Сборник докладов республиканской научно-технической конференции значение информационно-коммуникационных

BULUTLI HISOBLASH TEXNOLOGIYASINI BANK TIZIMIDA 
QO’LLASH AVFZALLIKLARI
B.B. Zaripov (stajyor-tadqiqotchi, TDIU) 
Z.Ch. Alimov (magistrant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
Hisoblash texnologiyalari va biznes-model innovatsiyalarining rivojlanishi 
bilan bulutli hisoblash yangi avlod IT o’zgarishlarining muhim qismiga aylandi. 
Bulutli kompyuterlarning paydo bo’lishi turli sohalarni ushbu texnologiyaning 
qo’llanilishida ishtirok etishga majbur qiladi va bank sektori ham bundan mustasno 
emas. Hozirgi kunda ko’proq banklar o’zlarining an’anaviy IT-infratuzilmalarini 
bulutli hisoblash yechimlariga ko’chirishni o’ylay boshladilar. Banklar uchun 
13
https://www.uzdaily.uz/en/post/54483 

---

483 
bulutli hisoblash yechimlari axborot tizimining infratuzilmalarini saqlash va 
ulardan foydalanishni eng soddalashtirilgan darajaga yetkazdi
. 
Internetga asoslangan hisoblashning yangi modeli sifatida bulutli hisoblash 
tarmoqlari bilan bog’liq bo’lgan ko’plab hisoblash manbalarini boshqaradi va 
jo’natadi, bu resurslarning omborini shakllantirish, so’ngra foydalanuvchilarga 
talab asosida xizmat ko’rsatish. Foydalanuvchilarning nuqtai nazaridan "bulut" 
dagi resurslar cheksiz kengaytirilishi va istalgan vaqtda olinishi mumkin. Hozirgi 
vaqtda Cloud computing xizmatlari asosan quyidagilar: xizmat sifatida 
infratuzilma (IaaS), xizmat sifatida platforma (PaaS), xizmat sifatida dasturiy 
ta’minot (SaaS), xizmat sifatida apparat (HaaS), xizmat sifatida ma’lumotlar 
(DaaS) va xizmat sifatida dastur (AaaS). 
Umuman olganda, bulutli hisoblash quyidagi xususiyatlarga ega: 
- Kuchli hisoblash quvvati va saqlash hajmi, Bulutli hisoblash ko’p sonli 
tarqatilgan kompyuterlar bo’yicha hisoblash va ma’lumotlarni tarqatadi, shu bilan 
har xil hisoblash uchun kuchli hisoblash qobiliyatlarini ta’minlaydigan kuchli 
kompyuterni shakllantiradi va an’anaviy kompyuterlar qila olmaydigan hisoblash 
vazifalarini bajaradi. Shu bilan birga, odatdagi kompyuterlarning ma’lumotlarini 
saqlash maydoni bilan taqqoslaganda, "bulut" da ma’lumotlarni saqlash hajmi 
ancha katta. Shaxsiy kompyuterlar yoki boshqa elektron qurilmalar cheklanmagan 
hajmda saqlash va hisoblash quvvatini ta’minlay olmaydi, ammo bulutli hisoblash 
ma’lumotlarni saqlash va boshqarish uchun cheksiz bo’shliqni taklif qilishi 
mumkin. 
- Mijozning uskunaga bo’lgan talablari pastligi, Bulutli hisoblash foydala-
nuvchilarga IT-xizmatlaridan infratuzilmani egaligini yoki texnologiyani tushu-
nishni talab qilmasdan beradi .Internetga ulangan kompyuter bo’lsa va keyin 
brauzeringizda veb-manzilni kiritsangiz, bulutga kirishingiz mumkin. hisoblash 
xizmatlari. Foydalanuvchilar bulutning boshqa qismida saqlanadigan hujjatlarni 
to’g’ridan-to’g’ri brauzerda tahrirlashlari va istalgan vaqtda boshqalar bilan 
ma’lumot almashishlari mumkin. Siz endi dasturiy ta’minotning so’nggi versiyasi 
ekanligingizdan xavotirlanmasligingiz kerak, chunki texniklar bulutning narigi 
qismida texnik vositalarni qo’llab-quvvatlaydi, dasturlarni o’rnatadi va yangilaydi. 
- Virtuallashtirish va dinamik kengayish, "Bulut" virtualizatsiya texnologiyasini 
o’zlashtiradi va foydalanuvchilarga "bulut" ga kirish va ma’lumotlar va dasturiy 
ta’minotni olish uchun oddiy terminal qurilmasidan foydalanishni qo’llab-
quvvatlaydi. Foydalanuvchilar dasturni ishlashi uchun aniq joyni bilishlari shart 
emas. Bulutli hisoblash modeli ma’lum bir dastur uchun mo’ljallanmagan va u 
foydalanuvchilarning ehtiyojlariga qarab turli xil dasturlarni bajarish uchun 
tuzilishi mumkin. Xuddi shu "bulut" bir vaqtning o’zida bir nechta turli xil 
dasturlarni qo’llab-quvvatlashga qodir. Shu bilan birga, "bulut" hajmi dinamik 
ravishda kengaytirilishi mumkin, shu bilan dasturlarning ehtiyojlarini qondirish va 
foydalanuvchi o’sishi.
- Resurslarni bo’lishish, Bulutli hisoblashda hisoblash infratuzilmasi resurslari 
Internet xizmati sifatida taqdim etiladi. Bulutli xizmat ko’rsatuvchi provayderlar 
birlashadilar va resurslar havzasini yaratish uchun lT resurslarini boshqaradilar - 

