Sanoat ishlab chiqarishini tashkil etish

5 baholik shkala	100-ballik shkala		5 baholik shkala	100-ballik shkala		5 baholik shkala
100-ballik shkala
5,00-4,96	100		4,30-4,26	86		3,60-3,56	72
4,95-4,91	99		4,25-4,21	85		3,55-3,51	71
4,90-4,86	98		4,20-4,16	84		3,50-3,46	70
4,85-4,81	97		4,15-4,11	83		3,45-3,41	69
4,80-4,76	96		4,10-4,06	82		3,40-3,36	68
4,75-4,71	95		4,05-4,01	81		3,35-3,31	67
4,70-4,66	94		4,00-3,96	80		3,30-3,26	66
4,65-4,61	93		3,95-3,91	79		3,25-3,21	65
4,60-4,56	92		3,90-3,86	78		3,20-3,16	64
4,55-4,51	91		3,85-3,81	77		3,15-3,11	63
4,50-4,46	90		3,80-3,76	76		3,10-3,06	62
4,45-4,41	89		3,75-3,71	75		3,05-3,01	61
4,40-4,36	88		3,70-3,66	74		3,00	60
4,35-4,31	87	3,65-3,61	73	3,0dan kam	60 dan kam

2-jadval

Oliy ta’limda talabalar o‘zlashtirishini baholash tizimlarini qiyosiy taqqoslash jadvali

Taklif etilayotgan O‘zbekiston tizimi	Rossiya tizimi (MDU)*	Yevropa kredit transfer tizimi (ECTS – European Credit Transfer System)	Amerika tizimi (A- F)	Britaniyatizimi (%)	Yaponiya tizimi (%)	Koreya tizimi (%)
“5”	“5”	“A”	“A+”	70-100	80-100	90-100
			“A”
			“A-”	65-69
“4”	“4”	“B”	“B+”	60-64	70-79	80-89
		“C”	“B”	50-59
			“B-”
“3”	“3”	“D”	“C+”	45-49	60-69	70-79
		“E”	“C”	40-44
			“C-”
			“D+”			60-69
			“D”
			“D-”
“2”	“2”	“FX”	“F”	0-39	0-59	0-59

Nazorat uchun savollar

1.O’quv mashg’ulotlarining asosiy turlari.

2. Ma’ruza va uning o’quv jarayonidagi yetakchi roli.

3.Seminar, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari, ularning mohiyati va ahamiyati.

4.Talabalarning seminar va amaliy mashg’ulotlarga tayyorlanish usullari.

5.Kurs ishlari va loyihalar, ularni yozish usuli.

6. Maslahatlar, ularning shakllari va o’qish jarayonidagi roli.

7.Talabalarning ishlab chiqarish amaliyoti, iqtisodiy bilim yurtlarida uni tashkil etish xususiyatlari.

8.Reyting usuli va uning ahamiyati.

9.Talabalarni yakuniy baholash va reyting nazoratiga tayyorlanish usullari.

MAVZU № 8: MUSTAQIL TA’LIM VA TALABALAR MEHNATINI ILMIY TASHKIL ETISH
1.Mustaqil ish – yuqori malakali kadrlar tayyorlashning asosiy usuli.

2.Hozirgi sharoitda talabalarning mustaqil ishining rolini oshirish. Mustaqil ishning mohiyati va shakllari.

3.O’quv jarayoni va mustaqil ishni rejalashtirish va me’yorlashtirish.

4.Kitoblar bilan ishlash. Konspektlash shakllari, seminarlarga, amaliy mashg’ulotlarga, sinov va imtihonlarga tayyorlanishda ulardan foydalanish. 5.Talabaning kun tartibida jismoniy mashg’ulotlarning o’rni.
1.Mustaqil ish – yuqori malakali kadrlar tayyorlashning asosiy usuli

