Sana “ ” 201 yil

Yangi dars bayoni:

Chan Kayshi hukumati BMTni tuzishda faol qatnashdi va buyuk davlat sifatida Xavfsizlik Kengas hining beshta doimiy a’zolaridan biri bo‘ldi. 1945-yil avgustda SSSR va AQSH vositachiligida Xitoy Kommunistik part iyasi bilan Gomindan o‘rtasida muzokaralar bo‘lib, o‘zaro dushmanlik harak atl arini to‘xtatishga kelishildi. Fuqarolar urushi. Ammo dunyoda «sovuq urush» boshlanib ketgan, SSSR va AQSH endi Xitoyda voqealarning tinch rivojlanishidan manfa atdor emasdi. Bu vaqtga kelib kommunistlar bilan gomindanchilar o‘rtas idagi munosabatlar ham yomonlashib bordi. Hech kim kutmagan holda 1946-yil iyunda Xitoyda fuqarolar urushi qaytadan boshlandi.AQSH tomonidan qo‘llab-quvvatlangan Chan Kayshi armiyasi 1947-yil i kommunistlarning poytaxti Yanan shahrini egallab oldi. Ammo bu fuqar olar urushida gomindanchilarn ing oxirgi g‘alabasi bo‘ldi.Hukumat tomonidan nazorat qilinayotgan hududlarda AQSH yordamiga qaramasdan ijtimoiy-iqtisodiy ahvol borgan sari yomonlashib bordi. Uzoq urush tufayli iqtisod izdan chiqdi, ishsizlar soni muttasil ortib bordi, odamlar norozilik bildira boshladi. Bir qator hududlarda g‘alayonlar boshlandi.Ayni paytda Mao Szedun boshchilig idagi kommunistlar naz orat qila yotgan hududlarga SSSR juda katta yordam ko‘r satdi. SSSRning iqtisodiy yord ami va quroli bilan Xalq-ozodl ik armiyasi qayta tuzild i, armiyada qat’iy tartib o‘r natildi. Bu harakatlar urush taqd irini kesk in o‘zgartirish imkonin i berdi.1947-yil iyulda Xalq-ozodlik armiyasi hujumga o‘tdi. Bir necha hu jum lar natijasida Shimoliy va Markaziy Xitoyning keng hududlari kommun istl ar nazorati ostiga o‘tdi. Gomindan armiyasida to‘liq tushkunlik boshl and i. Gomindan rejimi iqtisodiy va moliyaviy halokat yoqasida turardi. AQSH uni saqlab qolishga harakat qildi. Ammo tez orada kommunistlar butun Xitoyni egallab oldi. 1949-yil sentabrda Pekinda Milliy siyosiy maslahat konferensiyasi ochildi. 1-oktabr kuni Xitoy Xalq Respublikasi e’lon qilindi.

Yangi islohotlarning boshlanishi. Mao Sze dun vafotidan so‘ng hokimiyatga kelgan Den Syaopin va boshqa prag matiklar 1970-yillar ning oxiridan Xitoyda islohotlarning yangi strateg iyasini ishlab chiqdi. 1981-yildan qishloq xo‘jaligini keng miqyosda qayta qurish boshlandi. Natijada Xitoy o‘zini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash muammos ini hal qilib, mahsulotlarni chetga eksport qila boshladi.Siyosiy rivojlanishda kommunistik rejimning asosiy jihatlari saql ab qolindi. 1989-yil bahorda Pekin talabalarining norozilik namoy ishiga boshqa shaharlarda millionlab ziyolilar qo‘shildi. 1989-yil mayda Pekinda favqulodda holat e’lon qilindi. Den Syaopin T yananmin maydonidagi namoyishni kuch bilan tarqatib yuborishn i buyurdi. Talabalarga qarshi qurolli kuch ishlatildi, yuzlab yoshlar halok bo‘ldi, ko‘plab kishilar qamoqqa olindi. AQSH Kongressi Xitoyga qarshi sanksiya e’lon qildi. Ammo industr ial mamlakatlar bilan munosabatlarn ing yomonlashuvi yuz bermadi. Chunki bu paytga kelib Xitoy juda katta ta’sirga ega mamlakatga aylangan edi. Bu voqealarga qaramasdan, Xitoyda islohotlar davom ettirildi.Tashqi siyosat. Xalqaro munosabatlarda Xitoy uzoq yillar o‘zini ikkinchi darajali davlat sifatida his etib keldi. Xitoy BMT va boshqa xalqaro tashkilotlarda o‘z o‘rniga ega emasdi, uning o‘rnini Tayvanda joylashib olgan Chan Kayshi boshchiligidagi gomindanchilar egallagandi. Ko‘plab G‘arb davlatlari bilan normal munosabatlar mavjud emasdi.

1970-yillardan boshlab holat o‘zgardi. G‘arb davlatlari bilan diplomatik munosabatlar tiklandi, Tayvan o‘rniga BMTda o‘z o‘rnini egalladi. AQSH bilan munosabatlar yaxshilandi, faqat SSSR bilan murakkab ligicha qoldi. 1980-yillari Xitoy yadro quroliga ega bo‘lgan davlatga aylandi va xalqaro munosabatlarda shunga yarasha o‘rin egallashga intildi. 1980-yill arning ikkinchi yarmidan SSSR bilan ham munosabatlar yaxshilandi.