7.4. Xaridlar va savdolarni o’tkazish. Savdolar qatnashchilari, ularni funksiyalari, jarayoni, shartnomalar va majburiyatlar «O’zbekiston Respublikasi hududida kapital qurilishda tanlov savdolari to’g’risida»gi Nizomga muvofiq tender savdolarini o’tkazish tartibini ko’rib chiqamiz:
Investor, buyurtmachi, tanlov savdolari tashkilotchisi, tanlov komissiyasi va oferentlar tanlov savdolarining asosiy qatnashchilari hisoblanadi.
Buyurtmachi quyidagi huquqlarga ega:
talabgorning malakasini oldindan aniqlash yoki buningsiz tanlov savdolari o’tkazish to’g’risida qaror qabul qilishdi;
rasmiy farmoyish beruvchi hujjat chiqargan holda tanlov savdolarini o’tkazish shakli, turi va sanasini belgilaydi;
mustaqil ravishda yoki ixtisoslashtirilgan tashkilotni jalb etgan holda tanlov savdolari predmetining boshlang’ich qiymatini belgilashi mumkin.
Tanlov savdolari quyidagilarga bo’linadi:
Ochiq tanlov savdolari - oferentlar soni cheklanmaydi; Yopiq tanlov savdolari - oferentlar soni cheklanadi.
Ikki bosqichli tanlov savdolari:
Ochiq tender o’tkazilganda mulkchilik shaklidan qat’iy nazar barcha sub’ektlar qatnashishi mumkin, ochiq tenderlar o’tkazilishidan 1 oy oldin e’lon qilinadi, e’lonlar chop etiladigan davriy nashrlar ro’yxati “Davarxqurilish” qo’mitasi bilan kelishib olinadi. Odatda e’lonlar “Xalq so’zi”, “Narodnoe slovo”, gazetalarida chop etiladi.
Yopiq tanlov savdolari o’tkazish to’g’risidagi qaror Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilinadi va yopiq tanlov savdolari ishlar va xizmatlar yuqori darajada murakkabligi (yoki tor ixtisoslashuvi) bilan farqlanadigan va faqat pudratchilar (yetkazib beruvchilar)ning cheklangan soni bilangina bajarilishi mumkin bo’lgan hollarda tashkil etiladi.
Yopiq tanlov savdolarini o’tkazishda tanlov savdolari tashkilotchisi pudratchilar (yetkazib beruvchilar) umumiy sonidan oldindan yetarlicha malaka ma’lumotlariga ega bo’lganlarni, biroq ularning kamida uchtasini tanlaydi va ularga tanlov savdolarida qatnashishga taklifnoma yuboradi.
Agar pudratchilar (yetkazib beruvchilar)ning umumiy soni ikkitadan ortiq bo’lmasa, u holda taklifnoma ularning har ikkalasiga yuboriladi va tanlov savdolari ularning ishtirokida o’tkaziladi.
Yopiq tanlov savdolarida esa tanlov savdolari tashkilotchisi kamida ikkita chet qatnashchini taklif qilishi shart.
Yopiq tanlov savdolarini tashkil etishda matbuotda e’lon berilmaydi, tanlov savdolari taklif etilgan talabgorlar o’rtasida o’tkaziladi.
Ikki bosqichli tanlov savdolari buyurtmachi tanlov savdolari predmetining aniq tavsifini va o’ziga xosligini shakllantirish imkoniyatiga ega bo’lmaganda va buyurtmachi ilmiy tadqiqotlar, eksperimentlar o’tkazishga, qidiruvlar yoki ishlanmalar yuzasidan shartnoma tuzish niyatida bo’lgan hollarda o’tkaziladi.
Ikki bosqichli tanlov savdolari quyidagi tartibda o’tkaziladi:
birinchi bosqichda kontseptual qaror va texnik, tijorat jihatidan aniqlanishi va tuzatilishi kerak bo’lgan, tanlov hujjatlarida ko’rsatilgan shartlar asosida ishlab chiqilgan oferta bahosi ko’rsatilmagan holda taqdim etiladi. Tanlov savdolari predmeti parametrlari bo’yicha oferent bilan muzokaralar olib borilishiga yo’l qo’yiladi. Ofertalarning umumiy sonidan tanlov savdolarining ikkinchi bosqichida qatnashishga yo’l qo’yiladigan ofertalar tanlab olinadi;
ikkinchi bosqichda tanlov savdolari predmetining aniqlashtirilgan parametrlari hisobga olingan, bahosi majburiy tartibda ko’rsatilgan holda ofertalari tanlov savdolarining ikkinchi bosqichiga o’tgan qatnashchilarning takliflari va buyurtmanomalari berilgan holda tanlov hujjatlariga tuzatish kiritiladi.
Ikki bosqichli tanlov savdolarini tashkil etish va o’tkazish qonun hujjatlariga muvofiq "Davarxitektqurilish" qo’mitasi tomonidan ishlab chiqiladigan va tasdiqlanadigan tartibga muvofiq amalga oshiriladi.