Talabaning mustaqil ishi o’quv rejasida muayyan fanni o’zlashtirish uchun belgilangan o’quv ishlarining ajralmas qismi hisoblanadi.O’qishning boshlang’ich qismida talabaning mustaqil ishini tashkil etish bir qator vazifalar bilan bog’liq. SHuning uchun har bir professor-o’qituvchi dastlab talabada o’z qobiliyati va aqliy imkoniyatlariga ishonch uyg’otishi, ularni sabr-toqat bilan, bosqichma-bosqich mustaqil bilim olishini to’g’ri tashkil qilishga o’rgatib borishi lozim bo’ladi. Talabalar tomonidan mustaqil ravishda o’zlashtiriladigan bilim va ko’nikmalarning kursdan-kursga murakkablashib, kengayib borishini hisobga olgan holda ularning tashabbuskorligi va rolini oshirib borish zarur. SHunda mustaqil ta`limga ko’nikma boshlagan talaba faqat o’qituvchi tomonidan belgilab berilgan ishlarni bajaribgina qolmay, o’zining ehtiyoji, qiziqishi va qobiliyatiga qarab, o’zi zarur deb hisoblagan qo’shimcha bilimlarni ham mustaqil ravishda tanlab o’zlashtirishga o’rganib boradi. Mahlumki talabaning mustaqil ishi auditoriya soatiga kirmaganligi sababli ko’pincha talabalar va professor-o’qituvchilar nazaridan chetda qolmoqda. Yo’riqnomada talabaning mustaqil ishini qanday tashkil qilish va uni qanday baholanishi haqida so’z yuritiladi.Talaba mustaqil ishining maqsad va vazifalariTalabaning mustaqil ishianiq bir fandan o’quv rejasida va fan dasturida belgilangan bilim, ko’nikma va malakaning mahlum bir qismini talaba tomonidan fan o’qituvchisi maslahati va tavsiyalari asosida auditoriya va auditoriyadan tashqarida o’zlashtirilishiga yo’naltirilgan tizimli faoliyatdir.Talaba mustaqil ishining asosiy maqsadi o’qituvchining rahbarligi va nazorati ostida talabada muayyan o’quv ishlarini mustaqil ravishda bajarish uchun zarur bo’lgan bilim va ko’nikmalarni shakllantirish va rivojlantirishdan iboratdir.Talabaga qiyinchilik darajasi uning shaxsiy imkoniyatlari, qobiliyati va bilim darajasiga muvofiq bo’lgan biror mavzu bo’yicha vazifa tayyorlash topshiriladi. Bunda talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha adabiyotlardan va internet mahlumotlaridan foydalanib materiallar yig’adi, ta`lil qiladi, tizimga soladi va mavzu bo’yicha imkon darajasida to’liq, keng mahlumot berishga harakat qiladi. Zarur hollarda o’qituvchidan maslahat oladilar. Mavzu bo’yicha referat kompg’yuterda tayyorlanib fan o’qituvchiga topshiriladi. Topshirilgan vazifaning mazmuni, olingan mahlumotlarning boyligi va boshqa belgilari bo’yicha fan o’qituvchisi talabani baholaydi.

Talaba mustaqil ishining vazifalari quydagilardan iborat:

 yangi bilimlarni mustaqil tarzda puxta o’zlashtirish ko’nikmalariga ega bo’lish;

 kerakli mahlumotlarni izlab topishning qulay usullari va vositalarini aniqlash;

 axborot manbalari va manzillaridan samarali foydalanish;

3 an’anaviy o’quv va ilmiy adabiyotlar, mehyoriy hujjatlar bilan ishlash; elektron o’quv adabiyotlar va mahlumotlar banki bilan ishlash;

 internet tarmog’idan maqsadli foydalanish;

 berilgan topshiriq va vazifalarning ratsional yechimini topish;

 ma’lumotlar bazasini ta`lil etish;

 ish natijalarini ekspertizaga tayyorlash va ekspert xulosasi asosida qayta ishlash;

 topshiriq va vazifalarni bajarishda tizimli va ijodiy yondashish;

 ishlab chiqilgan yechim, loyiha yoki g’oyani asoslash va mutaxassislar jamoasida himoya qilish.

Talaba mustaqil ishini nazorat qilish tartibi Talabalarning mustaqil ishini nazorat qilib borish kafedrada tuzilgan va kafedra mudiri tomonidan tasdiqlangan maslahatlar jadvali asosida amalga oshiriladi.Talabalar mustaqil ishini nazorat qilish fan bo’yicha o’quv mashg’ulotlarini olib boruvchi professor-o’qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. Talaba mustaqil ishi uchun o’quv rejada ajratilgan vaqtga mos ravishda har bir

Mustaqil ish - bu mustaqillik kabi muhim shaxsiyat fazilatlarini shakllantirish vositasi, talabalarning bilim faoliyatini tashkil etish shakli bo'lib, ular faoliyatning namoyon bo'lishini, vazifani bajarishda fikrlash, ijodkorlik, qat'iyatlilik va tashabbuskorlikni talab qiladi.

