Sana: 10 Fevral Sinf 7-a fan : Zoologiya Dars

Sana: 10 Fevral
Sinf 7-A
Fan : Zoologiya
Dars mavzusi :Suyakli baliqlar sinfi : sistematik guruhlari va ahamiyati.
Darsning ta`limiy maqsadi :
O`quvchilarda suyakli baliqlar sinfiga mansub hayvonlar haqida tushuncha hosil qilish , turkumlariga mansub hayvonlarning tuzilishi , bir- biridan farqi, ahamiyati, yashash muhiti kelib chiqishi bilan tanishtirish.
Darsning tarbiyaviy maqsadi :
Suyakli baliqlarning tabiatdagi va insonlar hayotidagi ahamiyatini tushuntirish asosida , o`quvchilarning ilmiy dunyoqarashini kengaytirish, aqliy va ekologik tarbiya berish , mehnat ko`nikmalarini tarkib toptirish , tabiat muvozanatining buzilishi oldini olish kabi tarbiyaviy kompetensiyalarni shakllantirish.
Darsning rivojlantiruvchi maqsadi :
O`quvchilarning yangi mavzuga doir bilimlari, kuzatish darslik ustida mustaqil ishlash ko`nikmalari, hamda mantiqiy savollar berish orqali mustaqil fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish , o`z fikrini bayon etish malakalarini hosil qilish, bilim va tafakkur , kitobxonlik , izlanuvchanlik , kichik tadqiqotlar o`tkaza olish malakasini shakllantirish.
Dars turi : Yangi bilim berish.
Dars metodlari :”Assiment”, texnologiyasi elementlari, hamkorlikda o`qitish texnologiyasi.
Dars jihozi :kompyuter, slaydlar , mavzuga oid videolavhalar, tirik baliq.
Darsning shiori : Bilim –ma`naviy shakllanish va muhim tarbiya vositasidir.
Darsning bosqichlari jadvali.

	Dars bosqichlari	vaqti
1	Tashkiliy qism	5 daqiqa
2	Oldin o`tganlar bo`yicha og`zaki savol-javob.	3 daqiqa
3	Baliqlarning xilma-xilligi : tog`ayli baliqlar sinfi mavzusini so`rash (o`tgan mavzuni so`rash) “Tushunchalar tahlili metodi, javoblar raqamlarda, metodi.	10 daqiqa
4	Yangi mavzu bayoni bayoni . Suyakli baliqlar sinfi: asosiy sistematik guruhlari va ahamiyati.	12 daqiqa
5	Yangi mavzu bayoni mustaxkamlash “sehrli dengiz” ertagi , “Sirli sandiqcha “ metodlari	10 daqiqa
6	Dars yakuni va o`quvchilarni , guruhlarni baholash.	3 daqiqa
7	Uyga topshiriq berish	2 daqiqa

Darsning borishi :
Darsga tayyorgarlik va darsning jihozi , dars o`tiladigan xona kichik 4 ta guruhni tashkil etish , guruh nomlari , mavzuga oid ko`rgazmalar , rangli rasmlar , tirik baliq , ko`rgazmali vositalar bilan jihozlangan.
Tashkiliy qism :
Salomlashish ,davomatni aniqlash .Sinf xonasi va o`quvchilarning darsga tayyorgarligini tekshirish . Bugungi darsning maqsadi baholash tartibini aytib o`tish , sinfni 3 ta guruhga ajratish quyidagi jadval asosida individual va guruhiy ball qo`yish tartibini bayon qilish.
O`zbekistonda va jahonda yuz berayotgan eng global ekologik muammolar Orol muammosi Tojikistonning “Alyuminiy” zavodining chiqindilari oqibatida Uzum tumanida ro`y berayotgan muammolar va Tojikistonda qurilayotgan “ Rog`un Ges” muammolari qisqa ta`rifi. Darsning shiori ochib beriladi.
Darsning shiori : Bilim – ma`naviy shakllanish va muhim tarbiya vositasidir.
Bilim olishga bo`lgan qiiqishni orttirish , fanni sevish , komil inson bo`lib yetishish , shu o`rinda birinchi prezidentimiz I A Karimov bu xususda “Biz komil inson tarbiyasini , davlat siyosatining ustivor sohasi , deb e`lon qilamiz . Komil inson deganda biz, avvalo ongli yuksak , mustaqil fikrlaydigan xulq atvori bilan o`zgalarga ibrat bo`la oladigan , bilimli ma`rifatli kishilarni tushunamiz deb ta`kidlaganlar. Oldin o`tilganlarni takrorlash. “Tog`ayli baliqlar sistematik birlik.
Tip : Xordalilar
Sinf: Tog`ayli baliqlar.
Turkum: Akulalar, Skatlar.
Tur : Akula dengiz tulkisi , Skat baliq
Lotincha :Piskes
O`tilgan mavzuni mustaxkamlash.

I-Guruh “Akulalar”

T/R	Tushunchalar	Mazmuni
1	Jabra qopqog`I va suzgich pufagi	Bo`lmaydi
2	Qalin plastinkachadan iborat	Tangachalari
3	Odamlarga o`xshaydi	tishlari
4	Eng kichik turi	Tikanli akula
5	Ozig`I	Baliq va qisqichbaqasimonlar
6	Kuchlirivojlangan suzgich	Dum suzgich
7	Tog`aydan iborat	skeleti

II-Guruh Skatlar.

