Sana yil Geofrafiya fani Sinf: 9

O’quv tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: _____ __________
Sana ___ ______”_________-yil Geofrafiya fani Sinf: 9_______


- Mavzu: Mamlakatlarda xo`jaliknig hududiy tuzulishiga FTIning ta`siri
I. Darsning maqsadi:
a) Ta’limiy: O`quvchilarga mamlakatlarda xo`jaliknig hududiy tuzulishiga ilmiy texnika tasiri haqida ma`lumot berish.
b) Tarbiyaviy: O`quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, olgan bilimlarini hayot bilan bog`lay olishni, ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, estetik did axloqiy sifatlarini kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini tashkil toptirish
v) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o`rgatish, fanga qiziqishini ortirish.
II. Darsning turi: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.
III. Darsning usuli: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash.
IV. Darsning jihozi: Darslik ,ko’rgazmali qurollar, globus, xarita.
V. Didaktik jihoz: Tarqatma materiallar, slaydlar ,bukletlar.
VI. Texnik jihoz: Kadoskop, kompyuter, diaproyektor ekran.
VII. Dars uchun talab etiladigan vaqt: 45 daqiqa:
Darsning texnik chizmasi:

Dars bosqichlari	Vaqt
Tashkiliy qism.	daqiqa
Yangi mavzuni boshlashga hozirlik	daqiqa
Yangi mavzuni yoritish	daqiqa
Guruhlarda ishlash. Yangi mavzuni tahlil qilish	daqiqa
Darsni yakunlash	daqiqa
Uyga beriladigan topshiriqlar	daqiqa

VIII. Darsning borishi (reja):
1.Tashkiliy qism: a)salomlashish, b)tozalikni aniqlash, d)davomatni aniqlash c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi.
2. Uyga vazifani so`rab baholash: a) og`zaki so`rov b)daftarni tekshirish
v) tarqatma materiallar orqali g) misollar yechish e) amaliy.
IX. O’tilgan mavzuni takrorlash. 1. Jadvalda keltirilgan ma 'lumotlarni daftaringizga yozib oling va tahlil qiling.2. Aholining bandlik tarkibi va tashqi savdo aylanmasida bo'lib o'tgan o'zgarishlarni tasniflang.
X. Yangi mavzu bayonining qisqacha mazmuni: FTIning xo’jalikning hududiy joylashtirilishiga ta’sir etuvchi omillari:
1.Hududiy omil.Hudud jamiyat geografik muhitining muhim qismlaridan biridir. Hudud qancha katta bo’lsa, tabiiy resurslari shuncha boy, xilma-xil bo’ladi. Aholi va ishlab chiqarishni joylashtirishning turli xil variantlari shuncha ko’p bo’ladi. 2.Iqtisodiy geografik o’rin omili(IGO’). IGO’ tushunchasini fanga N.N.Baranskiy to’liq asoslab kiritdi. U IGO’ning asosiy 4 xilini ajratib ko’rsatgan:
1) markaziy o’rin;2) ichkarida (chekkada) joylashishi;3) qo’shni joylashish;
4) dengiz bo’yida joylashish.
Dengiz bo’yida joylashganlik (Arktika dengizlaridan tashqari) hamma vaqt qulay IGO’
3.Tabiiy sharoit-resurslar omili. Tabiiy resurslardan foydali qazilmalar, birinchi galda og’ir sanoatni joylashtirishga katta ta’sir ko’rsatadi. Masalan: qora metallurgiya sanoati toshko’mir va temir ruda konlariga yaqin joylashtirilar edi. Undiruvchi sanoat uchun tabiiy resurslar omili asosiy omil bo’lib qoldi. Dunyoning shimoliy hududlarida katta maydonlarda (20 mln.km²) o’zlashtirilishi qiyin tabiiy resurslarni o’zlashtirilishiga
4.Transport omili. FTI davriga qadar bu omil ishlab chiqarishni joylashtirishga deyarli hal qiluvchi ta’sir ko’rsatar edi. Transport vositalarini takomillashtirilishi transport xarajatlarini ancha kamaytirishga olib keldi.
5. Mehnat resurslari omili. Ishlab chiqarishni joylashtirishga va xo’jalikning hududiy tarkibiga hamma vaqt ta’sir ko’rsatgan va ko’rsatadi.
Mehnat resurslari omili ta’siri 2xil namoyon bo’ladi:
1.Sanoatga, noishlab chiqarish sohasiga boshqa joylardan qo’shimcha ishchi kuchi jalb qilinadi.2.Ishlab chiqarishni mehnat resurslari to’plangan joylarga ko’chirish foydaliroq bo’ladi.
6.Hududiy kosentratsiyalanish omili. Ishlab chiqarish korxonalarining hududiy to’planishi katta samara beradi. Bunda sanoat tugunlari, transport tugunlari va h.k. 7.Fantalab omil. FTI davrida fan-texnika ishlab chiqarishini joylashtirish jarayonida juda muhim omil bo`lib bormoqda.
8. Ekologik omil. Ilgari vaqtlarda mavjud bo`lgan bu omil FTI davrida alohida ahamiyat kasb eta boshladi. Suvning yetishmasilgi, sanoat chiqindilarini tozalashda ajratilayotgan xarajatning o`sib borishi,
XI.Yangi mavzuni mustahkamlash:
1. FTI ning jahon xo'jaligiga ta’siri nimalarda o`z ifodasini topdi?
2. Hudud omili xo‘jalikning hududiy tarkibiga qanday ta’sir qiladi?
3. Iqtisodiy geografik o'rin, tabiiy resurs va transport omillari xo'jalikning hududiy tarkibidagi qanday o`zgarishlarga sabab bo`ladi?
XII.Uyga vazifa: Mavzuni o`qib o`rganib kelish Yozuvsiz xaritaga tushurib
XIII.Foydalanilgan adabiyotlar: Geografiya 9-sinf darsligi, qo`shmcha adabiyotlar.