Саноат ва кишлок хужалик асослари ма

Binokorlik sanoati 
 
Binokorlik sanoati qurilish uchun turli xil materiallar ishlab chiqaradi 
va  quyidagi  tarmoqlarga  bo’linadi:  gisht,  sement,  beton,  tabiiy  toshlar, 
oyna, shifer va boshqa materiallar ishlab chiqarish. 

---

 
64 
G’isht  ishlab  chiqarish  juda  keng  tarqalgan.  Oddiy,  ichi  g’ovak 
g’ishtlar hamda shlakobloklar ishlab chiqariladi. G’ishtni tuproq va oxakni 
bir-biriga  qo’shib  tayyorlanadi  sovuqqa  chidamli  bo’ladi.  Qurilishda  qizil 
g’isht  bilan  bir  qatorda  pishirilmagan  silikatli  g’ishtlar  ham  ishlatiladi. 
Bunday  g’ishtlar  oxak  va  qumni  bir-biriga  aralashtirib  qo’yilib,  keyin 
qozonlarda yuqori bosim ostida bug’latib tayyorlanadi. 
Sement qurilishda keng ishlatiladigan material. Sement xom ashyosi 
bo’lib  karbonatli  (oxaktosh,  bo’r,  mergel)  va  gilli  (gil,  soz  tuproq,  gilli 
slanets) tog’ jinslari hamda sement ishlab chiqarish uchun yaroqli bo’lgan 
qator  ishlab  chiqarish  tarmoqlarining  chiqindilari  (domna  ko’llari,  nefelin 
maydalari  va  boshqalar)  hisoblanadi.  Sement  ishlab  chiqarishda 
ishlatiladigan karbonat tog’ jinslarining tarkibi quyidagicha bo’lishi kerak: 
SaO — 43,5 foizdan yuqori; MgO — 2,5 foizgacha; gilli tog’ jinslarining 
tarkibi:  —  SiO
2
  —  50—60  foiz;  Al
2
O3  —  15—20  foiz;  Fe
2
O3—  6—10 
foiz. 
Jahonda  sement  ishlab  chiqarish  bo’yicha  AQSH  va  Rossiya 
yetakchi. Sement zavodlari xom ashyo manbalariga yaqin joylashtiriladi. 
Beton  ishlab  chiqarish  hozirda  juda  keng  rivojlangan.  Bunda 
temirbeton  buyumlari  ishlab  chiqarish  muhim  ahamiyatga  ega.  Temir-
beton  asosan  temir  armaturasi  va  betondan  iborat.  Beton  xom  ashyosi 
bo’lib qum, shag’al va sement hisoblanadi. 
Oyna  ishlab  chiqarish.  Oyna  tayyorlash  uchun  kvartsli  qum,  soda 
(ishkor) va oxak ishlatiladi. Soda o’rniga glauber to’zini ishlatish mumkin. 
Oyna  materiallarining  eng  keng  tarqalgan  turi  deraza  oynasidir.  Bundan 
tashqari  shisha  idishlar,  turli  xil  texnik  qurilish  detallari,  shisha  bloklar, 
quvurlar va plitalar tayyorlanadi. 
Oynasozlik  zavodlarini  joylashtirishda  xom  ashyo  va  yoqilg’i 
resurslari hisobga olinadi. Bir tonna oyna (shisha) olish uchun 1 tonna qum 
va 1 tonna yoqilg’i sarflanadi. 
Tabiiy toshlar ham qurilishda keng qo’llaniladi. Ular marmar, granit, 
kvartsli porfir, oxaktosh, qumtosh, sienit, diorit, gabbro, bazaltdan iborat. 
Bulardan tashqari, binokorlik materiallari sanoatiga  shifer, ruberoid, 
tayyor uy bloklari ishlab chiqarish ham kiradi.