Sana: yil Ona tili fani Sinf: 10

III.Yangi mavzu bayoni:

1. Muayyan uslubiy vazifaga xos qanday morfologik vositalarni bilasiz?

2. Qaysi zamon shakli uslub talabi bilan ko‘tarinki ruhni yuzaga keltiradi?

3. Qaysi morfologik vosita hurmatlash, ta’kidlash, kesatish, gumon, umumlashtirish kabi uslubiy vazifalarda qo‘llanishi mumkin?

4. Kelishik shakllari uyushiq bo‘laklarning har biriga alohida-alohida qo‘shilsa, qanday uslubiy ma’no namoyon bo‘ladi?

5. Qaysi kelishik shakllarining qisqargan holda qo‘llanishi tasviriylikni kuchaytiradi?

6. O‘zbek tilida subyektiv baho ifodalovchi maxsus qo‘shimchalar bormi? Ularga misollar keltiring.

7. -toy, -(a)loq, -poshsha erkalash shakllari «piching, kesatish» singari uslubiy ma’nolarda qo‘llanadimi?

8. Shaxs-son qo‘shimchalarining uslubiy xususiyatlari deganda, nimani tushunasiz?

9. Inkor ifodalovchi qo‘shimchalarning takror qo‘llanishi bilan qanday uslubiy ma’no namoyon bo‘ladi?

10. Undalmalar gap ichida va oxirida kelganda, qanday subyektiv bahoni ifodalaydi?

12. Kirishlar kiritmalardan qanday xususiyatiga ko‘ra farq qiladi?

13. Erta kelsang bo‘lmasmidi?! yoki Erta kelishga kelishmaganmidik?! tarzidagi gaplarda so‘roq mazmuni bilan birga yana qanday uslubiy ma’nolar mavjud?

14. So‘zlashuv, publitsistik va badiiy uslubga oid gaplarda so‘z tartibining o‘zgarishi qanday qo‘shimcha ma’no nozikliklarini namoyon etadi? Bunda mantiqiy urg‘uning ishtiroki qanday bo‘ladi?

1-topshiriq. Berilgan gaplarda qo‘llangan morfologik vositalarning uslubiy vazifalarini tushuntiring.

1. Bu rangin iplardan to‘qilajak ulkan gilamni ko‘z oldimga keltirdim. (E. Vohidov) 2. Uning gapiradigan gaplari ularning ko‘ngillarida tugilgan og‘ir va chigal tugunchakni yo yechib yuborajak, yoki yana battaroq chigallashtirib, ikki yosh narsani – yana necha oy! – bir-biridan ajratib tashlayajakdi. (Cho‘lpon) 3. Keyin «Qimmatli sovg‘amizni qabul etgaysiz!» deya zarqog‘ozga o‘ralgan salmoqligina bir nimani qo‘limga tutqazdi. Rasmiyatga ko‘ra, uni darhol ochib ko‘rib, ko‘zlarimga ishonmadim. (Erkin A’zam) 4. Ularni sen dur-u gavhar dema, balki hodisalar toshi degin, bu toshlardan zaif-u notavonlarning boshi yorilgusidur. (Isajon Sulton)

2-topshiriq. Ko‘plik qo‘shimchasining uslubiy o‘ziga xoslik larini tushuntiring.

1. Kumushbibi og‘ir tin olib: Ko‘zlarimga ishonmayman, – dedi. 2. Otabek ko‘zlarini to‘ldirib qarab: Men ham, – dedi. 3. Ixtiyoriy emas, g‘ayriixtiyoriy ikkisi ham bir-birisidan birmuncha vaqt ko‘z ololmadilar. 4. Bularning yoniga bizga ma’lum kishi kelib to‘xtadi va ulardan so‘ra di: – Bek uyda milar? 5. Rahmat. Qushbegi ichkaridadirlar? – Ichkaridalar, – dedi Ahmadxon. (Abdulla Qodiriy)