Sana “ ” 201 yil

Yangi dars bayoni:

«Sovuq urush» yillarida Turkiya G‘arb bilan birga bo‘ldi. Buyuk Britaniya, keyin AQSH Turkiyaga moliyaviy va iqtisodiy yordam ko‘rsatdi. Turkiya «Marshall rejasi»ga kiritildi, NATOga a’zo bo‘ldi.G‘arb davlatlari bilan hamkorlikka, ularning yordamiga qaramasdan, 1980-yillargacha Turkiyada iqtisodiy o‘sish sur’atlari past bo‘ldi. Demokratik jarayonlar sekin rivojlanib, siyosatda armiyan ing roli yuqoriligicha qoldi. Bu 1960–1970-yillarda bir qator harbiy to‘ntarishlarga olib keldi.

Eron shohi Muhammad Rizo Pahl aviy zamonaviy, o‘qimishli kishi edi. U mamlakatda korrupsiyaga qars hi, iqtis od iyotni modernizatsiya qil ish uchun bir qator tadbirlarni amalg a oshirdi. 1963-yil referendum o‘tkazilib, unda shoh mamlakatda islohotlar o‘tkaz ish taklifi ni kiritdi. Referendumda aholi shoh takli fl arini qo‘lladi. Bu islohotlar umumiy nom bilan «oq inqilob» deb ataldi. «Oq inqilob»ning o‘n yilida Eron iqtisodiy o‘sish bo‘yicha dunyoda eng yuqori ko‘rsatkichlarga erish di. Eronn ing neftd an oladigan daromad i ham keskin oshdi. Sanoatning mashin asozlik, stanoksozlik va boshqa sohal ari jadal rivojlandi. Shoh hokimiyatining ag‘darilishi. Shoh islohotlari natijasida mamlakatn ing zamonaviylashuvi Erondagi dindor mutaassiblarni qattiq tashvishga soldi. Ular shohga qarshi tashviqot olib bordi. Bu tashviqot dindorlar boshchiligidagi xalq g‘alayonlariga olib keldi. Oqibatda 1979-yil fev-

ralda hukumat iste’foga chiqdi.

G‘arb mamlakatlari Eronga qarshi sanksiyalar e’lon qildi. Mamlakatning iqtisodiy ahvoli og‘irlashib bordi. Shunday holatda 1980-yili Iroq qo‘shinlari Eronga bostirib kirdi. Boshlangan Eron-Iroq urushi

1988-yilg acha davom etdi. Eronda oziq-ovqat qiyinchiligi boshlanib, kart ochka tizimi joriy qilindi, iqtisod tanazzulga yuz tutdi. Butun dunyo da Eron xalqaro terrorizm va islom fundamentalizmi o‘chog‘i

deb qaralad igan bo‘ldi. Shunday holatda inqilob yetakchisi, Eron IslomRespublikasi diniy rahbari Oyatilloh Ruhulloh Humayniy 1989-yili vafot etdi.1990-yillarda iqtisod barqarorlashib, YIM (yalpi ichki mahsulot)ning o‘sish sur’atlari jadallashdi. Shu yillari islom radikalizmi ham biroz susaydi.

Hokimiyatga kelgan guruh ichida ham birlik yo‘q edi. Natijada N.M. Tarakiy o‘ldirildi. Hokimiyatni Hafi zullo Amin o‘z qo‘liga oldi. U SSSRga murojaat qilib, Afg‘on istonga sovet qo‘shinlarini kir itishni

so‘radi. Shunday sharoitda 1979-yil dekabrda Afg‘onistonga sovet qo‘shinlari kiritildi. H. Amin o‘ldirildi. Mamlakatda ahvol og‘irl ashib, deyarli ocharc hilik boshlandi. Millionlab kishilar mamlakatni tark etib, qo‘shni maml akatlarda qochoqqa aylandi. Hokimiyatda turgan Afg‘oniston xalq demo kratik partiyasi (AXDP) ga raqib bo‘lgan jangari mujohidlar mamlakatning katta qismini nazorat qilardi

1986-yili hokimiyatga Muhammad Najibullo keldi. U xavfsizlik xizmatining boshlig‘i bo‘lib, qat’iyatli va jasur kishi edi. Uning siyosati ancha muvaffaqiyatli bo‘ldi. 1989-yili SSSR o‘z qo‘shinlarini olib chiqib ketdi, AQSH va Pokiston esa isyonchilarga qurol yetkazib berishni to‘xtatdi. M. Naji b ullo hokimiyatni saqlab qoldi, ammo bu uzoq cho‘zilmadi.