Sana: Sinf: 11”A” “B” Fan: Kimyo mavzu: Kuchli va kuchsiz elektrolitlar haqida tushuncha

Dars turi: yangi bilim beruvchi

Dars usuli: an’anaviy

I Tashkiliy qism a) salomlashish b) davomadni aniqlash d) siyosiy daqiqa

II O’tgan mavzuni mustahkamlash: tezkor savol-javob

III Yangi mavzu bayoni

O‘tgan mavzularda har xil konsentratsiyadagi eritmalardan o‘tkazilgan elektr toki ularni ionlarga ajratishini bir xilda emasligini isbotini ko‘rgan edik. Ya’ni osh tuzining yuqori konsentratsiyali eritmasida ham, suyultirilgan eritmasida ham tok o‘tganda lampochka yorug‘ligi bir xil bo‘lsa, sirka kislotada esa konsentrlangan eritmasidan tok o‘tganda lampochka yonmadi va eritma qanchalik suyultirilsa lampochka shuncha ravshan yongan edi. Bu holat eritmalarda molekulalar ionlarga har doim ham to‘liq ajralmasligini ko‘rsatadi.

Tajribalarga asoslangan holda quyidagi xulosaga kelish mumkin:

1. 
   Ba’zi elektrolitlar suvli eritmalarida konsentratsiyasining qanday- ligidan qat’i nazar ionlarga to‘liq dissotsiyalanadi. Bunday elektrolitlarga ionli kristall panjaraga ega bo‘lgan moddalar kiradi.
   
2. 
   Qisman dissotsiatsiyalanadigan elektrolitlarning eritmalarini suyiltiril- gandagina dissotsiatsiyalanadi.
   
3. 
   Eritmadagi dissotsiatsiyalangan molekulalar sonini umumiy moleku­lalar soniga nisbatini dissotsiatsiyalanish darajasi deb ataladi va a (alfa) bilan belgilanadi.
   

dissotsiatsiyalanish darajasi; n -dissotsiatsiyalanganmolekulalarsoni;a- eritmadagi umumiy molekulalar soni.

Dissotsiatsiyalanish darajasi deb, dissotsiatsiyalangan molekulalar sonini eritmadagi molekulalarning umumiy soni nisbatiga aytiladi. Masalan, 1 mol sulfat kislotaning suvli eritmasida barcha molekulalarining yarmi ionlarga ajralgan, deb faraz qilsak, yuqorida berilgan formuladan foydalanib, dissotsiatsiya- lanish darajasi hisoblanadi:

3,01 .10²

Ba’zan dissotsiatsiyalanish darajasi foizlarda hisoblanadi: a % = a • 100 % = 0,5 • 100 = 50 %

Elektrolitlar shartli ravishda 3ta guruhga bo‘linadi:

1. 
   Kuchsiz elektrolitlar : a % < 3 %.
   
2. 
   O‘rtacha kuchli elektrolitlar: 3 %< a % < 30 %.
   
3. 
   Kuchli elektrolitlar: a % > 30 %.
   

. Elektrolit eritmalar orasida boradigan reaksiyalarni ionlarning amashinish reaksiyalari deb qaraladi va ular quyidagicha sodir bo‘ladi:

1.Cho‘kma hosil bo‘ladigan reaksiyalar:

Pb(NO3)2 + 2KJ ► PbJ₂ ^+ 2KNO3 (m-lekulyay tenglama)

Pb²+ + 2NO₃^- + 2K+ + 2J^- ► PbJ₂- + 2K+ + 2N^₃^- (to'liq ionli tenglama)

pb2+ + 2J ► PbJ₂| (qisqa ionli tenglama)

1. 
   Gaz holatidagi moddalar ajralib chiqadigan reaksiyalar:
   

Na₂CO₃ + 2HCl ► 2NaCl + H₂CO₃