Saqlash vazirligi sh. S. Shoyimova, M. K. Xoshimova, sh. R. Mirzayeva, M. M. Qo

6.3.
 
Hamkorlikda o’qitish texnologiyasi
 
 
Hamkorlik pedagogikasi XX asrning 80-yillarida rivojlana boshladi 
va ta’limdagi ko’pgina innovatsion jarayonlarni hayotga chorladi. Bu 
texnologiya negizida taniqli rus  va  chet  el  pedagoglarining  tajribasi 
yotadi.  Ular  K.D.Ushinskiy,  N.P.Pirogov,  L.N.Tolstoy,  J.J.Russo, 
Ya.Korchak,  K.Rodjers,  E.Bern,  S.T.Shatskiy,  V.A.Suxomlinskiy  va 
boshqalardir.
 
Mumtoz  pedagogik  qarashlar  nuqtai  nazaridan  o’qituvchi- 
pedagogik  jarayonning  subyekti,  o’quvchi  esa  obyekti,  deb 
hisoblanadi.  Hamkorlik  pedagogikasida  esa  o’quvchi  o’z  o’quv 
faoliyatining  subyekti tarzida qaraladi. Bunda o’qituvchiva o’quvchi 
pedagogik  jarayonning  subyektlari  sifatida  tenglashib,  hamkorlik 
pedagogikasi jarayoni tashkil  bo’ladi.  Ular  o’zaro  hamkor, hamfikr, 
hamdo’st, 
hamijodkor, 
hamishtirokchi, 
hamdard 
va 
hamboshqaruvchi tarzida faoliyat yuritadilar. 

---

225
 
 
Hamkorlik munosabatlari o’qituvchilar orasida, ma’muriyat bilan, 
o’quvchilar va o’qituvchilar jamoalari bilan, rahbarlar, ota-onalar va 
keng jamoatchilik orasida ham o’rnatiladi. 
Hamkorlik  pedagogikasi  o’quvchining  ta’lim-tarbiya  olish 
motivlarini rivojlantirib borish orqali hamda o’quv-tarbiya jarayonini 
insonparvarlashtirish tamoyillarini amalga tatbiq qilgan holda yuqori 
sifat va samaradorlikka erishishni ta’minlaydi. 
Hamkorlik 
pedagogikasi 
–ta’lim  beruvchilar  va  ta’lim 
oluvchilarning uzaro muloqotiga asoslangan shaklda ta’lim berishga 
yo’naltirilgan tizim.
 
Hamkorlik  pedagogikasi  o’quvchining  ta’lim-tarbiya  olish 
motivlarini rivojlantirib borish orqali hamda  o’quvtarbiya jarayonini 
insonparvarlashtirish tamoyillarini amalga tatbiq qilgan holda yuqori 
sifat va samaradorlikka erishishni ta’minlaydi.
 
Hamkorlik  pedagogikasi  4  ta  asosiy  yo’nalish  bo’yichaamalga 
oshiriladi:
 

 
shaxsga inson, shaxs sifatida yondashuv;


 
dialektik faollashtiruvchi va rivojlantiruvchi majmua;


 
tarbiya konsepsiyasi;


 
atrof-muhitni ta’lim-tarbiyaga moslash;

Jamiyat  har  bir  fuqaroning  ta’lim-tarbiya  va  bilim  olishini 
ijtimoiy  zaruriyat,  deb  hisoblaydi.  Atrof-muhitni,  ya’ni  jamiyatni 
pedagogizatsiyalash har bir fuqaroning ta’lim-tarbiya olishi zarurligini 
ifodalaydi. Chunki ta’lim-tarbiya samaradorligi, ya’ni  ijobiy natijasi 
jamiyat taraqqiyotini ta’minlovchi omillaridan biri sanaladi. Shuning 
uchun ham hozirgi kunda mamlakatimizda jamiyatni pedagoglashtirish 
ijtimoiy buyurtma sifatida jadal sur’atlar bilan amalga oshirilmoqda. 
Bugungi  kunda  biz  ulkan  pedagogik  merosga  egamiz.  Hamkorlik 
pedagogikasi  bu  merosda  “Ustoz-shogird”  an’anasi  ko’rinishida 
ifodalangan. Unga ko’ra, ustoz shogirdiga kuchaytirilgan tarzda ta’lim 
va tarbiya beradi. Tarixdan ma’lumki, bu jarayonda ota-ona yoki katta 
yoshli oila a’zolari ta’lim jarayoniga aralashmagan. Natijada ustoz va 
shogird o’rtasida o’zaro ishonch va sadoqat tarkib topgan. Shu sababli 
manbalarda ustoz  va shogirdga nisbatan  bir talay talablar qo’yilgan. 

---

226
 
 
Sharq mutafakkirlari va allomalarining ijodiy meroslarida o’qituvchi- 
tarbiyachi mahorati, ustoz-shogird an’analariga ham alohida o’rin
 
berilgan.