Саноат маркетинги

 
9.4. Маҳсулот, товарлар, ишлар ва хизматлар сотилиши ҳисоби 
 
Сотиш жараёни икки томонлама хусусиятга эга. Бир томондан, у маҳсулот бериш, иш 
бажариш, хизмат кўрсатишнинг моддий-ашёвий жараёни, бошқа томондан эса — у маҳсулот, иш, 
хизматларга ҳақ тўлаш жараёнидир. Ушбу жараёнлар вақт бўйича мос тушмайди, улар амалга 
ошириладиган хўжалик операциялари хусусиятига кўра фарқланади. 
Сотиш жараёнида корхона даромад олади, уни тўғри ўлчаш ва ўз вақтида ҳисобга қўйиш 
керак, чунки корхона бюджетга тўлаши зарур бўлган солиқпарнинг миқдори ана шунга боғлиқ. 
Маҳсулот (ишлар ва хизматлар) сотшшшидан олинадиган даромадни ҳисобга олиш тартиби 
«Асосий фаолиятдан олинган даромадлар» деган 2-сон БҲМСда келтирилган. Ушбу стандартга 
кўра қуйидаги шартлар бажарилганда товарларни со-тишдан даромад олинган деб тан олинади: 
— агар корхона харидорга товарларга эгалик қилишга доир хатарлар ва имтиёзларнинг 
анчагана қисмини берса; 
— корхона сотилган товарларга эгалик қилиш ва уларни назорат қилиш хуқуқини сақлаб 
қолмаса; 
— даромад суммаси ҳаққонийликнинг катта даражаси билан баҳоланиши мумкин; 
— корхонага битим билан боғлиқ даромаднинг келиб тушиш эҳтимоли мавжуд. 
Маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар сотилишининг ҳисоби 9000 «Асосий (операцион) 
фаолиятдан олинадиган даромадларни ҳисобга олувчи ҳисобварақлар» ҳисобварақларида олиб 
борилади. Ушбу ҳисобварақлар гурухи тайёр маҳсулот, товарлар, бажарилган ишлар ва 
кўрсатилган хизматлар сотилиши жараёни тўғрисидаги маълумотни умумлаштириш учун 
мўлжалланган. 
9010 «Тайёр маҳсулотаи сотишдан олинган даромадлар», 9020 «Товарларни сотишдан 
олинган даромадлар», 9030 «Бажарилган ишлар ва кўрсатилган хизматлардан олинган 
даромадлар» ҳисобварақларининг кредитида, олинадиган, пул маблағлари ёки ўтган даврда 
олинган, лекин ҳисобот даврига тааллуқли бўлган даромадлар ҳисобварақлари билан 
корреспондентланган ҳолда, даромадлар акс эттирилади. 
Ҳисобот даврининг охирида 9010 «Тайёр маҳсулотни сотишдан олинган даромадлар», 9020 
«Товарларни сотишдан олинган даромадлар», 9030 «Бажарилган ишлар ва кўрсатилган 
хизматлардан олинган даромадлар» ҳисобварақиари 9910 «Якуний молиявий натижа» 
хисобварағи билан ёпилади.