Savolni ng tartib raqami (1-300) Savolning qiyinlikda rajasi Savolning qanday mashg’ulot ga tegishliligi Mavzu nomeri Savol matni

m



 

H

 

x

 

N





 



 

paytda nuqtaning qutb radiusini toping. 

159 

1 

2 

7 

Nuqtaning  harakati  qutb  koordinatalarida  berilgan: 

2

2

5

,

0

,

t

r

t







.  Qutb  burchagi 

25

,

2





  rad. 

bo’lgan paytda nuqtaning radial tezligini toping. 

160 

1 

2 

7 

Nuqtaning  harakati 

3

,

2

t

r

t







tenglamalar  bilan 

berilgan.  t=2c  bo’lgan  paytda  nuqta  tezligining 

modulini toping. 

161 

1 

2 

7 

Nuqta  tekislikda  harakatlanadi.  Nuqtaning  qutb 

burchagi 

s

m

dt

dr

t

/

4

,

0

.

3

,

0







  va 

0

,

0

0

0





r

t

 

bo’lsa,  qutb  burchagi  3  rad.  ga  yetgan  paytda  qutb 

radiusini toping. 

162 

1 

2 

14 

Yerga  tushgan 

kg

39

 massali meteorit tuproqqa  

m

875

,

1

 botgan. Meteorit tushgan joy turog`i   unga  

botuvchi jismga  

H

5

10

5



 qarshilik ko`rsatishi 

aniqlangan. Meteorit Er sirtiga qanday tezlik bilan etib 

kelgan? U Er sirtida ko`rsatilgan tezlikka erishishi 

uchun qanday balandlikdan boshlang`ich tezliksiz 

tushishi kerak?   

163 

1 

2 

14 

Yerga  tushgan 

kg

78

 massali meteorit tuproqqa  

m

875

,

1

 botgan. Meteorit tushgan joy turog`i   unga  

botuvchi jismga  

H

5

10

5



 qarshilik ko`rsatishi 

aniqlangan. Meteorit Er sirtiga qanday tezlik bilan etib 

kelgan? U Er sirtida ko`rsatilgan tezlikka erishishi 

uchun qanday balandlikdan boshlang`ich tezliksiz 

tushishi kerak?   

164 

1 

2 

15 

Jism  Er  yuzasidan  yuqoriga  qarab  vertikal  chiziq 

bo`ylab boshlang`ich  

0



 tezlik bilan otilgan, og`irlik 

kuchi Er markazigacha bo`lgan masofaning kvadratiga  

teskari  proporsional    ravishda  o`zgarishini    e`tiborga 

olib,  jismning  ko`tarilish  balandligi   

H

aniqlansin; 

havo  qarshiligi  hisobga  olinmasin.  Er  radiusi    

,

6370



k

R



.

1

0

s

k







 

165 

1 

2 

15 

Jism    gorizontga   



30





    burchak    ostida    og`gan  

og`ma    tekislikning   

A

  nuqtasidan  boshlang`ich 

tezliksiz  qo`yib  yuborilgan    (1-shakl).  Jism   



 

nuqtaga  kelganda  jism  qanday  tezlikka  ega  bo`ladi. 

Jism 

massasi 

,

m A

 

nuqtaning 

gorizontdan 

balandligi   

m

H

10



 .   

 

 

 

      

166 

1 

2 

5 

Nuqtaning 

harakat 

tenglamalari 

,

2

t

x



,

3

t

y



 

---

x 

M 

C 



 

N



 

a

) 

1-

shakl 

t

z

5



ko’rinishda  berilgan. 

0

0



t

da 

14

0



S

  m  deb 

olib, 

c

t

10



  bo’lgan paytda  nuqtaning S egri chiziqli 

koordinatasini va tezligini toping. 

167 

1 

2 

14 

Shaxta  lifti

c





12

0



tezlik  bilan  pastga  harakat 

qiladi.    Liftning  massasi 

.

6

T

liftni  ushlab  turuvchi 

arqon  uzilsa,  liftning



10



S

yo`ld  to`xtashi  uchun, 

ehtiyot trashyuti shaxta devori bilanl iftorasida qanday 

ishqalanish  kuchini  hosil  qilishi  kerak?      Ishqalanish 

kuchi doimiy deb hisoblansin.   

