Sanoat tarmoqlarini boshqarish

1.1.1-jadval

Marketingevolyusiyasiilmsifatida

Yillar	Nazariyasoslari	Uslublari	Qo‘llashsohasi
1900- 1950	Tovarhaqidao‘rganish, taqsimlashgamo‘ljalolis h, sotishvaeksportnazariya si	Kuzatish, haridnivasotishnitahli lqilish,extimollarnihis oblash, iste’molpaneli	Ommaviy tovar ishlabchiqarish, qishloqxo‘jaligitarm og‘i
1960	Sotishhaqidao‘rganish, tovarga, sotishhajmigamo‘ljaloli sh, dis-	Motivlartahlili, faoliyatnitadqiqqilish, modellashtirish	Iste’molvositalariist e’molchilari

	tribyuterliknazariyasi
1970	Qarorqabulqilishvaxulq- atvorniilmiyasoslari	Faktoring, discriminant tahlil, matematikuslublar, marketingmodellari	Ishlabchiqarishvo- sitalarivaiste’molvos italariiste’molchilari
1980- 1990	Holatlitahlil, menedj- mentfunksiyasisifati- damarketinghaqidao‘rga nish, raqobatnitahlilnazariyas i,ekologiyaasoslar,strate gic marketing	Pozitsiyalashtirish, klastertahlil, iste’mol- chilartipologiyasi,eks pertiza,sababoqibatta hlili	Iste’molvositalari, ishlabchiqarishvosit alari, xizmatsohasi, foydako‘rmaydigant ashkilotlariste’molc hilari
1990 yildan Shudav rgacha	Tadbirkorlikqurolivafun ksiyasisifatimar- ketinghaqidao‘rganish, bozortarmoqlarinazari- yasi, kommunikatsiyavao‘zar ota’sirnazariyasi, ijtimoiyvaekologiksama ragamo‘ljalolish	Pozitsiyalashtirish, klastertahlil, iste’- molchilartipologiyasi, raqobatchilarvaiste’m olchilarnixulq- atvorimodellari, benchmarketing, o‘yinnazariyasi	Ishlabchiqarishvo- sitalari, iste’molvositalari, xizmatsohasi, foydako‘r- maydigantashki- lotlar, davlattad- birkorligisoxa- sidagiiste’molchilar

Pozitsiyalashtirish, klastertahlil, iste’molchilartipologiyasi, raqobatchilarvaiste’molchilarnixulq-atvorimodellari, benchmarketing, o‘yinnazariyasiuslublarihamrivojtopdi. Ishlabchiqarishvositalari, iste’molvositalari, xizmatsohasi, foydako‘rmaydigantashkilotlar, davlattadbirkorligisohasidagiiste’molchilarqo‘llashsohasibundanmustasnoemas.

Iqtisodiyotimizninginqirozlivaziyati, qondirilmagantalab, turmushdarajasiningpastligi, iqtisodiyvaijtimoiysohadagimuvozanatningyo‘qligiuchun, birqarashdamarketingdanfoydalanishmumkinemasdektuyuladi. Ammo masalaning tub mohiyati shundaki, marketing mana shu kamchi-liklarni tugatishga yordam qiladi. Shuning uchun bizning iqtisodiyotimizda marketingdan foydalanish mumkin bo‘lib qolmasdan, balki zaruriyatdir.

Marketingkorxonalarningbozordaishlashuslubi, bozormetodologiyasibo‘lib, iste’molchilarvaularningtalabistaklarinio‘rganish, ulargamostovarlaryaratish, narxbelgilash, tovarlarniyetkazibberish, taqdimetish, sotish, xizmatko‘rsatishniuyushtirishusullari, vositalari, tartib- qoidalarimajmuihisoblanadi.

Bularninghammasibirinchiasosiymaqsadgatalabbilantaklifnio‘zaromuvofiqlashtiri shgaxizmatqiladi.

Marketingniishlabchiqarishni, xizmatko‘rsatishniboshqarishvabozoryo‘nalishidagisavdo- sotiqningyagonabirtizimisifatidaikkijihatdanqarabchiqishzarur.

Birinchijihati –

Marketingtadqiqotlaritadbirkorlikfaoliyatiniboshqarishdagimuayyantafakkurtarzi daniborat, uningo‘zigaxostomonishundaniboratki, tadbirkorbozoryo‘nalishidafaoliyatolibboradi, ya’nian’anaviybo‘libqolgansotishtalablarigamoslashishdanbozortalablarigamoslas hishgao‘tadi. Buesaboshqaruvchilar (menejerlar) vaumumantad-

birkorlikfaoliyatidagiyanadayuqoriroqbosqichbo‘lib, tadbirkoryangiilg‘ortexnologiyagaasoslanganholda, texnologiyatalablaribilanginachek-lanibqolmay, pirovardmaqsad – bozortalablarigamoskeladi, buesaboshqaruvsohasidaqarorlarqabulqilishtarziniko‘pjihatdano‘zgartiribyuboradi

. Ishlabchiqariladiganmahsulotningtexnikaviyko‘rsatkichlaribi- lanbirqatordauningiste’molsifatlarinitakomillashtirishgakattae’tiborberiladi.

Ikkinchi jihat – bu marketing bozorida to‘g‘ridan to‘g‘ri olib boriladigan faoliyat deb yuritiladi. Agar marketing mahsulotlarni sotish, ishlab chiqarishni boshqarish tizimi sifatida tadbirkorning ishonchli tayanchi hisoblansa, bozordagi bevosita faoliyatdan iborat bo‘lgan marketing tadqiqotlari tadbirkorning faoliyat yuritishini shakllantiradi, marketingning turli usul va vositalaridan tashkil topadi va jamlanib, marketing – “mix”ni vujudga keltiradi.

Quydagi1.1.1-rasmdamarketing5Pkeltirilgan