Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

 
* ishlab chiqarish 
zaxiralari 
muomala fondlari 
asosiy fondlar 
kelajak davr 
harajatlari 
Ishlab 
chiqarish 
fondlarning
amortizatsiya 
tushunchasi bu 
* asosiy fondlar 
qiymatini yaratilgan 
mahsulotga asta 
sekin o’tkazilishi 
asosiy fondlarning 
yemirilishi 
asosiy fondlarning 
yespluatatsiya
bњyicha harajatlar 
asosiy fondlarni 
tiklash 
Amortizatsiya 
ajratmalari
: 
 
*texnik jixatdan 
qayta jixozlashga 
ishlatiladi 
joriy ta’mir 
xom – ashe 
resurslarini 
sotibolish 
kapital ta’mir 
Amortizatsiya normasi 
…
 
*
%
100


−
Т
А
А
Н
Ф
ф
Л
Т
А
Н
Ф
Л
−
А
)
УР.Й
(
Ф
Й
М
;
Т
А
Н
Ф
Dastgoxning yuklanish 
koefitsienti 
quyidagi 
nisbat bilan aniqlanadi
 
* yillik ishlab 
chiqarish dastur 
xajmini dastgoxlar 
soniga 
ishlab chiqarilgan 
mahsulot xajmining 
њrnatilgan dastgoxlar 
soniga 
ishlab chiqarilgan 
mahsulot xajmini 
dastgoxlar 
parkining yillik 
unumli ish vaqti 
fondiga 
yillik ishlab chiqarish 
dastur mehnat 
sig’imini dastgoxlar 
soniga 
Aylanma 
mablaglar 
quyidagilardan iborat 
* aylanma fondlar 
va muomala 
fondlari 
uzatuvchi asboblar 
ishchi mashina va 
dastgoxlar 
aylanma fondlar va 
tayer mahsulot 
Korxonaning aylanma 
fondlari 
tarkibiga 
quyidagilar kirmaydi
 
* ishlab chiqarish 
siklda takror va 
takror yeshtrok 
yetib uz kiymatini 
asta-sekin 
yemirilgan sari 
mahsulot 
tannarxiga 
utkazadigan mehnat 
vositalari 
asosiy va yerdamchi 
materiallar, sotib 
olingan yarim 
fabrikatlar 
korxonaning 
uzida ishlab 
chiqarilgan yarim 
fabrikatlar 
mahsulot ishlab 
chiqarish uchun zarur 
bo’lgan mehnat 
buyumlari 
Muomala 
fondlariga 
quyidagilar kiradi 
* ortilgan, yuldagi 
mahsulot 
korxonaning moddiy 
resurslari 
korxonaning 
transport 
vositalari 
kelajak davr 
harajatlari 
Aylanma mablaglar bir 
tulik aylanish doirasida 
quyidagi boskichlardan 
utadi 
* pul ishlab 
chiqarish pul 
pul va realizatsiya 
pul va tovar 
pul realizatsiya, tovar 
Normalashtirilgan 
aylanma 
mablaglar 
tarkibiga 
ishlab 
chiqarish fondlarning 
kaysi 
yelementi 
kirmaydi 
* ulchov asboblari 
tugalanmagan ishlab 
chiqarish 
sotib olingan 
yerdamchi 
materiallar 
tayer mahsulot 
Aylanma 
mablaglarning 
kaysi 
yelementi 
normalashtirilmaydi 
* debitorlik karzi 
tugalamangan ishlab 
chiqarish 
tayer mahsulot 
kelajak davr 
harajatlari 

---

Aylanma 
mablaglarning aylanish 
sonini hisobida kaysi 
kursatkichlar 
kullaniladi
* sotilgan 
mahsulotning 
kiymati 
tovar mahsulotining 
kiymati 
sotilgan 
mahsulotning 
tannarxi 
aylanma fondlar 
kiymati 
Aylanma 
mablaglarning 
bir 
aylanish 
davrini 
aniklashda 
kaysi 
kursatkichlar 
kullaniladi
* yildagi kalendar 
kunlarining soni 
yildagi ish kunlarining 
soni 
korxonaning ish 
tartibi 
ishlab chiqarish 
fondlarining o’rtacha 
yillik kiymati 
Aylanma 
mablaglarning aylanish 
koeffitsienti quyidagini 
ifodalaydi
* hisob davridagi 
aylanma 
mablaglarning 
aylanish soni 
1 sumlik ishlab 
chiqarish fondlarga 
to’g’ri keladigan 
sotilgan mahsulot 
mikdori 
1 sum tovar 
mahsulotiga 
sarflangan ishlab 
chiqarish fondlari 
aylanma mablaglar 
bir aylanish 
doirasining o’rtacha 
davomi 
Aylanma 
mablaglarning 
bir 
aylanish 
davrining 
kiskarishi
* sotilgan mahsulot 
xajmining usishidan 
dalolat beradi 
aylanish
koeffitsentining 
kamayishi; 
salbiy ahamiyatga yega 
aylanma 
mablaglardan 
foydalanish 
samarasini 
aniklashda 
ahamiyatga yega 
yemas 
sotilgan mahsulot 
xajmining kamayishi 
К
М
А
С
 
