Sana “ ” 201 yil. Mavzu: 1-mavzu. Fizikaning tadqiqot metodlari

boshqa jismlar tomonidan ta’sir bo‘lmog‘i kerak. Boshqacha aytganda, bu jismlar o‘rtasida energiyalar 
almashuvi ro‘y beradi. Mexanikada ana shunday energiya almashuvini tavsifl ash
uchun mexanik ish tushunchasi kiritilgan va u fi zikada A harfi bilan belgilanadi. 
Og‘irlik kuchining bajargan ishi yo‘lning shakliga bog‘liq bo‘lmasdan, faqat tushish balandligiga 
bog‘liq. Shuning uchun ham og‘irlik kuchi ta’sirida bajariladigan ishlar trayektoriya shakliga emas, 
balki jismning boshlang‘ich va oxirgi holatiga bog‘liq. Bunday kuchlarga potensial yoki konservativ 
kuchlar deyiladi. Bu kuchlarning maydoni esa potensial maydon deyiladi.Jism pastga harakatlanganda 
og‘irlik kuchi va ko‘chish yo‘nalishi mos tushganligi sababli bajarilgan ish musbat, yuqoriga 
harakatlanganda esa, ular qarama-qarshi yo‘nalganligidan manfi y bo‘ladi. Shuning uchun og‘irlik 
kuchi ta‘sirida jism ko‘chib, yana boshlang‘ich vaziyatiga qaytgan holatdagi umumiy ish nolga teng 
bo‘ladi. 
O‘tkazilgan ko‘plab tajribalar, nazariy xulosalar energiya saqlanish qonunining qat’iy bajarilishini 
ko‘rsatadi. Faqatgina tabiatda energiyaning bir turdan boshqasiga (masalan, mexanik energiyadan 
issiqlik energiyasiga) aylanishi ro‘y beradi. Shuning uchun ham bu qonunga energiyaning saqlanish
va aylanish qonuni ham deyiladi. U tabiatning asosiy qonunlaridan bo‘lib, nafaqat makroskopik, balki 
mikrojismlar sistemasi uchun ham o‘rinlidir. 
FIK birdan (100% dan) katta bo‘lmaydi. Mashina va dvigatellarda ishqalanish kuchining ishi tufayli 
to‘liq energiyaning bir qismi isrof bo‘ladi va shu sababli FIK har doim birdan kichik bo‘ladi.Qiya tekislik 

---

25