---

484 
"bulut", so’ngra ushbu resurslarni foydalanuvchi dasturiga muvofiq ajratadilar. 
Foydalanuvchilar aniq dastur tafsilotlari haqida qayg’urmasliklari kerak. Ular faqat 
haqiqiy ishlatilishiga ko’ra kerak. Bulutli hisoblash resurslarni birgalikda ishlatish 
bilan ajralib turadi va ularni dinamik ravishda sozlash mumkin. Agar bitta 
dasturning biznes hajmi katta bo’lsa, ushbu dastur uchun ko’proq resurslar dinamik 
ravishda taqsimlanadi; va agar dasturning biznes hajmi kichik bo’lsa, u holda 
resurs qaytariladi. Shunday qilib, AT-resurslaridan o’rtacha foydalanish 
koeffitsienti yaxshilanishi mumkin. 
Bulutli hisoblashni bank tizimida qo’llash: asosiy afzalliklari, Bank ishi - bu 
axborot texnologiyalarini eng keng va chuqur qo’llaydigan sohadir. Bulutli 
hisoblashlar paydo bo’lishi bilan tobora ko’proq banklar qadriyatlarni yaratishda 
yordam berish uchun bulutli hisoblashni qabul qilishni ko’rib chiqmoqdalar va 
ba’zi banklar ushbu texnologiyani amalda qo’llashni boshladilar. Banklar uchun 
bulutli hisoblash ITning soddalashtirilgan boshqaruvi, operatsion xarajatlarni 
kamaytirish va xizmat ko’rsatish sifatini yaxshilashning katta afzalliklarini keltirib 
chiqaradi, bu quyidagi to’rt yo’nalishda aks ettirilgan: 
-
Xarajatlarni tejash. Bulutli hisoblash amalga oshirilganda, banklarga 
qo’shimcha ma’lumot markazini sotib olishning hojati yo’q. 
-
Axborot texnologiyalaridan foydalanish xavfini kamaytirish. O’tgan yillar 
davomida AT-texnologiyalarni sotib oluvchi sifatida banklar AT-provayderlarning 
texnik yo’nalishi, tizim arxitekturasidan dasturiy ta’minotgacha passiv ta’sirida 
bo’lib, bu AT-ning katta xarajatlariga va ma’lum bir sotuvchiga IT-tizimlarning 
qulflanishiga olib keladi. xususiy texnologiya. Bulutli hisoblash yordamida banklar 
infratuzilmani, rivojlanish platformasini va hattoki dasturiy ta’minotni xizmatlarni 
sotib olish yo’li bilan olishlari mumkin, bu esa katta miqdordagi bir martalik 
sarmoyaga ehtiyoj sezmasdan va uzoq muddatli, xavfli dasturni amalga oshirish 
jarayonidir. 
-
IT tezkorligini oshirish. An’anaviy rejimda, agar banklar yangi dasturni 
joylashtirmoqchi yoki kengaytirmoqchi bo’lsa, ular uskunalarni tanlash, sotib 
olish, o’rnatish va sozlashni o’z ichiga olgan bir qator jarayonlardan o’tishlari 
kerak, bu bir necha hafta yoki hatto bir necha oy davom etishi mumkin. Bulutli 
hisoblashda foydalanish qulayligi, boshqarish va tezkor joylashtirish xususiyatlari 
mavjud, shu sababli bank AT-dasturlarini joylashtirish va kengaytirishni 
boshqarish juda tezlashadi. 
-
Ma’lumotlarni qayta ishlash imkoniyatlarini oshirish.
Bulutli hisoblash 
texnologiyasi orqali bank ishi ma’lumotlarini qisqa vaqt ichida saqlash, tahlil 
qilish, qayta ishlash va qazib olish mumkin, shu bilan bank ma’lumotlarini qayta 
ishlash qobiliyatini ancha oshiradi. Raqobat kuchayib borayotganligi sababli, 
banklar mijozning marketingini ajratishi va mijozlarning turli darajalariga 
moslashtirilgan xizmat ko’rsatishi kerak, bu esa banklarning ma’lumotlarni qayta 
ishlash qobiliyatiga yuqori talablarni qo’yadi. 
Texnologiyalar rivojlangan sari, bulutli hisoblash kelajakda moliya sohasida 
keng ko’lamdagi dasturlarga ega bo’lishi shart. Katta banklar uchun ular IT-
infratuzilmasi xavfsizligini va AT-infratuzilmaning yuqori mavjudligini yaxshilash 

---

485 
va talabga binoan IT-infratuzilma xizmatlariga erishish uchun "xususiy bulut" dan 
boshlashlari mumkin; shu asosda yirik banklar asta-sekin "ommaviy bulut" va 
"gibrid bulut" ni sinab ko’rishlari mumkin. Katta banklarga nisbatan kichik banklar 
kapital, texnologiya, iste’dod va boshqa manbalarda kam. Shunday qilib, ushbu 
banklar qimmatligi sababli o’zlarining ma’lumot markazlarini yaratish qiyin. 
Ko’pgina kichik banklar uchun bulutli xizmat ko’rsatuvchi provayderlarning davlat 
moliyaviy xizmatlaridan foydalanish yaxshi tanlov bo’lishi kerak. Bulutli xizmat 
ko’rsatuvchi provayderlarga kelsak, ular xavfsizlikka ko’proq sarmoya kiritishi va 
bank sanoatining ob’ektiv ehtiyojlarini yanada chuqurroq tushunishi kerak, shu 
bilan bulutli hisoblash dasturlarini yuqori darajadagi mavjudligi, yuqori biznesning 
uzluksizligi va yuqori moslashuvchanligi bilan qo’llab-quvvatlash uchun yetarli 
yechimlarni ishlab chiqishi kerak.