Sanaqulov Jahongir hba-61 Moliya 3-мавзу. Корхона операцион фаолиятининг таҳлили

Sanaqulov Jahongir hba-61 Moliya

3-мавзу. Корхона операцион фаолиятининг таҳлили
12- jadval

Mahsulot ishlab chiqarish dinamikasini tahlili

Yillar	Mahsulot ishlab chiqarish hajmi joriy yil bahosida, ming so’m	Baho indeksi	Mahsulot ishlab chiqarish hajmi bazis davri bahosida, ming so’m	O’sish sur’ati, %
				Bazisli	Zanjirli
1	2	3	4	5	6
2008	320	1,0	320	100	100
2009	478	1,23	390	121,9	121,9
2010	569	1,32	432	135	110,8
2011	700	1,17	599	187,2	138,7
2012	746	1,16	640	200,0	106,8

1. 
   O’rtacha yillik mahsulot hajmini o’rtacha xronologik formula orqali aniqlang.
   
2. 
   O’rtacha geometrik formula asosida mahsulot hajmini o’sish sur’atini aniqlang.
   

1.X_{o’rt.xronol}=(1/2*320+478+569+700+1/2*815)/4=578,625(joriy)
2.=1,21966*100%=121,966-100=21,966%
Хулоса. Mahsulotlarni sotish majburiyatlarini bajarilishi korxonaning moliyaviy holati, moliyaviy natijalariga katta ta’sir qiladi. Yaqin o‘tmishda rejali iqtisodiyot davrida ham shartnomalar tizimidan foydalanilgan, ammo yakkamulkchilik, ya’ni davlat mulkchiligining tanho huquqi hukmronlik qilgan zamonda shartnomalar reja va topshiriqlarni bajarish uchun qo‘llaniladigan bir vosita hisoblangan.Bugungi kunda shartnoma rejali ishlab chiqarish va taqsimlash omillariga asoslanmaydi. Bil’aks, bozor qonuniyatlari talabiga binoan,shartnomaviy munosabatlar tovar-pul, ya’ni teng to‘lovlar tarzida amalga oshirilib,shartnoma ularga huquqiy shakl o‘rnida xizmat qila boshladi. Konstitutsiya, Fuqorolik kodeksi, xo‘jalik ishlarini yuritish qonunlari majmuasi, mulkchilik, tadbirkorlik,korxonalar to‘g‘risidagi qonunlar, boshqa me’yoriy hujjatlar shartnoma munosabatlarini tartibga solib turuvchi huquqiy manbalar hisoblanadi.

.
13-jadval

Mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilishi va dinamikasini tahlili

Ko’rsatkichlar	O’tgan yili	Hisobot yili		Mutloq farqi (+;-)		Nisbiy farqi, %
		Biznes rejada	Haqi-qatda	O’tgan yildan	Biznes rejadan	O’tgan yildan	Biznes rejadan
1	2	3	4	5	6	7	8
Mahsulot (ish, xizmat)lar hajmi ulgurji bahoda:	120	180	195	+75	+15	163	108
Solishtirma bahoda	205	300	278	+73	-22	136	93
Amaldagi bahoda	312	420	400	+88	-20	128	95

Xulosa. O‘rganilayotgan holatga yangi texnologiyalar joriy etish va uskunalar modernizatsiyasi bo‘yicha reja bajarilmagan. Ushbu omillarning

mehnat unumdorligi o‘sishiga ta’sirini bilgan holda, shunga bog‘liq ravishda mahsulotlar hajmi qanchalik kamayganini hisoblash qiyin emas.

Iqtisodiy tahlilda u yoki bu ko‘rsatkichlar bo‘yicha erishilgan

darajasini istiqbolli reja-prognoz ma’lumotlari bilan taqqoslash ham

muhim ahamiyatga ega. Bunday taqqoslash istiqbolli reja bajarilishi

jarayonini, haqiqatdagi natijalarning kutilgandan og‘ishini va kelgusi

davr vazifalarini oldindan ko‘rishga imkon beradi.

Analitik ishlar amaliyotida haqiqatdagi natijalarni tasdiqlangan

norma va standartlar bilan taqqoslashda keng foydalaniladi, u

mahsulot ishlab chiqarish resurslarini tejalishi yoki sarfi oshganligini

aniqlash, ulardan ishlab chiqarish jarayonida foydalanish samaradorligini baholash va mahsulot ishlab chiqarish o‘sishi va uning tannarxini

pasaytirishda foydalanilmagan imkoniyatlarni aniqlash uchun zarur.

23- jadval
Mehnat resurslarining tarkibi, strukturasi va dinamikasini tahlili

Ko’rsatkichlar	O’tgan yili	Hisobot yili							Farqi (+,-)
		Biznes rejada			Haqiqatda			O’tgan yildan			Biznes rejadan
		Soni, kishi	Salmоg’i, %	Soni, kishi		Salmоg’i, %
1	2	3	4	5		6	7			8
Ishchilar	617	605	73,8	599		73,6	-18			-6
Xizmatchilar Shu jumladan:	123	120	14,6	117		14,4	-6			-3
a) Raxbar xodimlar	41	35	4,3	37		4,5	-4			+2
b) Mutaxassislar	47	50	6,1	53		6,5	+6			+3
с) Qоrоvullik xizmati xоdimlari	10	10	0,01	8		0,98	-2			-2
Jami sanоat ishlab chiqarish sоhasidagi xоdimlar	838	820	100	814		100	-24			-6