168 

1 

2 

16 

Massasi 

m

 bo`lgan yuk vertikal prujinaga osilgan (1-

shakl).  Yukning  og`irlik  kuchi  va  tiklovchi  kuch 

(prujinaning  elastiklik  kuchi)lar  ta`sirida 

hosil 

bo`ladigan harakat differensial tenglamasi tuzilsin. 

 

 

 

 

169 

1 

2 

16 

Massasi  2  kg  bo`lgan  jism  silliq  gorizontal  tekislikda 

harakatlanadi.  Prujinaning  biruchi  qo`zg`almas  qilib 

mahkamlangan.  Boshlang`ich  paytda  jism  muvozanat 

holatdan 

2 

smga 

o`ng 

tomonga 

siljitib, 

s

m

/

30

boshlang`ich tezlik bilan qo’yib yuborilgan. 

 

170 

1 

2 

16 

Massasi  5kg  bo`lgan  jism  vertikal  bilan



30





li 

burchak tashkil qiluvchi qiya tekislikda turgan  jismga 

bikrligi

m

N

c

/

98



bo`lgan 

prujina 

biriktirilgan. 

Prujina  tekislikka  parallel.  Boshlang`ich  paytda  jism 

cho`zilmagan prujina uchiga ulanib, unga qiya tekislik 

bo`ylab  pastga  yo`nalgan 

s

m

/

2

,

6

0





boshlang`ich 

tezlik  berilgan  bo`lsa,  jismning  harakat  tenglamasi 

topilsin.Koordinatalar  boshi  yukning  statik 

muvozanat holatida olinsin 

 

171 

1 

2 

16 

Massasi 5kg bo`lgan jism bikrlik koeffitsiyenti 2kN/m 

ga  teng  prujinaga  osilgan.  Muhitning  qarshilik  kuchi 

tezlikka  proporsional.  To`rt  marta  tebranishdan  keyin 

amplituda  12-marta  kichraydi.  Yukni  cho`zilmagan 

prujina  uchiga  ilib,  boshlang`ich  tezliksiz  qo`yib 

yuborilgan  bo`lsa,  jismning  harakat  tenglamasi 

topilsin. 

T 

x 

a 

0

x

 

0 

t 

1-shakl 

-a 

---

1

C

 

1

d

 

2

d

 

2

C

 

172 

1 

2 

15 

Poyezd 72 km/soat tezlik  bilan  harakat qiladi, tormoz 

qilinganda  u  0,4  m/s

2

  ga  teng  sekinlasha  oladi. 

Poyezdning  stansiyaga  kelmasdan  qancha  vaqt  oldin 

va  stansiyadan  qancha  narida  tormozlay  boshlash 

kerakligi topilsin. 

173 

1 

2 

5 

Nuqta tezligining proyeksiyalari quyidagi tenglamalar 

bilan  berilgan: 

s

t

s

m

t

y

x

5

,

2

.

/

3

,

2

,

0

2











  bo’lgan 

paytda nuqtaning urinma tezlanishini toping. 

174 

1 

2 

16 

Massasi  10  kg  bo`lgan  jism  bikrlik  koeffitsiyenti  2 

kN/m  ga  teng  prujinaga  osilgan.  Muhitning  qarshilik 

kuchi  tezlikka  proporsional.  To`rt  marta  tebranishdan 

keyin 

amplituda 

12-marta 

kichraydi. 

Yukni 

cho`zilmagan  prujina  uchiga  ilib,  boshlang`ich 

tezliksiz  qo`yib  yuborilgan  bo`lsa,  jismning  harakat 

tenglamasi topilsin. 

175 

1 

2 

17 

Bir-biriga 

parallel 

qo`shilgan 

ikkita prujinaga osilgan 

m

 massali 

yukning  erkin  tebranishlari  davri  va 

bu 

ikkala 

prujinaga 

ekvivalent 

bo`lgan 

prujinaning 

bikrlik 

koeffitsiyenti  topilsin.  Yuk  shunday 

joylashganki, bikrlik koeffitsiyentlar 

1

c

 

va 

2

c

  bo`lgan  ikkala  prujina  ham  bir  xil  uzunlikka 

cho`ziladi (1-shakl). 

176 

1 

2 

17 

Bir-biriga  ketma-ket  ulangan  bikrlik  koeffitsiyenti 

sm

N

c

2

1



 

va 

sm

N

c

18

2



 

bo’lgan  prujinalarga 

ekvivalent  bo’lgan  prujinaning  bikrlik  koeffitsiyenti 

(keltirilgan bikrlik ) topilsin. 

