Sаnоаt коrхоnаlаrining аylаnmа fоndlаri to’g’risidа tushunchа, ulаrning tаrкibi vа strukturasi

 
 
 
 
 
 
 

---

Aylanma mablag’lar tarkibi: 
Aylanma ishlab chiqarish fondlari va muomala fondlarini pul shaklidagi 
yig‟indisi korxonaning aylanma mablag‟lariini tashkil qiladi. 
Aylanma mablag‟larning ishlab chiqarish aylanma fondlari va muomala 
fondlariga taqsimlanishidan tashqari ular yana me‟yorlashtiriladigan va 
me‟yorlashtilmaydigan aylanma mablag‟larga bo‟linadi. 
- Me‟yorlashtiriladigan aylanma mablag‟lar (ishlab chiqarish jarayonida band 
bo‟lgan ishlab chiqarish jamg‟armalari, tugallanmagan ishlab chiqarish, kelgusi 
davrlar xarajatlari) va korxona omboridagi tayyor mahsulotga sarflangan xarajatlar 
kiradi. 
- Me‟yorlashtirilmaydigan aylanma mablag‟larga jo‟natilgan - tayyor 
mahsulot, pul mablag‟lari va debitorlik qarzlari kiradi. Me‟yorlashtiriladigan 
aylanma mablag‟larning sanoat bo‟yicha o‟rtacha miqdori barcha aylanma 
mablag‟larning 80 %ga yaqinini tashkil qiladi. 
 
 
Aylanma mablag’larning me’yori 
Aylanma mablag‟larni me‟yorlashtirish - moddiy resurslarning turlari 
me‟yorlarini ishlab chiqishdir. Me‟yoriylik miqdori past darajada bo‟lishi
korxona ishlab chiqarish uzluksizligini ta‟minlash uchun zarur jamg‟armalar yarata 
olmaslik, material yetkazib beruvchi korxonalar bilan hisob-kitob qilish uchun 
yetarli mablag‟larga ega bo‟lmaslik va mehnatkashlarga ish haqini to‟la to‟lay 
olmaslikka olib keladi. 
Ortiqcha moddiy jamg‟armalar hosil bo‟lishi va ularning uzoq muddat ishlab 
chiqarish jarayonlarida ishtirok etmasligi korxona zarar ko‟rishga sabab bo‟ladi. 
Aylanma mablag‟larni me‟yorlashtirish - xomashyo, asosiy materiallar, 
sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar va boshqa moddiy hamda pul resurslari 
jamg‟armalari bo‟yicha me‟yorlarini belgilashdan iborat. 
Ishlab chiqarish va mahsulotni sotish bilan bog‟liq bo‟lgan aylanma 
mablag‟lar jamg‟armalari ikki xil o‟lchamda me‟yorlashtiriladi - vaqt (kun) va pul 
birliklarida. 

---

Vaqt (kun) birligida belgilangan jamg‟armalar ishlab chiqarishning u yoki bu 
tovar-materiallar bilan ta‟min etilganlik darajasini ifodalaydi. 
Pul birligida belgilangan jamg‟armalar ishlab chiqarishning u yoki bu tovar-
materiallar bilan ta‟min etilganlik darajasini ifodalaydi. 
Pul birligida belgilangan jamg‟armalar ishlab chiqarishning aylanma 
mablag‟larga bo‟lgan haqiqiy talabini aniqlash bilan bir qatorda, ta‟minot, 
moliyaviy rejalarni va ishlab chiqarish xarajatlari smetasini o‟zaro bog‟lashga 
imkoniyat yaratadi. 
Vaqt (kun) va pul birliklarida xomashyo, asosiy materiallar, yordamchi
materiallar, yonilg‟i, shuningdek, korxona omboridagi tayyor mahsulot qoldiqlari 
va tugallanmagan ishlab chiqarish jamgarmalarining har biri alohida-alohida 
me‟yorlashtiriladi. Me‟yorlashtiriluvchi aylanma mablag‟larning qolgan turlari 
faqat pul birligida me‟yorlashtiriladi.