Sana “ ” 201 yil. Mavzu: 1-mavzu. Fizikaning tadqiqot metodlari

Aylanish o‘qi rulning o‘rtasida bo‘lib, unga juft F1 kuchlar ta’sir etadi. 
Agar aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismga bir nechta kuchlar ta’sir etayotgan bo‘lsa, bu kuchlarning 
momentlarini o‘zaro qo‘shish orqali natijaviy moment topiladi. Bunda jismni soat strelkasi yo‘nalishida 
aylantiruvchi kuch momentlarini musbat ishorada, soat strelkasi yo‘nalishiga qarama-qarshi 
yo‘nalishda aylantiruvchi kuch momentlarini manfi y ishorada olinadi. 
Bu qoida Arximed tomonidan topilgan bo‘lib, momentlar qoidasi deb yuritiladi. Momentlar qoidasiga 
asoslanib ishlaydigan oddiy mexanizmlarga richag, ko‘chmas va ko‘char bloklar, chig‘iriq, vint 
(domkrat)larning ishlash tamoyili momentlar qoidasiga asoslangandir.Richag. Amaliyotda richagning 
uch turi ishlatiladi (4.8-rasm). 
Ikki yelkali richagda (4.8-а rasm) tayanch richagning kuchlar qo‘yilgan nuqtalari oralig‘ida bo‘ladi. 
Bir yelkali richagda (4.8-b rasm) tayanch richagning bir uchiga joylashtirilgan bo‘lib, yukni richagning 
ikkinchi uchiga qo‘yiladi. Tutib turuvchi kuchni tayanch va yuk qo‘yilgan nuqtalar oralig‘iga jo‘ylasht 
iriladi. Ularda kuchlar antiparallel yo‘nalgan bo‘ladi. Inson qo‘li, yong‘oq chaqadigan qisqich ularga 
misol bo‘la oladi (4.9-rasm).Richagning uchinchi turida (4.8 d-rasm) tayanch richagning bir uchiga 
joylashtirilgan bo‘lib, yukni tayanch va tutib turuvchi kuch qo‘yilgan nuqtalar oralig‘iga qo‘yiladi. 
Ularda ham kuchlar antiparallel yo‘nalgan bo‘ladi. Zambilg‘altak, otashkurak ularga misol bo‘la oladi 
(4.10-rasm).Bloklar. Turmush va texnikada bloklardan foydalan ishda ko‘char va ko‘chmas bloklar 
majmuasidan foydalaniladi. Majmuada bloklar o‘zaro ulanib, darajali polispast hosil qilinadi.