«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Әмір Охас (1447) – 
Ноғай Ордасының ханы. Алтын Орда аймағында өз 
шабуылын 1396 жылы аяқтаған атақты Ақсақ Темір ең алдымен, осы Орданың 
соңғы тасының күйреп, жаһанда жалғыз ғана атының қалуына негіз болды. Бұдан 
әрі бұрынғы гүрілдеп тұрған Жошы ұлысы енді жеке – жеке хандықтарға бөлініп, 
Сарайшық – Едіге әмір билеген Ноғай Ордасының болашақ астанасына айналды. 
Сайып келгенде, Едіге, Нұреддин, Кейқуат, Мансұрлар Еділ бойындағы ескі 
Сарайда ел қатарлы биік жүргізген, біраз уақыт әмірлік етті. Әмір Охас 
Әбілхайырдың Сырдарияны алуына жан – тәнімен араласып, 1446 жылы Өзгент 
қаласын жаулауға қатысты. Бірақ біраздан бері ауыз жаласып, ымжым бір болған 
бұл екі дос әп сәтте нілдей бұзылды, тіпті кейіннен қағынан безген құландай бір 
– бірін көрмей кетіп, соңында ойда жоқта Охас опат болады. 

---

105 
Ших-Мамай (1542-1549) 
– Ноғай хандарының бірі, Едігеннің туажаты 
Нұредденге шөбере, Охасқа немере, жоғарыдағы Әмір бидің үшінші ұлы. Ол 
Ноғай Ордасының күнгей шығысына билік жүргізді. Қырым ханы 
Мұхамедгерейдің 1523 жылғы Астраханды жаулауына аса бір ынтызарлықпен 
көмегін берді. Әйтсе де, кейінен Қырым хандығының күшейіп, өсіп кетуінен 
қорқады да, оған шабуыл жасап, патшазада Батыр хан мен Палуан Сұлтанның 
көзін құртуға бел буа кіріседі. [3] 
Қасым хан – тұсында қазақтар Жайық бойының суы мол, қамыс – құрағы 
ырғалған шұрайлы жеріне қызықса, оның мұрагері Тағдыр хан 1530 жылы 
ноғайлықтардан естен кетпес соққы алып, жеңілген болатын. Ших – Мамай 
аталған шайқасқа белсене қатысып, ерекше көзге түседі де, 1542 жылдары 
Сарайшық тағына отырады, 1549 жылы көз жұмады. Ших – Мамай тұсында 
Мәскеу мемлекетімен сауда – саттық, көбіне – көп өндірістік тауарлар айырбасы 
орасан зор өсті. Өйткені Сарайшық тұрғындары көшпенділік тұрмыстан әлі 
арылып бітпеген, өзінің өндіргіш күштері әлсіз қала еді. [1]