Mustaqil ish yaxlit pedagogik jarayonning bir qismi sifatida o'zining ikki karra sifatini bajaradi, tashqi shakli - bu o'quv vazifasi, ichki (tarkibiy) - bu kognitiv yoki boshqa o'quv vazifasi va uni hal qilishda talabalarning mustaqil faoliyati. Bu erda o'qituvchilar va talabalarning o'zaro bog'liq harakatlarining xususiyatlarini aks ettiruvchi, falsafiy kategoriyalar, mazmun va shakllar uchun mavjud bo'lgan o'xshash dialektik birlik ko'rinadi.

O'qituvchiga nisbatan mustaqil ish - bu o'qitish usuli, o'qitish vositasi va o'zaro bog'liq faoliyat shakli. Talabalarga nisbatan mustaqil ish - bu o'rganish usuli, ya'ni tinglovchilarning kognitiv faoliyati usuli, shuningdek, o'quv va kognitiv faoliyat shakli, shuningdek, o'quv va kognitiv faoliyatning o'zi.

Ta'lim muassasalari o'quvchilarining mustaqil ishi bu kognitiv va amaliy muammolarni hal qilish uchun ularning barcha aqliy va amaliy faoliyati. Zamonaviy mutaxassislar oldida vujudga keladigan kelgusidagi kasbiy vazifalarni mustaqil ravishda bajarishga tayyorgarlik ko'rish maqsadida o'quv jarayonining barcha shakllarida amalga oshiriladigan, bunda o'quvchilar ongli, mustaqil va faol bo'lishadi.

Talabalarning mustaqil ishlarining mazmuni talabalarning mustaqil ilmiy ish jarayonida turli akademik fanlar bo'yicha hal qiladigan aniq maqsadlar va vazifalarni, ularning mazmunli individual bajarilishi ketma-ketligining rejalashtirilgan pozitsiyalarini, shaxsga yo'naltirilgan uslub va vositalarni ilmiy asoslangan tanlashni o'z ichiga oladi. Talabalarni mustaqil ravishda ishlash uchun dasturiy ta'minot parametrlarini amalga oshirishning asosiy bosqichlari kafedra mudirlari, dekanlar, o'quv va ilmiy bo'lim xodimlari va professor-o'qituvchilarning bevosita, maxsus tashkil etilgan, maqsadga muvofiq kelishilgan qo'shma ishtirokida amalga oshiriladi. O'quv bo'limlari xodimlari, o'quv jarayonining boshqa sub'ektlari barcha bosqichlarda mustaqil ishlarni pedagogik boshqarish uchun, talaba shaxsining rivojlanishi va o'zini o'zi rivojlantirish uchun zamin yaratilishini ta'minlaydi.

Talabalarning mustaqil ishi bir qator funktsiyalarni bajaradi, ularga quyidagilar kiradi:

• 
  Rivojlanayotgan - aqliy mehnat madaniyatini oshirish, ijodiy faoliyat bilan tanishish, talabalarning intellektual qobiliyatini boyitish;
  
• 
  O'quvchilarni mustaqil mashg'ulotlarida qo'llab-quvvatlanmaydigan axborot-ma'rifiy va ma'rifiy faoliyati samarasiz bo'lib qoladi;
  
• 
  Yo'naltirish va rag'batlantirish - o'quv jarayoniga professional tezlashtirish beriladi
  
• 
  Tarbiyaviy - mutaxassisning kasbiy fazilatlari shakllantiriladi va rivojlanadi;
  
• 
  Tadqiqot - talabalar kasbiy va ijodiy fikrlashning yangi bosqichiga o'tmoqdalar.
  

2.Hozirgi sharoitda talabalarning mustaqil ishining rolini oshirish. Mustaqil ishning mohiyati va shakllari

Talabalarning mustaqil ishi mustaqillik, maqsadli rejalashtirish va shaxsiy faoliyatga yondoshishga asoslangan.

Talabalar mustaqil ravishda ishlashadi:

• 
  talabalarning nazariy bilimlari va amaliy ko'nikmalarini tizimlashtirish va mustahkamlash;
  
• 
  nazariy bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish;
  
• 
  me'yoriy, huquqiy, ma'lumotnoma hujjatlari va maxsus adabiyotlardan foydalanish ko'nikmalarini shakllantirish;
  
• 
  o'quvchilarning bilim qobiliyatlari va faolligini rivojlantirish: ijodiy tashabbus, mustaqillik, mas'uliyat va tashkilotchilik;
  
• 
  mustaqil fikrlashni, o'zini rivojlantirish, o'zini takomillashtirish va o'zini anglash qobiliyatini shakllantirish;
  
• 
  tadqiqot ko'nikmalarini rivojlantirish.
  

