эса спондилез (12,3%), асаб ти-
зимининг шикастланиши (25,6%), бў
ғ
имлар деформацияси (24,5%), юракдаги ўзгаришлар (12,3%) 
қ
айд этилди. Шунин-
гдек, сўровномада иштирок этганлар та
ҳ
лилидан маълум бўлишича, ушбу касаллик билан о
ғ
риган беморлар ўртача 40 
кунгача ме
ҳ
натга лаё
қ
атсиз 
ҳ
исобланишади. Хулоса. Нуробод туманида бруцеллез касаллиги хусусияти шундаки, 

---