Savollar: Xalqaro moliya munosabatlari deganda nimani tushunasiz? 2

1.Xalqaro iqtisodiy integratsiya bu – turli shakl va turli darajadagi o’zaro 
muvofiqlashgan ishlab chiqarish tarkibining milliy iqtisodiyotlar mehnat taqsimoti 
asosidagi chuqur va barqaror aloqalardan iborat mamlakatlarning xo’jalik-siyosiy 
birlashuv (qo’shiluv) jarayonidir. Mikrodarajada bu jarayon kapitalning faoliyati 
orqali alohida xo’jalik subektlarining (korxonalar va firmalar) qo’shni mamlakatlar 
bilan iqtisodiy kelishuvlar tizimini shakllantirish orqali xorijda filiallarni 
tashkillashdir. Davlatlararo darajada integratsiya davlatlararo iqtisodiy 
birlashmalarning shakllanishi asosida muvofiqlashgan siyosatni amalga 
oshirishdir.  
İqtisodiy integratsiyaning ikkinchi, birmuncha yuqoriroq shakli – bojxona 
ittifoqi bo’lib, erkin savdo mintaqasi bilan yagona tashqi savdo tarifi va uchinchi 
mamlakatga nisbatan yagona tashqi savdo siyosati amalga oshiriladi. Har ikki 
holatda ham davlatlararo munosabatlar qatnashuvchi mamlakatlar uchun bir xil 
imkoniyatlar yaratadi. O’zaro foydali savdo va moliyaviy aloqalarni taminlaydi. 
İqtisodiy integratsiyaning murakkab shakli umumiy bozor bo’lib, uning 
qatnashchilari uchun yagona erkin bozor o’zaro foydali savdo, yagona tashqi tarif, 
kapitalning va ishchi kuchining erkin harakati hamda kelishilgan tashqi siyosat 
xos.  

2. Jahon  iqtisodiyotida  xalqaro  iqtisodiy  integratsion  birlashma- 

larning  bir  nechta  asosiy  shakllari  mavjud.  Bular  quyidagilardan 

iborat:


—  imtiyozli  savdo  hududi;

—  erkin  savdo  hududi;

—  yagona  bojxona  ittifoqi;

—  umumiy bozor;

—  iqtisodiy ittifoqlar;

—  to‘liq  iqtisodiy  integratsiya.

Imtiyozli  savdo  bitimi,  mazkur  bitim  a’zo  bo‘lgan  mamlakat- 

larga  savdoda  qulay  imkoniyatlar  yaratish  maqsadida  tuziladi. 

lqtisodiy integratsiyaning  mazkur shakli  dastlabki  davrlarda

Imtiyozli  savdo  bitimi  ikki  yoki  undan  ortiq  mamlakatlar 

o‘rtasida  tuzilib,  hududning  har  bir  ishtirokchisi  uchun  barcha 

tovarlar  importiga  bojxona  to‘lovlari  qisqartiriladi.  Bunda  dun- 

yoning  qolgan  mamlakatlari  uchun  birlamchi  savdo  tariflari 

saqlab  qolinadi.  Iqtisodiy  integratsiyaning  bunday  shakliga  mi- 

sol  sifatida  1932-yilda  tashkil  etilgan  «Britaniya  Hamdo‘stligi 

imtiyozlari  tizimi»ni  kiritish  mumkin.

Erkin  savdo  hududi  (ESH)  ikki  va  undan  ortiq  mamlakatlar- 

ning  o‘zaro  kelishuviga  asosan,  bu  mamlakatlarda  ishlab  chiqa- 

rilgan  mahsulotlar  bilan  o‘zaro  savdo  qilishda  bojlar  va  boshqa 

cheklovchi  choralarni  bekor  qilish  orqali  tashkil  etilgan  guruhi- 

dan  iborat.  Bitimga  a’zo  bo‘lmagan  mamlakatlar bilan savdo  alo- 

qalarini amalga oshirishda ESHga kiruvchi har bir davlat o‘zining 

mustaqil  savdo  siyosatini  yuritadi.

3.Amerika Qo’shma shtatlari ,Yevropaning shimoliy hamda g’arbiy mamlakatlari.

4. G‘arbiy  Yevropa  iqtisodiy  integratsiyasi  rivojlanish  jarayonini 

shartli  ravishda to‘rt  bosqichga bo‘lish  mumkin.