Sana “ ” 201 yil

IV.Yangi mavzuning bayoni. Mamlakatda bozor iqtisodiyotining rivojlanishi 1867-1868-yillarda bo`lib o`tgan o`zgarishlardan so`ng Yaponiyada Tokugava xonadoni qo`lida bo`lgan syogunlik boshqaruvi barham topdi. 1868- 1878- yillarda mamlakatda mohiyatan inqilobga teng «Meydzi islohotlari» (imperator Mutsixito «Meydzi» nomi bilan taxtga o`tqazilgan. Bu so`z «ma'rifatli boshqaruv» degan ma'noni anglatadi) deb atalgan islohotlar o`tkazildi. Imperator Mutsixito parlamentga o`xshash Davlat Kengashi tashkil etdi. Ishlab chiqarish kuchlarining rivojiga to`sqinlik qiluvchi qonun va tartiblar bekor qilindi. o`sha vaqtga qadar Yevropaning ilg`or davlatlariga, ularning Yaponiya bilan savdo-iqtisodiy aloqalariga qarshi siyosat hukmron edi. Yangi hukumat Yaponiyani Yevropa bilan «yaqinlashtirish» siyosatini yuritdi. Mamlakatda yagona pul birligi (ien) joriy etildi. Ayrim-ayrim hokimliklar chegaralaridagi bojxonalar va boshqa to`siqlar olib tashlandi. Bu tadbir mamlakat miqyosida savdo-iqtisodiy aloqalarga keng yo`l ochdi. Yo`llarda dehqonlarning shaharga qochib ketishiga qarshi, ularni tutib joyiga qaytarish uchun qo`yilgan , poyloqchilik manzillari tugatildi. Chunki sanoat qishloqdan ishchi kuchi «oqib» kelishidan manfaatdor edi. Bu tadbirlar Yaponiyada ichki bozorning, sanoat tarmoqlarining rivojiga xizmat qila boshladi. 1869- yilda «to`rt tabaqa» haqidagi qonun bekor qilindi. Feodal zamindor samuray, dehqon, hunarmand va savdogar tabaqalar rasman teng huquqli deb e'lon qilindi. 1871- yili huquqsiz quyi tabaqa haqidagi qonun ham bekor qilindi. Barcha tabaqa vakillari kasb tanlashda erkin, tadbirkorlik ishlariga haqli bo`lishdi. Mamlakatda alohida feodal mulklar tizimi, hokimliklar tugatilib, 75 ta viloyat tuzildi. Natijada markazlashgan hukumat boshqaruvi yuzaga lceldi. 1872- yilda yalpi harbiy xizmat haqida qonun qabul qilindi. 1871-1878- yillarda qishloq xo`jaligi sohasida islohotlar o`tkazilib, yerni erkin oldi-sotdi qilish, istagan turdagi ekinlarni ekishga ruxsat berildi. Hosildan hissa ko`rinishidagi soliq pul solig`i bilan almashtirildi. Yerning mayda bo`laklarga bo`linib ketishiga qarshi qonun chiqarildi. Sanoatni rivojlantirishda davlatning roli. Sharoit qanchalik og`ir bo`lmasin, Yaponiyada bozor munosabatlari tez rivojlana boshladi. Yaponiya Yevropa tajribalaridan Sharqda birinchi bo`lib foydalandi, Yevropada uzoq vaqt davomida yuzaga keltirilgan ilg`or sanoat texnikasini Yaponiya tayyor holda olar edi. Davlat bozor ishlab chiqarishini keng yo`lga qo`yish uchun homiylik qilish yo`lidan bordi. Birinchi galda Yaponiyada to`qimachilik sanoati tez rivojlandi. 1890-yilda u barcha sanoat tarmoqlarining 45 foizini tashkil etdi. 1868- 1885- yillarda davlat hisobidan 1300 sanoat korxonasi qurildi. Ular dastlab badavlat sanoatchilarga ijaraga berildi. Keyinroq esa sanoat korxonalari o`z narxining yarmiga, hatto 10-15 foiziga xususiy qilib sotiladigan bo`ldi. Natijada, Mitsui va Mitsubisi, Sumitomo, Yasuda, Furukava, Kavasaki, Tanaka, Asano kabi bank egalari yirik sanoat korxonalarining egalariga aylandilar. Yaponiya sanoat va kapital sohalarida o`sha davrdagi Rossiyadan o`n barobar tezroq rivojlanmoqda edi. Yapon kapitalizmi ko`proq bank kapitalizmi tusini oldi. Sanoat markazlashuvi va ixtisoslashuvidan ko`ra bank sarmoyalarining markazlashuvi tezroq bordi. Islohotlar davri, sanoatda yangilanish jarayoni kapital jamg`arish bilan barobar davom etdi. Mablag`larni savdo, transport va banklarga solish ko`proq foydali bo`lib qoldi.