Sana Mavzu: Yer usti va yer osti suvlari

Darsning borishi. 

 

T/R 

 

Bo’limlar 

 

Vaqti 

 

1 

 

Tashkiliy qism 

 

3 daqiqa 

 

2 

 

O`tgan mavzuni mustahkamlash 

 

5 daqiqa 

 

 

 

---

3 

Yangi mavzu bayoni 

15 daqiqa 

 

4 

 

Yangi mavzuni mustahkamlash 

 

10 daqiqa 

 

5 

 

O`quvchilarni rag`batlantirish. Darsni yakunlash. 

 

10 daqiqa 

 

6 

 

Uyga vazifa 

 

2 daqiqa 

 

Jami 

 

45 daqiqa 

 

Tashkiliy qismDarsning tashkil qilish jarayoni va ajratilgan vaqti 5 minut.Tashkiliy 

qism. Navbatchi axboroti. 

 

O`tgan mavzuni mustahkamlashO‘tilgan va uyga berilgan mavzuni so‘rash va 

takrorlash jarayoni va ajratilgan vaqti 10 minut Asosiy qism.Tabiatshunoslik fani asosida 

savol-javoblar o’tkazish. 

 

Yangi 

mavzu bayoni

Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni va ajratilgan vaqti 

20 minut. 

 

Yangi mavzu bayoni.

 

Tunlari yulduzlar orasida «bosh» va  unga ergash-gan «dum»dan iborat osmon jismini 

kuzatish  mumkin.  «Bosh»  va  «dum»dan  iborat  bo‘lgan  Quyosh  sistem  asidagi  osmon 

jism  i  kometa  deyiladi.  Kometaning  boshi  qattiq  holatdagi  tosh,  temir  va  boshqa 

moddalardan,  dumi  esa  gaz  va  changlardan  iborat.  Boshining  diametri  bir  necha 

kilometr,  dumining  uzunligi  esa  bir  necha  million  kilometrgacha  bo‘ladi.  Kometalar 

orasida  shunday  ulkanlari  borki,  ularning  uzunligi  200  million  kilometrdan  ortiq,  ya’ni 

Yerdan Quyoshgacha bo‘lgan masofadan ham katta. 

 

 

Kometalar Quyosh atrofida sayyoralar kabi ma’lum orbita bo‘yicha aylanib yurmaydi. 

Ular sayyoralarning orbitasini kesib o‘tib, Quyoshga gohida yaqinlashadi, gohida 

uzoqlashadi. Masalan, katta kometaning boshi Venera sayyorasining oldida bo‘lsa, 

dumining uchi Mars sayyorasi yonida bo‘lishi mumkin. Quyosh sis-temasida 6 mingdan 

ortiq kometalar bor. Ba’zan say yoralar o‘z yo‘lida kometaning dumi orasidan o‘tadi. 

Kometalar dumini Yer sayyorasi ham kesib o‘tishi mumkin. Agar shunday hodisa yuz 

bersa, kometa dumini tashkil etgan gaz va changlar Yer sharini o‘rab turgan havoda 

yo‘q bo lib ketadi. Bizga keyingi 200 yil ichida kometalar Yer bilan ikki marta 

to‘qnashgani ma’lum. Ikkala holda ham kometaning dumi Yer sharini kesib o‘tgan. Lekin 

Yer shari zarar ko‘rmagan. Mabodo kometaning 

boshi Yer shariga yaqinlashsa

, undagi 

tosh va temirlar havoda erib ketadi. Chunki kometa boshi Yerga juda katta tezlik bilan 

yaqinla-shayotganda havoga ishqalanib erib ketadi. Yerni o ‘rab turgan havo bizni 

kometalardan himoya qilib turadi. 

 

---

 

 

Yangi mavzuni mustahkamlashYangi mavzuni mustaxkamalsh, amaliy va mustaqil 

ishlar bajarish jarayoni va ajratilgan . Kartochkalar orqali savol-javob o’yini o’tkaziladi 

 

Kosmonavtikaning qisqacha tarixi, amaliy vazifalari

 

Kosmonavtika (yunoncha) - Yer atmosferasidan tash-qarida koinotni kosmik apparatlar 

(9-rasm) yordamida tekshirish bilan shug‘ullanadigan ilm va amaliyot sohasi. 

Kosmonavtika 20-asrning boshlaridan rivojlana boshla-di. 1957-yil 4- ktabr kuni Yerning 

birinchi sun’iy yo‘ldoshi uchirildi. 

1961-yil  12-aprel  kuni  esa  fazoga  birinchi  inson  uchdi.  Rus  kosmonavti  Y.  A.  Gagarin 

«Vostok-1» havo kemasi-da Yer atrofini 108 minut davomida aylanib chiqdi. 

1969-yilda  amerikalik  N.  Armstrong  va  Y.  Oldrin  «Apol-lo  -11»  havo  kemasida  Oyga 

qo‘ngan. 

O‘tgan  davr  mobaynida  bir  qancha  mamlakatlar  tomoni-dan  yuzlab  havo  kemalari 

uchirilib,  Quyosh  sistemasidagi  sayyoralar  va  ularning  yo‘ldoshlari  o‘rganildi. 

Shuningdek,  Quyosh  sistemasidan  tashqaridagi,  juda  olisdagi  osmon  jismlari  ham 

o‘rganilib, ko‘plab kashfiyotlar qilinmoqda. 

 

 

1. Kometa deb qanday osmon jismiga aytiladi? 

2. Kometalar qanday ko‘rinishda va kattalikda bo‘ladi? 

3. Meteor qanday osmon jismi? Tunlari osmonda ularni ko‘rganmisiz? 

4. Meteorlar nima uchun Yerga kelib urilavermaydi? 

5. Meteorit nima? Meteor meteoritdan nimasi bilan farq qiladi? 

 

O`quvchilarni rag`batlantirish. Darsni yakunlash.. Darsga 

yakun yasash

, 

baholash metodlari va ajratilgan vaqti 5 minut 

 

Uyga vazifaUyga vazifa berish va ajratilgan vaqti 4 minut. Mavzuni o’qib kelish.