Antigitler koalitsiya a’zolari urushda g‘alaba qozonib, insoniyat sivili zatsiyasi tarixida yangi sahifani ochganlarida, bu sahifaga nimalar yoziladi-yu, uning mazmuni qanday bo‘lishini hali hech kim ayta olmasdi. Ammo bor-yo‘g‘i 30 yil ichida insoniyat tarixidagi eng dahshatli ikkita urushga bevosita guvoh bo‘lgan dunyo xalqlarini tinch-totuv yashash istagi, tinch rivojlanish orzusi birlashtirib turardi.
«Sovuq urush»ning boshlanishi. Dunyoni hududiy qayta bo‘lish uchun olib borilgan ikkita jahon urushlaridan so‘ng dunyodagi kuchlar nisbatida katta o‘zgarishlar yuz berdi. G‘arbning liberal-demokratik davlatlari bilan SSSR o‘rtasida ziddiyatlar kuchayib bordi. Urushdan so‘ng AQSH sovet – Amerika munosabatlari tarixida birinchi marta SSSRga qarshi yadro qurolin i qo‘llashi mumkinligi bilan
tahdid qildi. Iste’foda bo‘lsa-da, urush yillari katta obro‘ orttirgan U. Cherchill 1946-yil martda AQSHning Fulton shahrida Vestmin ster kolleji tinglovc hilari oldida so‘zga chiqib, AQSHga «tinchliksevar xalql arn ing sovet tajovuziga» qarshi kuras higa boshchilik qilishni taklif qildi. U. Cherchill ushbu nutqida qo‘llagan «temir parda» iborasi uzoq vaqt G‘arb bilan Sharq o‘rtasidagi ramziy chegara bo‘lib qoldi.1947-yil iyun oyida AQSH davlat kotibi J. Marshall Yevropa maml akatl ariga urush oqibatl arini bartaraf qilishda yordam ko‘rsatish g‘oyasini ilgari surdi. Sovet diplomatiyasi «Marshall rejasi»ni rad etdi. Sovet lar «Mar shall rejasi»ni SSSRning Sharqiy Yevropadagi ta’siriga navbatd agi xavf, Amerika kapitalining Yevropani egallash uchun urinishi, deb bah oladi. Voqealarning keyingi rivoji bu baho uncha to‘g‘ri emasli gini ko‘rsatdi. Yevropaning ikki guruhga, bir tomondan, «Marshall rejasi»ni qabul qilgan va AQSH bilan yaqinlashuv yo‘lini tanlagan davlatlar, ikkinchi tomondan, taraqqiyotning sotsialistik yo‘lini va SSSR bilan hamkorlikni tanl agan davlatlarga bo‘linishi ancha uzoq davom etgan qarama-qars hilikni boshlab berdi. Yevropa qit’asida, keyin esa butun dunyo miqyosida bir-biriga qarama-qarshi turgan harbiy-siyosiy va iqtisodiy ittifoqlar tizimishakllandi. Dunyoning eng katta davlatlari – AQSH va SSSR bu ittifoql arning markazlariga aylandi.1949-yil yanvarda SSSR va Sharqiy Yevropaning ko‘pchilik davlatlari iqtisodiy ittifoq – O‘zaro Iqtisodiy Yordam Kengashi (O‘IYK) tuzil gan ligini e’lon qildilar. O‘z navbatida G‘arb davlatlari 1949-yil
aprelda Shimoliy Atlantika Shartnomasi tashkiloti (NATO) deb ataluvchi harbiy-siyosiy tashkilotni tuzdilar. NATOga javob tariqasida 1955-yili SSSR va Sharqiy Yevropa davlatlarining harbiy-siyosiy ittifoqi – Varshava Shart nomasi Tashkiloti tuzildi.
Mustamlaka tizimining qulashi. Mustamlaka tizimin ing qulashi va yangi, mustaqil davlatl arning tashkil topishi jahon taraqq iyotidagi ikki qutbli tizimga berilg an kuchli zarba bo‘ldi. 1950-yillardayoq bu mam-
lakatlar o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lini tanlash uchun xalqaro maydonga chiqdilar va keyinchalik «uchinchi dunyo mamlak atlari» nomini oldi. Bu hol qo‘shilmasl ik harakati paydo bo‘lishi uchun zamin yaratdi. Yangi davlatlarning ko‘pchiligi o‘z taraqqiyot yo‘lini na SSSR va na AQSH bilan qattiq bog‘lashni istamadilar. Keyin bu tendensiya yanada rivojl andi: Iosif Broz Tito, Javoharlal Neru, Jamol Ab dul Nosir tashabbusiga ko‘ra mustamlakachilikdan ozod bo‘lgan mamlakatlar 1961-yili Qo‘shilmaslik harakatini tashkil qildilar.1970 – 1980-yillardagi xalqaro munosabatlar. 1970-yillari xalq aro munosabatlardagi keskinlik biroz yumshadi. 1972-yili SSSR bilan AQSH o‘rtasida strategik qurollarni cheklash bo‘yicha birinchi shartnoma (SQCH-1) va 1975-yili Yevropada Xavfsizlik va hamkorlik kengashining Yakunlovchi akti imzolandi. Bu hujjat shartnoma emasdi, ammo katta axloqiy-siyosiy ahamiyatga ega bo‘ldi, zotan u xalqaro munosabatlarda yangi taraqqiyparvar normala rni o‘rnatdi. Shunday holatda 1979-yili SSSR va AQSH o‘rtasida SQCH-2 shartnomasi imzolandi.