177 

1 

2 

17 

Massasi  m=5kg  bo’lgan  yuk  bikirlik  koeffitsiyentlari 

,

400

1

m

N

c



m

N

c

/

490

2



 

va 

,

580

3

m

N

c



 

bo’lgan  uchta  prujinaga  osilgan.  Yukning  erkin 

tebranish chastotasi topilsin.

 

178 

1 

2 

17 

Prujinalarning 

bikirlik 

koeffitsiyentlari 

m

N

c

c

c

300

3

2

1







 

bo’lsa, 

massasi 

m=2kg

 

bo’lgan yukning erkin tebranish chastotasi topilsin.

 

179 

1 

2 

18 

Vertikal purjinaga osilgan  massasi 

kg

m

3

,

0



  bo’lgan 

jism  0,4m  amplituda  bilan  vertikal  bo`ylab  tebranma 

harakat  qiladi.  Yuk  statik  muvozanat  holatidan  3m/s 

boshlang’ich  tezlik  bilan  harakatlangan  bo’lsa, 

prujinaning bikrlik koeffitsiyenti topilsin.

 

180 

1 

2 

18 

Bikrligi 

m

N

с

90



  bo’lgan  1kg  massali  yuk 

m

1

,

0

 

amplituda bilan vertikal erkin tebranma harakat qiladi. 

Harakat 

yukning 

statik 

muvozanat 

holatidan 

boshlangan bo’lsa, uning boshlang`ich tezligi topilsin.

 

181 

1 

2 

18 

Massasi  m=5kg  bo’lgan  yuk  bikirlik  koeffitsiyentlari 

,

400

1

m

N

c



m

N

c

/

490

2



 

va 

,

580

3

m

N

c



 

bo’lgan  uchta  prujinaga  osilgan.  Yukning  erkin 

tebranish chastotasi topilsin.

 

182 

1 

2 

18 

Prujinalarning 

bikirlik 

koeffitsiyentlari 

---

1

C

 

2

C

 

C

 

C

 

m

N

c

c

c

300

3

2

1







 

bo’lsa, 

massasi 

m=2kg

 

bo’lgan yukning erkin tebranish chastotasi topilsin.

 

183 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 

2 

15 

Og’ir  jism  gorizont  bilan 



30





  burchak  hosil 

qiluvchi 

g’adir-

budur 

qiya 

tekislikda 

0





 

boshlang’ich  tezlik 

bilan 

yuqoriga 

ko’tariladi. 

Ishqalanish 

koeffitsiyenti  

1

,

0



f

  ga  teng 

jism  to’xtaguncha 

metr

8

,

9

  masofani 

o’tadi.  Jismning  boshlang’ich  tezligi 

0





  va  ketgan 

vaqti 

T

 topilsin. 

184 

1 

2 

16 

Ketma-ket ulangan 

1

c

 va 

2

c

 bikrlik 

koeffitsiyentlari  turlicha  bo’lgan 

ikkita  prujinaga  osilgan  m  massali 

yukning  harakat  tenglamasi  topilsin. 

Yuk 

boshlang’ich 

paytda 

muvozanat  holatdan 

0

x

  masofaga 

qadar  pastda  bo’lib,  yuqoriga  yo’nalgan 

0



  tezlik 

berilgan.

 

185 

1 

2 

16 

Absolyut 

silliq 

gorizontal  sirt  ustida 

yotuvchi 

10kg 

massali 

yuk 

bir 

xil 

c=19,6N/sm 

bikrlik 

koeffitsiyentiga  ega  bo’lgan  ikkita  prujina  orasiga 

siqilgan.  Biror  payt  yuk  muvozanat  holatidan  4sm 

o’ng  tomonga  surilib,  boshlang’ich  tezliksiz  qo’yib 

yuborilgan.  Yukning  harakat tenglamasi,  tebranishlari 

davri va shuningdek, maksimal tezligi aniqlansin.

 

186 

1 

2 

18 

Nuqtaning 

harakat 

differensial 

tenglamasi  

0

2

4







x

x

x

m







  ko’rinishda  berilgan.  Nuqtaning 

harakati  davriy  bo’lmasligi  uchun  uning  maksimal 

massasi qancha bo’lishi kerak?