 
formula 
asosida 
quyidagi 
kursatkichni aniklash 
mumkin
: 
* aylanma 
mablaglarning 
o’rtacha -yillik 
koldigi 
aylanma mablaglar bir 
aylanish davrining 
davomi 
aylanma 
mablaglarning 
aylanish tezligi 
yillik ishlab 
chiqarilgan mahsulot 
xajmi 
Keltirilgan 
xodimlar 
kategoriyasining kaysi 
biri 
sanoat 
ishlab 
chiqarish 
personaliga 
taaluklidir
* asosiy i/ch 
ishchilar 
soglomlashtirish 
muassasalarning 
xodimlari 
ukuv 
muassasalarning 
xodimlari 
umumiy ovqatlanish 
soxa xodimlari 
Keltirilgan 
xodimlardan kaysi biri 
mutaxassis hisoblanadi
* yuriskonsult 
bosh iqtisodchi 
bosh buxgalter 
bosh muxandis 
Xodimlarning 
kaysi 
kategoriyasi 
xizmatchilar guruxini 
ifodalaydi
* chizmachi 
tsex buxgalteri 
laborant 
smena muxandisi 
Kaysi 
xodimlar 
ma’muriyat 
(raxbarlar) 
kategoriyasiga 
kirmaydi
* muxandis-
dispetcher 
bosh muxandis 
bosh mexanik 
bosh iqtisodchi 
Sanoat 
tarmogida 
ishlarni bajarish uchun 
ma’lum nazariy bilim 
va 
amaliy 
kunikmalarini 
talab 
kiluvchi 
mehnat 
faoliyatining turi bu
* kasb (xunar) 
malaka 
mutaxassislik 
ustachilik 
Uziga 
xos 
bo’lgan 
xususiyatlar 
yega 
bo’lgan 
va 
xodimlardan 
chukurrok 
maxsus 
bilim 
hamda 
kunikmalarni 
talab 
kiluvchi faoliyat turi 
bu
* mutaxassislik 
ustachilik 
intelekttualik 
malaka 
Aylanma 
mablaglarning 
samaradorligini 
* smenalik 
koeffitsienti 
aylanishlar soni 
bir aylanish 
doirasining 
davomi 
tejalgan aylanma 
mablaglarning 
kiymati 

---

baxolashda 
kaysi 
kursatkich 
kullanilmaydi 
Xodimlarning 
xozirgi 
soniga 
quyidagilar 
kiritilmaydi
: 
 
* mehnat ta’tildagi 
xodimlar 
sezon xodimlari 
xakikatdan ishga 
kelganlar 
ishga sinov muddati 
bilan qabul 
qilinganlar 
Ishchilarning 
urinbosar 
sonining 
hisobi 
quyidagi 
sharoitlarda 
kullaniladi
:
 
* uzluksiz ishlab 
chiqarishda 
sezonlik ishlab 
chiqarishda 
uzlukli ishlab 
chiqarishda 
ish vaqti balansini 
tuzishda 
Maxsulot 
sotilishidan 
tushgan yalpi foyda 
kanday aniklanadi
: 
 
* sof tushum va 
sotilgan maxsulot 
tannarxining 
ayirmasi asosida 
sotilgan maxsulotning 
sof tushumi asosida 
maxsulot 
sotilishidan 
kelgan tushum va 
davr xarajatlar 
ayirmasi asosida 
maxsulot sotilishi 
+
(plyus) divident va 
foyizlar buyicha 
daromadlar asosida 
Maxsulot 
sotilishidan 
tushgan yalpi foyda va 
davr 
xarajatlari 
ayirmasi bu
:
 
 
* asosiy faoliyat 
foydasi 
maxsulot sotilishidan 
tushgan yalpi foyda 
balans foydasi 
yalpi daromad 
%
100
.
.
.

+
О
А
Ф
М
Ч
Б
ф
йил
урп
formula 
asosida 
kuyidagilar 
xisoblanadi
: 
 
* i/ch fondlaridan 
samarali 
foydalanish darajasi 
maxsulot rentabelligi 
i/ch foydasi
fond samarasi 
%
100

