Sana: Fan: Tarix. Sinf: Mavzu: 5 §eng qadimgi davrlarda dunyo xalqlarieng qadimgi odamlar vaularning manzilgohlari. Darsning maqsadi

Uy vazifasini takrorlash. 8 daqiqa.

1. 
   Xarita nima va иtarix fanini o'rganishda qanday ahamiyatga ega?
   
2. 
   Dastlabki xaritalar qayerlarda va kimlar tomonidan yaratilgan?
   
3. 
   Globus nima va иnima uchun zarur?
   
4. 
   Qanday xaritalar zamonaviy xaritalar deyiladi? Ularga misollar keltiring.
   

Yangi dars mazmunini tushuntirish. 17 daqiqa.

Bunda o'qituvchi «Kichikma'ruza» orqali mavzuni tushuntiradi.

Atama mazmunini bilib oling

Antropolog- odamning paydo bo'lishi va rivojlanish bosqichlarini, tanasituzilishidagi o'zgarishlarni, shuningdek, bosh suyak qoldiqlaridan odamning tashqiqiyofasini tiklab o'rganuvchi olim.Yava—Indoneziyadagi orol.Ular o'zlarining matonatli mehnatlari bilan hayot to'kinehiligiga intilganlar. Aynan mehnat tufayli odamzod o'zini saqlab qolgan. Uning bugungi qiyofadagi odamga ay lani shiga sabab bo'lgan.

Arxeolog olimlar odamzodning eng qadimgi ajdodlari suyak qoldiqlarini dastlab Janubiy va Sharqiy Afrikadan topganlar. Bundan eng qadimgi odamlar Afrikada paydo bo'lgan ekan-da, degan xulosa ehiqarilmasligi lozim. Antropolog olimlar odamlarning bosh suyagi qoldiqlaridan ularning tashqi qiyofalarini tiklaganlar. Bu odamlar yashagan manzilgohlardan eng sodda mehnat qurollari qoldiqlari ham topilgan.

Olimlar sodda bo'lsa-da dastlabki mehnat qurolini yasay olgan avstralopitek va zinjantrop odamini «ishbilarmon (uquvi bor) odam» deb ham ataganlar.

Avstralopitek odami Janubiy Afrikada, Zinjantrop odami esa Sharqiy Afrikadagi Zinji vodiysida yashab o'tgan.

«Ishbilarmon odam» dastlabki mehnat qurolini tosh (ehaqmoqtosh) dan yasagan edi. Shuning uchun ham insoniyat tarixining boshi tosh asri (tosh davri) deb ataladi.

Yevropadan topilgan qadimgi inson izlari. Davrlar o'tishi bilan odamning tashqi qiyofasi, aql- idroki va mehnat quroli yasay olish malakasi tobora mukammallashib borgan.

Chunonchi, Germaniyaning Neandertal vodiy- sidan topilgan qadimgi ajdodlarimizning tashqi qiyofasi bugungi odam qiyofasiga juda yaqin bo'lgan. Olimlar yangi qiyofadagi odamga neandertal odami deb nom berganlar. Neandertallar miloddan avvalgi 100-40 ming yilliklar oralig'ida yashashgan. Neandertallar yashagan davrda Yevropada iqlim sovub ketgan edi. Shuning uehun ham ularning aql- farosati hay von terisidan kiyimo'rnida foydalanishga va go'shtni olovdapishirib yeyishgaham yetgan. Ular mehnat va ov qurollarini yanada takomillashtirganlar.

O'zbekistonda neandertal qiyofali odam suyaklari qoldiqlari Surxondaryo viloyati hududidagi Teshiktosh g'oridan topilgan.

O'zbekistonda kramonon odamlari zamondoshlarining manzilgohlari Samarqanddagi Siyobeha soyi bo'yida, Toshkent viloyatining Ko'lbuloq (Angren) manzilida topilgan. Respublikamizbo'yieha hammasi bo'libo'ttizdanortiq shunday manzilgohlar o'rganilgan.

4. 
   O'tilgan mavzuni mustahkamlash. 13 daqiqa.
   

O'quvchilar guruhlarga bo'linib, ularga quyidagi savollar

beriladi.

1. 
   guruhga: Odamning hozirgi ko'rinshga ega bolishida qanday omillar ta'sir ko'rsatgan?
   
2. 
   guruhga: Nima uchun dastlabki odamlar suyaklari ko'proq g'orlardan topilgan?
   
3. 
   guruhga: Kroman'on odami qanday ko'rinishda bo'lgan?
   
4. 
   guruhga: Qadimgi odamlar manzilgohlari O'rta Osiyoning qayerlarida topilgan?
   

O'quvchilar bu savollarga 2 daqiqa tayyorgarlikdan keyin javob beradilar.

5. 
   Dars yakuitlarini chiqarish. 3 daqiqa.
   

1. 
   Mavzugadoirasosiytushunchalarnio'quvchidaftarigayozdirish.
   
2. 
   O'quvchilar bergan savollarga javob berish.
   
3. 
   Baholarni e'lon qilish.
   
   6. 
      Uyga vazifa. 2 daqiqa.
      
      1. 
         Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash.
         
      2. 
         Darslikdagi «0'zingizni sinang» ruknini daftarga ko'chirib to'ldirib kelish.
         
      3. 
         Mustaqil ishlash uchun berilgan vazifani daftarda tayyorlab kelish