Saytida barcha sinflar

Poykiloterm organizmlar (yunoncha «poykilos» – o‘zgaruvchan, «therme» – issiqlik) – 

tana harorati tashqi muhit haroratiga bog‘liq ravishda o‘zgaruvchi organizmlardir. 

Ularga umurtqasiz hayvonlar, baliqlar, suvda hamda quruqlikda yashovchilar, sudralib 

yuruvchilar kiradi. Ular tana haroratini doimiy holatda saqlay olmaydi. Atrof-muhit 

haroratining ko‘tarilishi, bu organizmlarda boradigan fiziologik jarayonlar – moddalar 

almashinuvi, nafas olish, qon aylanish tezlashishiga sabab bo‘ladi, organizmning o‘sish, 

---

rivojlanish va ko‘payish sur’ati ortadi. Haroratning pasayishi organizmlarda moddalar 

almashinuvining sustlashishi, ayrim turlarning karaxt holga kelishi, uyquga ketishi, ba’zi 

hollarda nobud bo‘lishiga olib keladi. Gomoyoterm organizmlar (yunoncha «gomoyos» 

– o‘xshash, bir xil, «therme» – issiqlik) – tana haroratini tashqi muhit haroratiga bog‘liq 

bo‘lmagan holda nisbatan doimiy holatda saqlashga moslashgan organizmlardir. Ularga 

qushlar va sutemizuvchilar kiradi. 

2. Biosfera bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan xilma-xil komponentlardan tarkib 

topgan ulkan biosistemadir. V.I.Vernadskiy biosferani tashkil etuvchi komponentlarni kelib 

chiqishiga  ko‘ra  guruhlarga  ajratishni  taklif  etdi  va  yettita  bir-biridan  farqli,  lekin  o‘zaro 

bog‘liq  guruhlarni  aniqladi.  Qattiq  moddalar  –  Yerda  hayot  paydo  bo‘lishidan  avval,  tirik 

organizmlar  faoliyatiga  bog‘liq  bo‘lmagan  holda  hosil  bo‘lgan  tog‘  jinslari.  Qattiq 

moddalarga  minerallar  (olmos,  zumrad,  kvars)  va  tog‘  jinslari  (granit,  marmar)  misol 

bo‘ladi.  Biogen  moddalar  –  tirik  organizmlarning  faoliyati  mahsulotlari  yoki  ularning 

organik qoldiqlaridan hosil bo‘lgan moddalar yig‘indisi. Ularga neft, toshko‘mir,  ohaktosh 

va atmosfera gazlarini misol qilish mumkin (40-rasm).