п
Ф
С
formula 
asosida 
kuyidagilar 
xisoblanadi
 
* 1 aktsiya 
rentabelligi 
shaxsiy (xususiy)
kapital rentabelligi 
maxsulot 
realizatsiyasining
rentabelligi 
asosiy ishlab 
chikarish 
fondlarining
rentabelligi 
Kalkulyatsiya nima? 
*Tannarxni 
hisoblab topish 
usuli 
Xarajatlarni baholash 
Tayyor 
mahsulotning 
sotish bahosini 
aniqlash 
Moliyaviy natijalarni 
aniqlash 
Kalkulyatsiya 
schyotlari qaysi maqsad 
uchun qo’llaniladi? 
*Ishlab chiqarilgan 
mahsulot va 
bajarilgan ish, 
xizmatlar tannarxini 
aniqlashda 
Mahsulot sotishdan 
bo’lgan yalpi foydani 
aniqlash uchun 
Mehnat haqi 
sarfini aniqlash 
uchun 
Xarajatlarni 
taqsimlash uchun 
Kalkulyatsiyada 
nimalar aniqlanadi? 
*Haqiqiy tannarx 
aniqlanadi 
Moddiy harajatlar 
o’rganiladi 
Moliyaviy 
natijalar 
kalkulyatsiya 
qilinadi. 
Xarid qilingan 
mehnat buyumlari,
tayyorlangan , 
sotilgan mahsulotlar 
tannarxi 
Tuzilish vaqtiga qarab 
kalkulyatsiya qanday 
turlarga bo’linadi? 
*Oldindan va 
keyinchalik 
tuzilgan navbatdagi 
kalkulyatsiyalarga 
bo’linadi 
Rejali kalkulyatsiya, 
normativ kalkulyatsiya 
Xarajatlarni 
rejalashtiriladigan 
davrdagi 
xarajatlar. 
Normal kalkulyatsiya
Seriyali ishlab 
chiqarishda 
mahsulotning haqiqiy 
tannarxi qaysi vaqtda 
aniqlanadi? 
*Tayyor 
mahsulotlar ombori 
inventarizatsiya 
qilinganida 
Tayyor mahsulotni 
omborga qabul 
qilganda 
Tayyor mahsulot 
sotilganda 
Hisobot davrining 
oxirida 

---

Mustaqil ta’limga oid 
topshiriqlar 

---

Mustaqil ishni bajarishning maqsad va vazifalari. 
 
Mustaqil ish talaba tomonidan mustaqil bajariladigan ilmiy izlanish bo‘lib, unda 
talaba o‘qish davri mobaynida olgan nazariy bilimlari, amaliy darslarni qanday darajada 
o‘zlashtirganligini, shu bilan birgalikda o‘z ixtisosligi bo‘yicha mexnat faoliyat uchun 
tayyorgarlik darajasini namoyon etadi. 
Kurs ishi bakalavriatning mazkur yo‘nalishiga davlat ta’lim standartlarida
qo‘yilgan talablarga, qishloq xo‘jaligi va agrosanoat majmuasining rivojlanish 
istiqbollariga va mamlakatimiz xukumatining agrar siyosati va bu soxada olib 
borayotgan iqtisodiy islohotlari mazmuniga mos kelishi maqsadga muvofiq.
Mustaqil ishni bajarishdan ko‘zda tutilgan maqsad va vazifalar quyidagilardan 
iborat: 
-talabalarning ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha olgan nazariy va amaliy bilimlarni 
umumlashtirish, tizimga keltirish, mustahkamlash va kengaytirish, olingan bilimlarni 
aniq ilmiy, texnikaviy, ishlab chiqarish, iqtisodiy, ijtimoiy va biznes vazifalarini hal 
etishda qo‘llash; 
- talabalarda mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, echim talab etadigan 
muammo va masalalarni tadqiq etish usullarini egallashga va tadqiqot o‘tkazishga 
imkon yaratish;
- ijodiy ishlash, ishlab chiqilayotgan masalaning (muammoning) qo‘yilish 
jarayonidan boshlab, uni to‘la nihoyasiga etkazish bo‘yicha qaror qabul qilishda 
bo‘lgan ma’suliyatni xis etishga o‘rgatish; 
- zamonaviy ishlab chiqarish va biznes, iqtisodiyot, texnika va madaniyatining 
rivojlanishi sharoitida talabalarni mustaqil ishlashga tayyorgarligini aniqlash. 
Mustaqil ishning muhim vazifalaridan biri – talabaning muayyan bir qishloq 
xo‘jaligi korxonasi yoki uning bo‘linmasi misolida ishlab chiqarishni tashkil etish va 
boshqarish masalalariga tanqidiy baho bera olishidir. Ishni bajarish jarayonida 
faqatgina korxona erishgan ishlab chiqarish va iqtisodiy natijalarni qayd etish bilan 
cheklanmay, ularni muayyan shart-sharoitlar bilan bog‘lay olish, mavjud kamchiliklar 
va muammolarning kelib chiqish sabablarini ochib berish muhimdir. Tashkiliy-
iqtisodiy masalalarni ishlab chiqarishning texnik, texnologik va tabiiy omillari bilan 
uzviy bog‘liklikda ko‘rib chiqish lozim.
1.
Mustaqil ish mavzulari.