2
O’zbek tili eng avvalo, O’zbekistonda yashaydigan barsha uchun
davlat tilidir. O’zbek tili fanini o’qish davomida talabalar o’zbek tiliga
mansub bo’lgan til oilasi va guruhi, o’zbek tilining fonetikasi,
morfologiyasi, o’zbek tilining gap tuzilishi, so’zlarning qo’llanilishi
to’g’risida tasavvurga ega bo’lishi, nutq tovushlari va so’zlarni to’g’ri
talaffuz qilishi, sintaktik jihatdan to’g’ri gap tuza olishi, bog’lanishli matn
tuzish va o’z sohasi doirasida fikrlarni o’zbek tilida bayon qila olishni
bilishi kerak.
O’g’zaki va yozma nutqda o’zbek tilining grammatik qoidalarini
qo’llay olishi, o’z ixtisosli bo’yicha o’zbek tilida maqola, risolalar
tayyorlashda lug’atlardan foydalana olish; so’zlarni o’rinli qo’llay olish,
o’qish va keyingi mehnat faoliyatida o’zbek tilida muloqatga kirisha
olishi; yetarli o’zaki va yozma savodxonlikka ega bo’lishi lozim.
Ushbu uslubiy ko’rsatma barcha yo’nalishl 1-bosqich talabalari uchun
mo’ljallanagan. Ko’rsatmaning maqsadi talabalarni o’zbek tili bo’yicha
olgan bilimlarini qo’llash uchun va ularga kelajakda dolzarb masalalarni
echishda, hamda hozirgi zamon ilmi darajasida yozilgan. Uslubiy
ko’rsatma 36 ta darsdan iborat.
Tuzuvchilar: TTYeSI “Tillar” kafedrasi
katta o’qituvchisi N. Muminova
TTYeSI “Tillar” kafedrasi
ass. U. Do’stova
TTYeSI “Tillar” kafedrasi
ass. M. Muminova
Taqrizchilar: Muxammad Al-Xorazmiy nomidagi
TATU “Chet tillari”kafedrasi katta
o’qituvchisi M.Mavlonova
TTYeSI “Tillar” kafedrasi
katta o’qituvchisi S.Yusupova
Uslubiy qo’llanma Toshkent To’qimachilik va Yengil Sanoat
Institutining ilmiy uslubiy kengashida ko’rib chiqilgan va chop etishga
tavsiya qilingan.
“__”________2019 y___-son bayoni.
TTYeSI bosmaxonasida “__”nusxada ko’paytirilgan.
3
MUNDARIJA
1. О’zbekiston yagona Vatan. Orfoepiya qoidalari………………………… 5
2. O’zbek tili – Davlat tili. O’zbek tilining imlo qoidalari……………….. 6
3. Milliy qadriyatlar – millat iftixori. O’zbek tilida so’z yasalishi………… 7
4. Tarix va zamonamiz. Tilning leksik qatlamlari………………………….. 9
5. Ulug’ ajdodlarimiz. Atamalar va ularning vujudga kelishi……………… 10
6.Vatan va vatanparvarlik. Ijtimoiy-siyosiy leksika………………………... 13
7. Muzeylar – o’tmish va kelajak orasidagi ko’prik. Sohaviy terminlar……. 16
8. Kelajak bilimli yoshlar qo’lida. O’zbek tilida sinonimlar……………. 18
9. Zamonaviy dunyoda ta’lim. Til va terminologiya………………………
20
10.Kitob mutolaasi. Erkin va turg’un birikmalar…………………………… 20
11. A.Navoiy nomidagi O’zbekiston Milliy kutubxonasi. Frazeologik
birliklar………………………………………………………………….
22
12.Adabiyot – ma’naviyat o’chog’i. Nutq uslublari. Badiiyuslub…………. 23
13.Ommaviy axborot vositalari. Publitsistik uslub va uning xususiyatlari… 26
14.Internet hayotimizda. Og’zaki-yozma uslub va uning xususiyatlari…… 28
15.O’zbekiston va jahon. Rasmiy diplomatik uslub va uning xususiyatlari.. 28
16.XXI asrda innovatsiyalar. Ilmiy uslub va uning xususiyatlari…………... 29
17.Davrimizning global muammolari. Maqola va uning turlari. . ………... 30
18.Tabiat va inson. Intervyu olish va intervyu berish qoidalari…………… 33
2. 1. Inson va salomatlik. Reportaj tayyorlash…………………………… 38
2.Huquqiy madaniyat. Rasmiy-idoraviy uslub va uning xususiyatlari……
40
3.O’zbekistonda oliy ta’lim. Uslubiy xoslangan va uslubiy betaraf
so’zlar……………………………………………………………………….
41
4. Oliygohimiz hayotidan. So’zlashuv uslubi. Shevaga xos so’zlar……….. 42
5.Bo’lajak kasbim. Matn va uning ko’rinishlari…………………………… 44
6.Hayot mening tasavvurimda. Dialogik matn…………………………… 48
7. Ustoz maktabi. Monologik matn. Monologik matnda mazmun
izchilligi va ohang…………………………………………………………..
494
8.Kasbim tarixi. Soha lug’atlari. Ularda terminlar va birikmalarning
berilish……………………………………………………………………….
54
9.Iqtidor va mehnat. Matnga so’z va termin tanlash
59
10.Yetuk mutaxassis. Matn tahlili va tahriri. …............................................. 62
11.Kasb bayrami. Matn mazmunining qisqacha bayoni
65
12.Kasbim fidoyilari. Referat matni, tuzilishi, ifoda materialining
xususiyatlari…………………………………………………………………
66
13.Ilm sari yo’l.Taqriz matni,tuzilishi va ifoda materialining xususiyatlar.. 69
14.Kasb etikasi. Annotatsiya matni, tuzilishi, ifoda materialining
xususiyatlari………………………………………………………………….
72
15.Nutq odobi. Me’yor tushunchasi. ........................................................... 75
4
16.San’at va ma’naviyat. Umumxalq leksikasigagi san’atshunoslik
terminlari…………………………………………………………………….
78
17.Men sevgan asar. Badiiy tasvir vositalari………………………………
79
18.Iqtisod va hayot. Umumxalq leksikasiga kirgan iqtisodiy terminlar……. 80
