Sanoat instituti

Topshiriq 1.

1) O’zbekistonning ta’lim tizimi haqida nimalarni bilasiz.?

2)Yoshlarga berilgan imtiyozlar ya’ni Kamolot yoshlar ijtimoiy

harakati to’g’risida nimalarni bilasiz.?

3) Son so’z turkumi haqida ma’lumot bering.

---

20

9

-mavzu

.Iqtidor va mehnat.  Matnga  so’z va termin tanlash

Sinonimlar

(ma’nodosh so’zlar

- grekcha

syronymos

yoki

synonymon

  -  “bir

nomli” degan ma’noni bildtrib, bir ifodalaydigan kamida ikkita so’z yoki undan ortiq

so’zdan iborat bo’lgan sinonimik qatorini tashkil etadi. Bu qatordagi ma’nosi betaraf

bo’lgan so’z bosh so’z) deb ataladi.. Masalan,

kishi, inson, odam

ma’nodosh so

’

zlar

qatori uchim “ongli mavjudot”,  Xususiy ma’tiolar ma’nodosh so’zlar qatoridagi har

bir so’z uchungina xos bo’lgan ma’nolardir. Ma’nodosh so’zlar qatoridagi so’zlar

o’zaro quyidagicha farqlanadi: 1) ma’no qirrasiga ко’га; 2) uslubiy bahosiga ko’ra; 3)

salbiylik-ijobiylikka ko’ra. Masalan,

shivirlamoq, gapirmoq, baqirmoq, bo’kirmoq,

to’ng’illamoq

t

 ming’irlamoq, vaysamoq, javramoq, irod etmoq, bауоп etmoq

ma’nodosh so’zlar qatorini yuqoridagi belgilar bo’yicha 3 ta guruhga bo’lish

mumkin:

Umumiy

ma

’

no

Xususiy ma’noIar

Ovozning

baland-

pastligiga

ko

’

ra

Uslubiy

bahosiga

ko’ra

Salbiylik-

ijobiylikka

ko’ra

So ‘zlash

shivirlamoq,

gapirmoq

,

baqirnoq

,

bo’kirmoq,

irod etmoq,

bayon etmoq

to

‘ng

‘illamoq,

ming

‘irlamoq,

vaysamoq,

javramoq

Ma’nodosh so’zlar nutqning ta’sirli bo’lishiga

?

 bir ma’noning turli xil

qirralarini ifodalashga yordam beradi. Ular bir xil so’z turkumiga oid bo’ladi:

yuz,

bet, aft, bashara, turq, chehra, oraz, jamol

 (ot);

hayoli, ondishali, oriyatli, iboli

(sifat);

yarim, ikkidan bir

 (son),

hamma, bari, barcha

 (olmosh);

gapirdi, sozladi

 (fel),

ко’p, mo’l bisyor

 (ravish);

va, hamda

 (bog’lovchi);

kabi, singari, yanglig’

(ko’makchi);

xuddi, naq

(yuklama),

ehtimol, balki

 (modal so’zlar) va hokazo.

Tildagi o’zlashma (boshqa tildan kirgan) so’zlar o’zbekcha so’zlar bilangina

emas, balki o’zaro ham sinonim bo’lishi mumkin:

respublika

(lot.) -

jumhuriyat

(arab.). Tub so’zlar yasama so

l

zlar bilan sinonim bo

4

lishi mumkin:

his

  (tub)  -

sezgi

(yasama),

savol

  (tub)  -

so ‘roq

(yasama). Sinonimik qatordagi so’zlar eskirishi

mumkin:

odat, rasm, urf fan

 (rasm, odat);

iltimos, о ‘tinch, tavallo; oqsoq, cho

’

loq,

lang