Talabalar mustaqil ishning ikki turini bajaradilar:

• 
  - sinf xonasi;
  
• 
  - sinfdan tashqari.
  

Ko'pgina talabalar mustaqil ish va amaliy mashg'ulotlarning turli shakllarini afzal ko'rishadi, chunki mustaqil ravishda olingan bilimlarning kuchi va qiymati bebahodir. Mustaqil ish - bu maqsad, vazifa, ifoda shakli va natijani tekshirishga ega bo'lgan o'quvchilarning faoliyati. Talabalar mustaqil ishlashni xohlashadi va ishlaydilar. Ularni ushbu faoliyat turini tashkil qilish va rag'batlantirishga yordam berish o'qituvchining vazifasidir. Faqatgina o'qituvchi talabaning yoshini, uning shaxsiy fazilatlarini inobatga olishi, talabalar xotirasi va e'tiboriga yuklarni teng ravishda taqsimlashi, aspiranturadan keyin mustaqil ta'lim olish qobiliyatini shakllantirishga yordam beradi.

"Mustaqil ish" tushunchasi ko'p qirrali bo'lib, talabalarning mustaqil ishi muammolari bo'yicha katta miqdordagi pedagogik izlanishlarga qaramay, ushbu didaktik jarayonning mazmuni va mazmuniga yagona yondashuv mavjud emas. Turli xil talqinlar, birinchi navbatda, "mustaqil" so'ziga qanday tarkibiy qism kiritilganligiga bog'liq. Asosan, ushbu tushunchaning uchta ma'nosi bor:

- o'quvchi o'qituvchining bevosita ishtirokisiz ishni o'zi bajarishi kerak;

- talabadan mustaqil aqliy operatsiyalar, o'quv materialida mustaqil yo'naltirish talab etiladi;

- ish qat'iy tartibga solinmagan, talabaga topshiriqni bajarish tarkibi va usullarini tanlash erkinligi berilgan.

Professor Pidkasisty P.I. Uning fikricha, "oliy ta'limda mustaqil ishlash bu o'ziga xos pedagogik vositadir". Mustaqil ishning har xil turlari va turlarini aniqlash bo'yicha nazariy manbalarni o'rganish ularning xilma-xilligi to'g'risida xulosaga olib keladi. Mustaqil ish turlari va turlarining xilma-xilligi va tez-tez o'zaro bog'liqligi ularni tasniflash uchun asos tanlash masalasida noaniqlikni keltirib chiqaradi. Mustaqil ishning usullari, texnikasi, usullari va vositalari har doim ham doimiy emas. Ular tashkiliy shakl va usullarning ketma-ket murakkablashuviga qarab o'zgarishi va murakkablashishi mumkin, bu esa o'z navbatida individual xususiyatlar va o'quvchilarning tayyorgarlik darajasiga bog'liq.

Mustaqil vazifalar, birinchi navbatda, talabaning bilimga bo'lgan ehtiyojini shakllantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishi, ularni o'zlashtirish jarayonini tezlashtirishi, uni jaholatdan bilimga qadar o'z harakatining yo'lini anglashga undashi kerak.

Mustaqil ishning boshlang'ich vazifasi ta'limning pirovard maqsadi bo'lishi kerak. Mustaqil topshiriqlarning barcha turlarida ushbu elementning mavjudligi o'quvchining mustaqil faoliyat jarayonida takrorlanadigan va ijodiy kognitiv harakatlarining organik ravishda uyg'unlashishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi va shuning uchun o'quv motivatsion sohasini bosqichma-bosqich o'zgartirish uchun shart-sharoitlarni yaratadi - tashqi stimuldan tortib, o'quvchining qoniqishida ifodalangan. juda bilish jarayoni. Natijada, mustaqil ishlash jarayonida olingan bilim, ko'nikmalar, kognitiv tajriba samarali, moslashuvchan xarakterga ega bo'ladi, bu amaliy jihatdan talabalarning aqliy faoliyatini optimallashtirishga olib keladi.

