Сборник докладов республиканской научно-технической конференции значение информационно-коммуникационных

ҚАШҚАДАРЁ ВИЛОЯТИДА СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ 
ХИЗМАТЛАРИ КЎРСАТИШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УЧУН 
ЭКОНОМЕТРИК МОДЕЛЛАШТИРИШ 
Ҳ.М. Нормаматов (Мухаммад ал-Хоразмий номидаги ТАТУ ҚФ) 
Соғлиқни сақлаш соҳаси хизмат кўрсатишларини ижтимоий-иқтисодий 
ривожланиш учун ниҳоятда муҳимдир. Соғлиқни сақлаш соҳасининг 
ютуқлари аҳоли саломатлигини таъминлаш учун хизмат қилади. Соғлом 
инсонлар мамлакатнинг соҳалардаги иқтисодий ривожланиш йўналишини 
белгиловчи омил ҳисобланади. Ушбу сектор эришган нисбат қийматлари 
иқтисодий фаолиятнинг умумий макроиқтисодий натижалари билан 
сезиларли даражада боғлиқдир. Шунинг учун AКТ сектори стратегик сектор 
деб юритилади.
Соғлиқни сақлаш соҳаларини эконометрик моделлаштиришнинг 
соҳадаги инновацион фаолиятнинг инвестиция салоҳиятини белгилайди ва 
ушбу секторнинг ривожланиш даражасини умумий баҳолашга имкон 
беради. Шу сабабли, соғлиқни сақлаш соҳасида хизмат кўрсатишларни 
иқтисодий тармоқларининг самарадорлигини ошириш AКТни қўллаш 
эконометрик моделлаштириш билан боғлиқ.
Ушбу тадқиқотнинг мақсади - Қашқадарёнинг соғлиқни сақлаш 
соҳасини 2010-2020 йилларда ривожлантиришни эконометрик таҳлил 
қилиш. Ушбу соҳани хизмат кўрсатишларларини ривожлантириш кўрсаткичи 
сифатида эришилган натижалар қийматлари ишлатилган. Даромаднинг 
тахмин қилинган эконометрик моделлари муҳим ўзгарувчиларининг 
таъсирини талқин қилиш учун манба бўлиши мумкин ва прогнозлаш 
воситалари ҳам бўлиши мумкин . 
Вилоят аҳолисининг умумий даромади хизмат кўрсатиш тармоқлари-
нинг барчасига таъсир этувчи омил бўлса, вилоят соғлиқни сақлаш 
харажатлари фақат аҳолисига соғлиқни сақлаш хизматларини кўрсатиш 
тармоғининг ривожланишига таъсир этувчи омил ҳисобланади. 
Қашқадарё вилоят аҳолисига соғлиқни сақлаш хизматлар кўрсатиш 
эмпирик моделларнинг функционал кўриниши 
𝑆𝑆
𝑥
= 𝜑
8
(𝑆
𝑠𝑥
, 𝐾
𝑜′𝑠
, 𝑉
𝑠
, 𝐻
𝑠
) + 𝜀
8
 
 
Бундан SS
x
- Вилоят аҳолисига соғлиқни сақлаш хизматлар кўрсатиш 
(млрд.сўмда) Y
1
S
sx
-
Вилоят соғлиқни сақлаш харажатлари (млрд.сўмда)
 
X
1
 
K
o’s
-
Вилоят ҳар 10 минг аҳолисига касалхоналардаги ўринлар сони X
2 
V
s
-
Вилоят аҳолисининг ҳар 10 минг аҳолисига тўғри келадиган врачлар сони
 
X
3
 
H
s
- Вилоят аҳолисининг ҳар 10 минг аҳолисига тўғри келадиган ҳамширалар 
сони
 
X
4 
Қашқадарё вилоят аҳолисига соғлиқни сақлаш хизматлар кўрсатиш 

---

525 
Вилоят аҳолисига соғлиқни сақлаш хизматлар кўрсатиш (Y8) соҳасини 
ривожлантириш мақсадида қурилган кўп омилли эмпирик модел қуйидаги 
натижани берди: вилоят аҳолисига соғлиқни сақлаш хизматлар кўрсатиш 
(Y8) миқдоривилоят соғлиқни сақлаш харажатлари (X15) 1 фоизга оширилса, 
1,07 фоизга ошиши, вилоят ҳар 10 минг аҳолисига касалхоналардаги ўринлар 
сони (X16) 1 фоизга ошса, 1,94 фоизга камайиши, вилоят аҳолисининг ҳар 10 
минг аҳолисига тўғри келадиган врачлар сони (X17) 1 фоизга оширилса, 1,82 
фоизга ошиши ва вилоят аҳолисининг ҳар 10 минг аҳолисига тўғри келадиган 
ҳамширалар сони (X18) 1 фоизга ошса, 8,55 фоизга камайиши аниқланди (45-
илова). 
Аҳолига хизмат кўрсатиш тармоқларининг ривожланишини эконометрик 
моделлаштириш 
назариялари 
минтақаларни 
ижтимоий-иқтисодий 
ривожлантиришда давлат бошқаруви йўналишларини шакллантиради. Бироқ 
уларни ўрганиш билангина чекланиб бўлмайди, чунки улар кўп жиҳатдан 
минтақаларнинг иқтисодий ўсиш назарияларига таянади. Бундан ташқари 
аҳолига соғлиқни сақлаш соҳасида хизмат кўрсатиш тармоқларининг 
ривожланиши учун янги ёндошувларни, модел ва усулларни излаш ҳамда 
жорий этиш лозим. 
Адабиётлар 
1.Мухитдинов Х.С. Ҳудуд аҳолиси турмуш даражасини ошириш ва ижтимоий 
ривожланишини моделлаштириш. –Тошкент: Фан нашриёти, 2009. -240 б. 
2.Рахимов А.Н. Қишлоқ аҳолисининг турмуш даражаси. // Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги.- 
Тошкент. 2010.-Б.31. 

---

526