T/R	Tushunchalar	Mazmuni
1	Tana shakli	Yassi, rombsimon
2	Xivchinga aylangan	Dum suzgich
3	Zaharli tikanli	Dumining asosida
4	Ozig`i	Molyuskalar
5	Eng yirigk turi	Manta
6	Ovlanish maqsadi	Yog`I uchun
7	Tanasi bn tutashgan suzgichi	Ko`krak

III-Guruh “Delfinlar” guruhi

T/r	Javoblar raqamlarda	Javoblar
1	5-7	Jabra yoyiqlari
2	250	Akulalar turi
3	40-45	Tikanli akula uzunligi
4	15	Gigant akula uzunligi
5	70	Kuchlanish elektr zaryad a`zosi
6	350	Skatlar turi
7	20-30	Skatlar nasli

O`tilgan mavzuni mustaxkamlash uchun “Auksion” metodini qo`llaymiz. Bunda har bir guruhga 3 tadan baliq rasmi ko`rsatiladi o`quvchi shu rasmga 3 ta ma`lumot beradi.
1dengiz otchasi
2 tikandum skat
3 Tikanbaliq
Panjaqanotlilar turkumi . Panjaqanotlilar skeleti va suzgichlarining tuzilishi quruqlikda yashaydigan umurtqalilar oyoqlariga o`xshab ketadi . Bu turkumga yagona vakili –latimeriya Hind okeanining afrika sohili yaqinidan topilgan . Uni o`rganish quruqlikda yashovchi umurtqali hayvonlarning kelib chiqishini tushuntirishda katta ahamiyatga ega.
Baliqlarning ahamiyati. Baliq go`shti va ikrasi xushta`m taom hisoblanadi. Ayniqsa osetrisimonlar va lossossimonlar go`shti va ikrasi qadrlanadi. Jahon bo`yicha har yili 50 million tonnaga yaqin baliq ovlanadi.
Baliqlarning asosiy qismi dengizlardan ovlanadi. Baliq ovlash uchun maxsus kemalar- Traullerlardan foydalaniladi . Ovlanadigan baliqlarning asosiy qismi oziq- ovqat uchun foydalaniladi. Baliqchilik sanoati chiqindilardan chorva mollari uchun baliq uni , qishloq xo`jaligi uchun o`g`it ishlab chiqariladi. Baliq moyi farmatsevtikada vitaminli dori hisoblanadi. O`zbekistonda baliqlar ichki suv havzalarda ovlanadi.Zog`ora , oq amur , oqcha , xumbosh, ilonbosh asosiy ovlanadigan baliqlar hisoblanadi.
Baliqlarning kelib chiqishi. Baliqlarning qadimgi ajdodlari Lansetnikka o`xshash soda tuzilga xordalilardir. Tarixiy rivojlanish davomida dastlabki xordalilardan juft suzgich qanotli hayvonlar paydo bo`lgan. Ular yirtqich hayot kechirishgan. O`lja axtarib faol hayot kechirishi natijasida ularning nerv sistemasi va sezgi organlari rivojlana brogan . Shu yo`l bn baliqlar kelib chiqqan.
Yangi mavzuni Mustaxlamlash.
1 , 2,3 guruhlar uchun “Sehrli dengiz ertagi”
Bir bor ekan bir yo`q ekan sehrli dengiz bo`lgan ekan. Kunlardan bir kuni dengizda yashovchi barcha oilalar to`planishib suhbat qurishibdi. Birinchi oila gap boshlab –biz sizdan ko`ra chiroyli xipcha va cho`ziq gavdalimiz debdi.-Hatto qilichimizni butun umr asrab avaylaymiz. Katta akamning bo`yi 2m og`irligi 30 kg.Kichkina ukam esa bo`yi 75 sm og`irligi 2kg. Meni noyob tur sifatida himoya qilishadi.Shunda ikkinchi oila o`zini maqtashda davom etibdi-Bizning orqa suzgichimiz yonida nima bo`lishini bilmaysiz . Hatto biz ko`payish uchun dengizdan boshqa joylarga o`tib ketamiz. Shu payt uchinchi oiladan biri bizga ham navbat yetadimi. Axir biz sizlarga qaraganda juda ko`pchilikmiz. Bizning bir necha yuzlab qarindoshimiz bor. Hatto tanamiz baquvvat va mustaxkam. Bizda uzoq sharq daryolaridan kelgan mehmonlarimiz bor. Nega meni ajratib qo`yasizlar. Nega meni eslamaysiz . Men yagona vakil man Afrika sohilidan olib kelishgan debdi 4 oiladan b iri. Hech kimning bizchalik go`shti va ikrasi qadrlanmaydi. Bizni ovlaydigan maxsus kemalarimiz ham bor. Hatto jahon bo`yicha bizni qancha ovlashlarini bilamaysizlar. Kelinglar tortishmaylik axir bizning qadimgi ajdodlarimiz hammamiz uchun bitta-ku deb oilalar tarqalishibti

T/R	Ertak qahramonlari	Nomlari
1	Oilalar	Baliqlar
2	1 oila	Suyak togayli baliqlar
3	Qilich	O`q skeleti
4	Katta aka	Bakra baliq
5	Kichik uka	Soxta kurakburun
6	2 oila	Losossimonlar
7	Orqa suzgichi ortida	Yana bitta suzgich
8	Boshqa joylar	Chuchuk suvlar
9	3 oila	Karpsimonlar
10	Uzoq sharq qarindoshlari	Oq amur , xumbosh
11	Afrika sohilidan topilgan 4 oila	Latimeriya
12	Go`shti va ikrasi qadrli	Ostetrisimonlar va losossimonlar
13	Maxsus kema	Trauler
14	Qadimgi ajdodi	Sodda tuzilgan lansetnikka o`xshash hayvon.

.Yangi mavzuni mustaxkamlash.
1 Bakra baliqlar tanasining orqa yon qorin tomonida nima joylashgan.
J:5 qator romb shaklidagi suyak plastinka joylashgan.
2 Boshining oldi tomoni nimani hosil qiladi?