|
118
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
Malaka”ni oltita birlik: “Bilim – Ko‘nikma – Malaka – Amaliy faoliyat tajribasi – Kompetensiya –
Kompetentlik” tarzida tahlil etish talab etiladi.
Ma’lumki, ba’zi kompetensiyalar, boshqalariga nisbatan umumiy yoki ahamiyatliroq
bo‘ladi. Shunga ko‘ra ularni uchta darajaga bo‘lish mumkin:
tayanch kompetensiyalar –ta’lim mazmunining umumiy(metapredmet)qismigategishli;
umumpredmet kompetensiyalari –ma’lum doiraga kiruvchi o‘quv predmetlari va ta’lim
sohalariga tegishli;
predmetga oid kompetensiyalar – oldingi ikkitaga nisbatan xususiy hisoblanib o‘quv
predmeti doirasida shakllantiriladi.
Tayanch kompetensiyalar har safar ta’limning ma’lum bir bosqichi va belgilangan o‘quv
predmeti uchun konkretlashtiriladi. Masalan, predmet kompetensiyasi hisoblangan tarix fani
bo‘yicha, har qanday tarixiy voqeada turli tomonlarning manfaatlari kurashini ajratib olish
qobiliyati yotadi. Keltirilgan to‘plam meyoriy hujjatlar, o‘quv va metodik adabiyotlar, shuningdek,
o‘quvchilarning umum tayyorgarligini o‘lchash, shu bilan birga ularning kreativ tayyorgarligi
darajasini o‘lchaydigan hujjatlarni loyihalash va yoritish uchun xarakterlovchi to‘plamni belgilaydi.
Didaktika va metodikalarda tayanch, umumpredmet va predmet kompetensiyalari
mazmunini aks ettirish uchunularni maxsus texnologiya asosida konstruksiyasini tuzish kerak.
Bolalarda predmetlararo kompetensiyalarni ta’lim bosqichlaridashakllantirish uchuntegishli
predmet kompetensiyasining o‘sish dinamikasi yozib chiqiladi.
Kompetensiyalarni shakllantirishni dars jarayoniga kiritish uchun ularni faoliyat shaklida
berish kerak. Ona tili o‘quv predmetida fanga oid kompetensiya:
nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
lingvistik kompetensiya (fonetika, grafika, orfoepiya, orfografiya, leksika, grammatika va
uslubiyatga oid).
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tili ta’limi jarayonida fanga oid kompetensiyalarni
shakllantirishdadarslik materiallari muhim o‘rin tutadi. Avvalo darslik materiallari fanga oid
kompetensiyalarni shakllantirish borasida boy imkoniyatlarga ega bo‘lishi, o‘quvchini o‘ziga
ta’sirchanligi bilan jalb eta olishi, ikkinchidan, til materiallari ustida ishlashda o‘quv topshiriqlari
o‘quvchilarni nutqiy faoliyatga yo‘llashga qaratilgan bo‘lishi zarur.
Boshlang‘ich sinf ona tili dasturiga kiritilgan lingvistik tushunchalardan kelib chiqib,
mashqlarni fonetik, leksik, so‘z yasalishi,morfemik (so‘z tarkibi), grafik, orfografik, orfoepik,
grammatik mashqlarga ajratish mumkin. Mazkur mashqlar asosida amalga oshiriladigan tahlil
o‘quvchilarning nazariy tushunchalarni o‘zlashtirishlariga yordam berishi, lug‘atini boyitishi,
bog‘lanishli nutqini o‘stirishi jihatidan keng qamrovli bo‘lib, o‘quvchilarning tilni har tomonlama
o‘zlashtirishlarini ta’minlashini nazarda tutadi. Ona tili darslarida o‘quvchilarga “Tovushlar va
harflar”, “Bo‘g‘in”, “So‘zning ma’nosi”, ( “Shaxs va narsani bildigan so‘zlar”, “Belgini bildirgan
so‘zlar”, “Harakatni bildirgan so‘zlar”, “Sanoq va tartibni bildirgan so‘zlar”) “Nutq va gap” kabi
bo‘limlar asosida tilga oid elementar bilimlar beriladi. Bunda asosan grammatik tushunchalarni
amaliy o‘rgatishga e’tibor qaratiladi. O‘quvchi mashq matnini o‘qish va yozish jarayonida
grammatik tushuncha va qoidalarni amaliy bajarib boradihamda keyingi sinflarda bu ish turi
tushunchalani nazariy o‘rganishga zamin yaratadi. Darslikda oddiy fonetik va grammatik
tushunchalar, grafik va orfografik qoidalar, turli mashqlar berilgan. Oʻquvchilar faoliyatining
xarakteriga koʻra, ya’ni mashq jarayonida oʻquvchilar bajaradigan aqliy omillar xarakteri asos qilib
olinsa, mashqlar analitik, sintetik, taqqoslashga, guruhlashga, umumlashtirishga oid mashqlarga
boʻlinadi. Undosh tovushlar va harflar mavzusida amaliy oʻzlashtirgan bilimlarni takrorlab,
mustahkamlash bilan birga yangi oʻrganiladigan materiallarga zamin hozirlashni koʻzda tutadi.
31-mashqdagi soʻzlarning (chumchuq, kaptar, bulbul, joʻja) birinchi tovushi talaffuz
qildiriladi. Talaffuz jarayonida havo ogʻizdan qanday oʻtayotgani kuzatiladi: erkin oʻtyaptimi yoki
toʻsiqqa uchrayaptimi? Tahlil natijasida bu tovushlar undosh tovushligi, ch, k kabi undoshlarni
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
Do'stlaringiz bilan baham: |
