Sana: 6- sinf mavzu: turli muhitlarda diffuziya hodisasl Darsning maqsadi: Ta’limiy

Sana: 6- sinf

MAVZU: TURLI MUHITLARDA DIFFUZIYA HODISASl

Darsning maqsadi:

Ta’limiy: - o’quvchilarga moddalarda molekulyar harakatni chuqurroq tushuntirish; - turli muhitlarda diffuziya hodisasini o’rganish va undan amaliyotda foydalanish ko’nikmalarini hosil qilish.

Tarbiyaviy: O’z-o’zini anglash salohiyatini shakllantirish. Badiiy estetik his-tuyg’usini shakllantirish.

Rivojlantiruvchi: O’quvchilarning ilmiy dunyoqarashini shakllantirish.

Tayanch kompitensiyalar: Axborot bilan ishlash kompetensiyasi: turli axborot manbalaridan kerakli ma’lumotlarni mustaqil ravishda izlab topa olishi va ulardan foydalanish, axborot xavfsizligi qoidalarini bilish va rioya qila olish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi: o‘zlashtirgan bilimlariga tayangan holda mustaqil ravishda o‘zining fizik bilimlarini rivojlantirish, turli didaktik topshiriqlarni bajara olish, o‘z xattiharakatini muqobil baholay olish.

DTS talabi: Turli muhitlarda diffuziya hodisasini bilishi va uni amaliyotga tadbiq eta olishi.

Dars turi: Yangi bilim berish.

Dars usullari: Binar, og’zaki so’rov, mustaqil ish. “Baliq ovi” didaktik o’yin. FSMU.

Dars materiallari: 1. Fizika darsligi. va multimediya darslik. Kompyuter. CD disk.

2. Tajriba-namoyish uchun kerakli jihozlar.(rangli suyuqlik, idishlar.odekalon, kaliy permanganat ya’ni margansovka)

Darsning borishi:

1.Tashkiliy qism

O’quvchilarga Broun, Itarishish kuchi, tortishish kuchi,tartibsiz harakat, molekula ismlari yozilgan kartochkalar tarqatiladi va shu yozuvni topib birlashish taklif etiladi. O’quvchilar bir daqiqadan so’ng guruh nomini taqdim etadilar.

Tashkiliy qismda uyga berilgan amaliy topshiriqlarning bajarilishi tekshiriladi va natijalari sinfda umumiy muhokama qilinadi. Topshiriqni to’la bajargan va tushuntira olgan o’quvchilar rag’batlantiriladi.

2. O’tilganlarni takrorlash

O’tilganlarni takrorlash maqsadida savollat tuziladi va baliq shaklida qirqiladi. O’yin quyidagicha o’tkaziladi. Magnit ,ip,ingichka yog’och taxtadan qarmoq yasaladi. Savol yozilgan baliqchalarga skripka mahkamlanadi. Poyafzaldan bo’shagan qutini olib baliqlar solinadi. O’quvchilar navbat bilan kelib baliqni tutib , unga yozilgan savolga javob beradi.

3. Yangi mavzuning bayoni.

Yangi mavzuni o’rganishdan oldin muammoli savol qo’yilishi mumkin. Masalan:

Issig kunda qanday ko’ylakda chidash oson? Paxtadan bo’lgan ko’ylakdami yoki sintetik tolali ko’ylakdami (neylon)? Nima uchun?

Albatta, ko’pchilik o’quvchilar buni o’z boshlaridan kechirgan bo’lishlari mumkin. Shu sababli "paxtali ko’ylakda" deb to’g’ri javob beradilar. Lekin sababini tushuntirishda qiynaladilar. Albatta bu diffuziya mavzusini o’rganishga sifat jihatdan misol bo’la oladi. Sababini ochishni keyinroqqa qoldirib, suvda margansovka erishi, xonada hidning tarqalishi kabi tajribalar namoyish qilinadi. Shundan so’ng diffuziya hodisasi mazmuni to’la ochiladi. Gazlarda, suyuqliklarda diffuziyaning borish tezligining o’ziga xos xususiyatlari ko’rsatiladi. Qattiq jismlarda kuzatilgan tarixiy tajriba (oltin va qo’rg’oshin plastina) gapirib beriladi. Bu darslikda batafsil keltirilgan. Oxirida paxtadan qilingan ko’ylak tolalari orasidan suv bug’lari bemalol o’tib ketishi, sintetika ko’ylak esa o’tkazmasligi aytilib, hodisaning mohiyati ochib ko’rsatiladi. Diffuziya mavzusiga quyidagi maqollarni bog’lash mumkin.

1. Nonning isini yashirib bo’lmas.

2. Isiriqdan jin qochar - mushtumdan jinni.

3. Mis qozonning misi chiqar, yashirganning isi chiqar.

Adabiy tahlili: Biror yegulik yashirib eyilsa, hidi oshkor qiladi yoki mis qozonda ovqatni pishirib tez olish kerak, misi chiqib ovqatning ta’mi buziladi, insonga zarar qilishi mumkin..

Fizikaviy tahlili: Molekulalarning tartibsiz harakati tufayli ikki jism molekulalarining bir-biriga aralashib ketishi diffuziya hodisasi deyiladi.

4. Darsni mustahkamlash.

Darsni mustahkamlash uchun sinf o’quvchilariga quyidagi topshiriq beriladi.. Doska o’rtasidari chiziq tortilib, quyidagi yoziladi:

Diffuziya hodisasining foydali tomonlari	Diffuziya hodisasining zararli tomonlari
1.	1.
2.	2.

O’quvchilar guruh bo’lib javob yozadilar.

Quyidagi savollar og’zaki muhokama etiladi.

1. Diffuziyaning borish tezligi nimalarga bog’liq?

2. Molekulalar orasidagi itarishish kuchlari diffuziyaga qanday ta’sir ko’rsatadi?

Multimediya darslikdagi savollar ham og’zaki muhokama etiladi.

“Diffuziya” mavzusi FSMU metodi bilan quyidagicha mustahkamlanadi.

Fikr:

Molekulalarning o’z-o’zidan bir-biriga qo’shilish hodisasi. Sabab: Molekulalarning uzluksiz va tartibsiz harakati natijasida paydo bo’ladi. Temperatura oshsa diffuziya tezligi oshadi. Gazlarda diffuziya hodisasi tez kechadi, suyuqliklarda sekinroq kechadi, qattiq jismlarda esa juda ham sekin bo’ladi, sababi qattiq jismlarning molekulalari zich joylashgan. Misol: Atirning isi tez tarqaladi. Ovqatning isi. Qandchoy hosil bo’lishi. Go’shtni tuzlash. Tuzli bodring, pamidor tayyorlash. Umumlashtirish: Diffuziya hodisasi molekulalarning o’z-o’zidan bir-biriga aralashib ketish hodisasidir. Bu hodisa molekulalarning uzluksiz va tartibsiz harakati natijasida paydo bo’ladi. Diffuziya hodisasi temperaturaga bog’liq. Temperatura oshsa diffuziya tezligi ham oshadi. Gazlarda diffuziya hodisasi tezroq, suyuqliklarda sekin, qattiq jismlarda juda ham sekin kechadi.

5. O’quvchilarni baholash. O’quvchilar darsdagi ishtirokiga qarab baholanadi.

6.Uyga topshiriq. Nima sababdan uzoq vaqt buralgan holatda bo’lgan gaykani, garchi boltli birikma zanglatmaydigan po’latdan tayyorlangan bo’lsa-da, burab chiqarish qiyin bo’ladi, kabi savollar tuzish va javob yozish.