Саноат маркетинги



Download 1,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/91
Sana21.02.2022
Hajmi1,77 Mb.
#23218
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   91
Bog'liq
buxgalteriya hisobi va audit

Т
ОБ
60 000 
К
Т
ОБ
30 000 
Д
Т
ОБ
100 000 
К
Т
ОБ
150 000 
С
о
Я
40 000 
С
о
Я
300 000 
Шундай килиб, счетнинг бошлангич колдиги маблаглар ёки уларнинг манбаларини 
маълум муддатга (ойнинг биринчи кунига) булган холатини англатади. Счетларнинг дебет 
ва кредит томонлар обороти суммаси уша томонларда акс эттирилган операциялар 
суммалари йигиндисини ва якуний колдик эса уша маблаг ёки маблаг манбасининг ой 
якунига булган холатини билдиради. 
Демак корхона маблаглари ва уларнинг манбаси учун, яъни уларнинг хар бир тури 
учун алохида счетлар жорий килинган.
Счетларнинг туркумланиши. 
хисоб ишларини яхшм йулга куйилиши ва хар хил счетлар хусусиятларини 
урганишучун счетлар классификацияси зарур. 
Счетларни иктисодий мазмунига кура бундай гурухлаш, уларда нималар, яъни 
кандай иктисодий объект ва уни хар тамонлама изохлаш учун яна кайси счетлардан 
фойдаланиш мумкинлигини курсатади. 
Иктисодий мазмунига кура счетлар куйидагича гурухланади: 
1. Асосий счетлар; 
2. Тартибга солувчи счетлар; 
3. Таксимловчи счетлар; 
4. Калькуляция счетлар; 
5. Таккословчи счетлар
6. Балансдан ташкари счетлар. 
Ушбу гурухларни алохида куриб чикамиз. 
Асосий счетлар корхона хужалик маблаглари ёки уларнин манбалари турлари 
буйича маълумот берувчи ва назорат килувчи счетлардир. Умумий тарзда бу счетларда 
корхона мулки хисобга олинади. 
Асосий счетларнинг хусусияти шундан иборатки, жорий ой якунида ушбу счетлар 
буйича якуний колдик мавжуд булса, улар албатта балансда курсатилади. Таркибий 
тузилишига кура бу счетлар актив, пассив ва актив-пассив счетларга булинади. 
Асосий актив счетлар корхона хужалик маблаглари ва дебиторлар билан хисоб-
китобда кулланилади. Масалан, 0100 "Асосий воситалар", 1000 "Материаллар", 5110 
"Хисоб-китоб счети", 6010 "Харидорлар ва буюртмачилар билан хисоб-китоблар". Асосий 
пассив счетлар эса корхона маблаглари манбаларининг ва мажбуриятларининг холатининг 
хисоби учун фойдаланиладиган счетлардир.
Асосий актив-пассив счетлар корхона дебиторлик ва кредиторлик карзларининг 
холати тугрисида маълумот беради. Счетларнинг дебет болангич колдиги - корхонанинг 
дебиторлик карзини ёки зарарни, кредит колдиги эса кредиторлик карзини ёки фойдани 


билдиради. Агар жорий ой мобайнида корхонанинг дебиторлик карзи ортса - счетнинг 
дебет томонига, кредиторлик карзи эса кредит томонига ёзилади. 
Тартибга солувчи счетлар - бу корхона хужалик маблаглари ва уларнинг манбалари 
холатини тугирловчи счетлардир. Тугирлаш жараёни ушбу счет маълумотларини 
ойдинлаштириш максадида унга кушимча ва уша счет билан боглик бошка счет очиш 
оркали амалга оширилади. Масалан, корхона асосий воситалари, номоддий активлари ва 
арзон бахоли ва тез эскирувчи буюмларига эскириш суммаси хисобланади. Шу сабабли 
улар балансда икки хил бахода, яъни бошлангич ва колдик кийматда акс эттирилади. 
Корхона ушбу мулклар тугрисида аник ва тугри маълумотлар олиш учун уларга 
эскириш суммаларини хисобга олувчи счетлар очилган. Бунда, корхона мулкини хисобга 
олувчи 0100 "Асосий воситалар", 0400 "Номоддий активлар" уларнинг эскириш 
суммаларини хисобловчи пассив 0299 "Асосий воситалар эскириши", 0510-0550 
"Номоддий активлар эскириши". 
Тартибга солувчи счетлар суммаларини тартибга солинувчи счетлар суммасидар 
чегириб ташлаш оркали корхона мулкининг хакикий холати аникланади. 
Таксимловчи счетлар - бу корхона харажатларини йигиш ва уларни тугри 
таксимлашни назорат килувчи счетлардир. Бундай счетлар актив хисобланиб, харажатлар 
суммалари, аввало, ушбу счетнинг дебет томонида жорий ой мобайнида йигилиб 
борилади ва ой якунида бошка счетларга кредит томонидан хисобдан чикарилади. Бунга 
актив 2310 "Ёрдамчи ишлаб чикариш харажатлари", 2510 "Умумишлаб чикариш 
харажатлари" ва 2610 "Ишлаб чиқаришда яроқсиз махсулотлар" счетлари мисол булади. 
Шундай килиб, ой якунида таксимловчи счетларда якуний колдик колмайди ва шу 
сабабли улар корхона балансида курсатилмайди. 
Калькуляция счетлари - корхонага келиб тушган материаллар ва ишлаб чикарилган 
махсулот, курсатилган хизмат ва бажарилган ишларга сарфланган харажатларни 
хисобловчи счетлардир. 
Маълум хисоб объектларига сарфланган харажатлар шу объект билан боглик 
счетларда йигилиб борилади ва ой якунида барча харажатлар суммалари кушилиб, объект 
таннархи хисоблаб чикилади. Таннархни хисоблаш жараёни калькуляция килиш деб 
аталади. 
Масалан, корхона ишлаб чикарган иахсулотларга сарфланган харажатларни 
хисобга олиш учун актив 2010 "Асосий ишлаб чикариш" счети жорий килинган. Жорий ой 
давоимда счетнинг дебет томонида йигилган харажатлар махсулот таннархини ташкил 
килади. Калькуляция счетларига 2010 "Асосий ишлаб чикариш" ва 2310 "Ёрдамчи ишлаб 
чикариш харажатлари" счетлари мисол булади. 
Таккословчи счетлар корхона фаолияти хужалик жараёнларининг молиявий 
натижасини аниклаш учун кулланиладиган счетлардир. Бу жараён счетнинг дебет ва 
кредит оборотларини солиштириш оркали аникланади.
Балансдан ташкари счетларда корхонага тегишли булмаган ва максадлар учун 
корхонада вактинчалик сакланаетган хужалик маблагларини акс эттирувчи счетлардир. Бу 
счетларнинг балансдан ташкари деб номланишига сабаб, улар балансда курсатилмайди, 
чунки бу счетлардаги маблаглар корхонага тегишли эмас. Бу счетларни балансда 
курсатиш корхона мулкининг нотўғри холатини англатган булар эди. 
Балансдан ташкари счетлар уч хонали ракамлар оркали ифодаланади ва уларга 
иккиёклама езув усули кулланилмайди. Актив балансдан ташкари счетларда купайиш 
факат дебет томонга, камайиш эса кредит томонга езилади. Пассив счетларда эса бунинг 
акси булади. Масалан, корхонага вактинчалик маъсулиятли саклашга махсулот кабул 
килинганда куйидаги бухгалтерия ёзуви ёзилади: 
Д-т 
К-т 
Суммаси 
002 
100 000 



Download 1,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   91




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish