San’at estetikasi

San’atda mazmun va shakl birligi
San’atda badiiy qiyofa uni mazmuni va shakli tushunchalari orqali yorqinroq anglashiladi . San’at mazmuni va shakl masalasi estetik nazariyada muhim o’qin tutadi . San’atda mazmun va shakl asarni badiiy idrok hususiyatlari mahorat masalalari kabi badiiy madaniyat nazariyasi hamda amaliyotning asosiy masalalari bilan chambarchas bog’lanib ketgandir . San’at mazmun va shakl bir – birini izohlaydi . Shakl muayyan bir mazmunni ifodalasa , mazmun ham muayyan shakllda namoyon bo’ladi
Har bir narsaning o’zgarishi avvalo mazmun o’zfarishdan boshlanadi . Mazmunga bo’y sunadigan shakl , birligda mazmun yetakchilik qiladi . Mazmunga bo’y sunadigan shakl ham nisbiy mustaqillikka egadir . San’atning barcha turlari badiiy shakllarga ega bo’lib u ko’proq asar tuzilishi ( kompozitsiya) bilan bog’liq . Asar tuzilishi tomoshabin yoki o’quvchi diqqat et’iborini g’oyaviy muddaoga qaratish imkoni beradi .
San’at turlarida qo’llaniladigan ijodiy uslub yoki san’at uslubi ham jiddiy ahamiyatga egadir . San’at mahorati faqat texnika bilan o’lchanmasa ham , uni egallamay turib mohir usta bo’lib yetishish mumkin emas . Barcha san’at turlari yuksak ifodalik qonuniga bo’y sunadi . Demak san’at turlarida badiiy tuzilma (kompozitsiya) vazn , tasviriy ifodaviy va moddiy vositalar majmuiy san’at shaklini tashkil etadi .
Shakl hamma vaqt muayyan mazmunini ifodalaydi . San’at asarlarida mavzu , syujet yordamida oydinlashadi . Syujet asarda ko’rsatilmoqchi bo’lgan hodisa yoki hodisalar yig’indisi bo’lib , u o’z navbatida asar personajlarini bir – biriga bog’lab turadi .
G’oya asar mazmuni asosini tashkil qiladi . Asarning g’oyaviyligi uning mazmundorligidan darak beradi . Shunday qilib san’at asarlarini mazmunini badiiy g’oya asar mavzusi , asar syujeti hamda san’atkor tomonidan hayot hodisalarini yig’indisini tashkil qiladi . Badiiy shakl tarkibiy qismlarning asosini kompozitsiya tashkil qiladi .
Kompozitsiya o’zi anglatgan ma’noga ko’ra , syujetga yaqin turadi . Agar badiiy asarni syujeti voqealar rivoji bo’lsa kompozitsiya ularni bir – biri bilan bog’laydi . U asar mazmunini ifodolvchi qismlarning yaxlitligini ta’minlaydi . Ko’rinib turibdiki san’at asarlarining shakli , tuzilishi jihatdan xilma – hildir , mazmun va shakl elementlarining uzviy bog’liqligi san’at asarlarida badiiy usul deb ham yuritiladi . Demak , mazmub birlamchi va belgilovchi , shakl esa ikkilamchi . Shakl mazmuniga bo’y sunadi