Sana “ ” 201 yil

I. Tashkiliy qism:

5.Sinfda o‘quvchilarni darsga jalb qilib, ishchi muhitni yaratish.

6.Sinf holati bilan tanishish va davomadni aniqlash

II. Darsning mazmuni:

7.Darslikning dasturi, maqsadlari va vazifalari.

8.Darslikdagi materiallar tizimi va uni o'rganish uslubiyati va usullari.

9.O‘rganiladigan ma’lumotlar hayotiy bog’liqligi..

III. Dars mazmunini ro‘yobga chiqarish ustida ishlash:

11. O'qituvchining 10-sinfdagi ,, kimyo “ fani vazifalari va xususiyatlari, darslikdagi materiallar tizimi, uni o’rganish uslubiyati va usullari to‘g‘risida tushuntirish.

Yangi dars bayoni:

Molekulasida ikkita qo’shbog’ saqlagan ochiq zanjirli uglevodorodlarga alkadiyenlar deyiladi. Ularning molekulasi tarkibida ikkita qo’shbog’ borligi uchun, tegishli alkanlarga nisbatan 4 ta vodorod atomi kam bo’ladi. Shuning uchun ularning umumiy formulasi СnН2n-2.
Etilen qator uglevodorodlar bilan tanishganimizda, molekula tarkibida bitta π bog`ini ya’ni qo‘shbog‘ini bo‘lishi vodorod atomlari sonini ikkitaga kamayishiga sabab bo‘lishini bilgan edik. Shunga muvoȶq diyen uglevodorodlarida uglerod atomlari soni bir xil bo‘lgan alkanlarga nisbatan vodorod atomlari soni

to‘rttaga kam bo‘ladi. Sababi alkenlarda bitta qo‘shbog‘ bo‘lsa, diyenlarda esa ikkita qo‘shbog‘ bo‘ladi. Masalan: propan C3H8 da 8 ta vodorod, unga mos keluvchi bo‘lgan propadiyen C3H4 da 4 ta vodorod atomi bo‘ladi.

Nomenklaturasi. Diyen uglevodorodlarning sistematik nomenklatura bo’yicha nomlanganda to’yingan uglevodorodlar nomi oxiridagi «n» harȶ o’rniga «diyen» qo’shimchasini qo’shish va qo’shbog’ tutgan uglerod atomlarini ko’rsatish bilan hosil bo’ladi.Diyen qator uglevodorodlarni nomlashda: 1. Tarkibida ikkala qo‘shbog` bor bo‘lgan eng uzun zanjir asosiy zanjir sifatida tanlab olinadi. 2. Asosiy zanjirdagi uglerod atomlarini qo‘shbog` yaqin tarafdan raqamlanadi.3. Radikallar turgan o‘rni belgilangandan so‘ng modda nomlanadi.

Fizik xossalari.

Diyen uglevodorodlarning ham fizik xossalari to’yingan va to’yinmagan uglevodorodlarning gomologik qatori kabi ma’lum tartibda o’zgaradi.Butadiyen-1,3 normal sharoitda gaz modda, 2-metilbutadiyen-1,3 esa uchuvchan xususiyatga ega bo’lgan suyuqlik hisoblanadi.Kimyoviy xossalari.Alkadiyenlar ham alkenlarga o’xshab birikish reaksiyalariga kirishadi. Butadien-1,3 ni brom bilan ta’sirlashishida 1,4 yoki 1,2 birikish reaksiyalari amalga oshadi.