Xulosa. Ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, tahlil qilinayotgan korxonada o‘rganilayotgan davrda sanoat ishlab chiqarish sohasidagi mehnat resurslari tarkibida bir qator o‘zgarishlar sodir bo‘lgan. Xususan, o‘tgan yilga nisbatan jami mehnat resurslari soni hisobot yilida 24 kishiga kamaygan. Bunga asosan ishchilar sonining 18 kishiga, xizmatchilarning 6 kishiga, rahbar xodimlarning 4 kishiga va qorovullik xizmati xodimlarining 2 kishiga kamayganligi ta’sir etgan. Joriy yilda mutaxassislar soni esa o‘tgan yilga nisbatan 6 kishiga ko‘paygan. Korxonada hisobot yilida belgilangan biznes-rejaga nisbatan ham mehnat resurslari soni 6 kishiga kamaygan. Bunga asosan ishchilar sonining rejalashtirilganiga nisbatan 6 kishiga,xizmatchilarning 3 kishiga kamayganligi, rahbar xodimlar va mutaxassislarning ortishi ta’sir etgan.Jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki,korxonadagi sanoat i/ch mehnat resurslarining asosiy salmog’ini ishchilar va xizmatchilar tashkil etmoqda.

17- jadval

Mahsulot assortimentini tahlili

Mahsulot turlari	Маҳсулот ҳажми, минг сўм		Ассортимент ҳисобига ишлаб чиқарилган маҳсулот
	Бизнес режада	Ҳақиқатда
1	2	3	4
A	865465	925949	865465
B	780520	742056	742056
C	196528	212887	196528
D	167564	148086	148086
E	107462	486953	107462
Jami	2117539	2515931	2117539

Xulosa. Mahsulot ishlab chiqarish assortimentining o‘zgarishi xo‘jalik faoliyati natijalariga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Mahsulot ishlab chiqarish assortimentini shakllantirishda korxona birinchi navbatda, mahsulotlar turiga bo‘lgan talabni hamda bozordagi holatini, ikkinchidan esa, korxonada mavjud bo‘lgan mahsulot, xomashyo, texnik-texnologik, moliyaviy va boshqa imkoniyatlardan to‘laroq foydalanishni e’tiborga olishi zarur. Assortimentni shakllantirish sistemasi quyidagi asosiy jihatlarni o‘z ichiga olishi shart: · iste’molchilarning istiqbolli ehtiyojini aniqlash; · chiqarilayotgan mahsulotning raqobatbardoshlik darajasini aniqlash; · mahsulotning bozordagi hayotiylik siklini o‘rganish, o‘z vaqtida yangi zamonaviy bo‘lgan tovarlar turini yaratish bo‘yicha choralar ko‘rish va ishlab chiqarish dasturidan ma’naviy eskirgan va iqtisodiy jihatdan kam foydali bo‘lgan mahsulotni chiqarib tashlash; iqtisodiy samaradorlik va mahsulot assortimenti o‘zgarishida xavf-xatar darajasini baholash.

O’n kunliklar	Hisobot yili			Maromiylik hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot		Biznes rejani bajarilishi, %		Jami mahsulotdagi ulushi, %
	Biznes rejada	Haqiqatda	Biznes rejada					Haqiqatda
1	2	3	4		5=3/2*100		6		7
I –o’n kunlik	724000	715874	715874		98,87		34,20		28,5
II- o’n kunlik	714800	865407	714800		121,06		33,76		34,4
III- o’n kunlik	678739	943650	678739		139,02		32,04		37,15
Жами:	2117539	2515931	2109413		358,95		100		100

18- жадвал
Маҳсулот ишлаб чиқариш маромийлигини таҳлили

Xulosa. Maromiylik koeffitsiyenti:

2109413

KM = ------------ = 0,996

2117539

Yuqoridagi jadval ma’lumotlari asosida mazkur aksionerlik jamiyatining mahsulot ishlab chiqarish maromiyligiga baho berish mumkin. Ma’lumotlardan ko‘rinadiki, korxonada hisobot davrida mahsulot ishlab chiqarish maromiylik koeffitsiyenti 0,996 ni tashkil etgan. Mahsulot ishlab chiqarish maromiyligining buzilishiga joriy yildagi oylarning birinchi o‘n kunligida biznes-rejada belgilangan 724000 ming so‘mlik mahsulot ishlab chiqarilishi o‘rniga, haqiqatda 8126 ming so‘mga kam mahsulot ishlab chiqarilganligi sabab bo‘lgan. Natijada mahsulot ishlab chiqarish maromiyligi 0,004 koeffitsiyentga bajarilmagan. Shunday bo‘lsada, aksionerlik jamiyatida hisobot yilidagi oylarda keyingi ikkinchi va uchinchi o‘n kunliklari bo‘yicha mahsulot ishlab chiqarish rejalari ortig‘i bilan ado etilganligi bois, korxonadagi umumiy mahsulot ishlab chiqarish rejasi ortig‘i bilan bajarilgan. Umuman olganda, bunday natijalarni ijobiy baholasak bo‘ladi, chunki, korxonada maromiylik buzilishi unchalik katta emas ekan, odatda, mahsulot ishlab chiqarish maromiyligining buzilishi oqibatida korxonada ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning sifatiga putur yetishiga, xo‘jalik subyektlari o‘rtasidagi o‘zaro shartnomalarning o‘z vaqtida to‘liq bajarilmasligiga, iqtisodiy jarimalar qo‘llanilishiga, kassa rejalarining to‘liq bajarilmasligiga hamda mahsulotlarni sotish hajmlariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Korxona ma’muriyati imkon qadar mahsulot ishlab chiqarish maromiyligini buzilmaslik choralarini ko‘rishi kerak bo‘ladi.