Talabalarning mustaqil ishlarining turli bosqichlarida ularning mustaqilligi oddiy takrorlash, taqlid qilishdan ijodiylikka qadar turli xil ko'rinishda namoyon bo'ladi. U yuzaga keladi, rivojlanadi va murakkablashadi, bajarilishi kerak bo'lgan vazifalarning murakkabligi oshadi.Talabalar mustaqilligining tashqi belgilari - bu o'quv ishlarini rejalashtirish; o'quv adabiyotlarini, mustaqil ishlash uchun o'quv qo'llanmalarini tanlash; o'quv topshiriqlarini bajarish va o'qituvchining bevosita yordamisiz va batafsil ko'rsatmalarisiz qurol va texnika namunalari ustida ishlash; mashg'ulotlar, o'yinlar, jismoniy tarbiya paytida kasbiy vazifalarni mustaqil bajarish.

Talabaning turli xil fanlardan mustaqil ishlashi samaradorligi birinchi navbatda uning shaxsiy fazilatlari, intizomi, motivatsion munosabati, xotira, e'tibor, ixtiyoriy fazilatlar va boshqalar kabi aqliy fazilatlarga bog'liq, ammo samarali mustaqil ishlashning asosiy shartlaridan biri bu ko'nikmalarni shakllantirish va rivojlantirishdir.O'quv jarayonini uslubiy ta'minlash kompleksini rivojlantirish talabalarning mustaqil ishi samaradorligining muhim shartidir. Bunday kompleks tarkibiga ma'ruza matnlari, o'quv-uslubiy qo'llanmalar, laboratoriya mashg'ulotlari, real ma'lumotlar asosida shakllantirilgan topshiriq va topshiriqlar banki, hisoblash banki, modellashtirish, o'quv dasturlari va o'zini o'zi boshqarish dasturlari, avtomatlashtirilgan o'qitish va monitoring tizimlari, fanlar yoki guruhlarning ma'lumotlar bazalari kirishi kerak. tegishli fanlar va boshqalar. Bu sizga muammoli o'qishni tashkil etishga imkon beradi, bunda talaba o'quv jarayonining teng ishtirokchisidir.

Talabalarning mustaqil ishlarining samaradorligi ko'p jihatdan uni boshqarishning faol usullari mavjudligi bilan belgilanadi.

Quyidagi boshqarish vositalari mavjud:

• 
  - keyingi fanni o'rganish boshida talabalarning bilim va ko'nikmalarini nazorat qilish;
  
• 
  - joriy nazorat, ya'ni ma'ruza, amaliy va laboratoriya mashg'ulotlarida materialni o'zlashtirish darajasini doimiy ravishda nazorat qilish;
  
• 
  - o'quv bo'limi yoki dars moduli oxirida oraliq nazorat;
  
• 
  - nazorat tadbirlariga tayyorgarlik ko'rish jarayonida talabaning intizomni o'rganish jarayonida o'zini o'zi nazorat qilishi;
  
• 
  - test yoki imtihon shaklida intizom bo'yicha yakuniy nazorat;
  
• 
  - intizomni o'qib bo'lgandan keyin ma'lum vaqtdan keyin qoldiq bilim va ko'nikmalarni nazorat qilish.
  

So'nggi yillarda nazoratning an'anaviy shakllari - kollokiumlar, testlar, imtihonlar bilan bir qatorda yangi usullar keng qo'llanilmoqda. Reyting tizimidan foydalanish semestr davomida talabaning ko'proq ritmik ishlashiga erishishga imkon beradi, shuningdek, o'quvchilarning ijodiy faolligini rag'batlantirish orqali kognitiv faoliyatini faollashtiradi. Reytingning kiritilishi fanlarning tarkibini tuzish bo'yicha qo'shimcha ishlar, turli darajadagi murakkablikdagi vazifalarni ishlab chiqish va hokazolar tufayli o'qituvchilarning yukini ko'payishiga olib kelishi mumkin. Ammo bunday ishlar o'qituvchiga o'zining pedagogik imkoniyatlarini ochib berish va o'quv jarayonini takomillashtirish g'oyalarini amalga oshirishga imkon beradi.

Ta'kidlash joizki, o'quv jarayoniga avtomatlashtirilgan o'qitish va o'quv-nazorat tizimlari kirib boradi, bu talabaga u yoki bu fanni mustaqil o'rganish va shu bilan birga materialni o'zlashtirish darajasini nazorat qilish imkonini beradi.

Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki, o'qituvchining ijodiy faoliyati jarayonida o'quv rejasi, o'quvchilarning tayyorgarligi darajasi va boshqa omillarni hisobga olgan holda talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishning aniq usullari va shakllari belgilanadi, shuning uchun ushbu tavsiyalar universallikka mos kelmaydi. Ularning maqsadi o'qituvchiga talabalarning mustaqil ishlarini tashkil qilish uchun o'z ijodiy tizimini shakllantirishga yordam berishdir.