Sana “ ” 201 yil. Mavzu: 1-mavzu. Fizikaning tadqiqot metodlari

qilgan bog‘lanish kuchli bo‘lib, uzilmaydi.Shu sababli past temperaturalarda kremniy elektr tokini 
o‘tkazmaydi. Temperatura ko‘tarilganda valent elektronlarning kinetik energiyasi ortadi. Ayrim 
bog‘lanishlar uzila boshlaydi. Ulardan ayrimlari borib-kelib, yurgan yo‘lidan chiqib, metalldagi kabi 
erkin elektronga aylanadi. Mazkur elektron-lar elektr maydoni ta’sirida yarimo‘tkazgich bo‘ylab 
ko‘chadi va elektr tokini hosil qiladi (9.5-rasm).Erkin elektronlarning ko‘chishi tufayli 
yarimo‘tkazgichda tok hosil bo‘lishiga elektron o‘tkazuvchanlik yoki qisqacha n-turdagi o‘tkazuv- 
chanlik (lotin. negativus – manfi y) deyiladi.Kovakli o‘tkazuvchanlik. Kovalent bog‘lanishda qatnashgan 
elektron chiqib ketgan joyda kovak hosil bo‘ladi. Neytral atomdan manfi y zaryadli
elektron chiqib ketgan joy musbat zaryadga ega bo‘ladi. 
Bo‘sh kovakni kovalent bog‘lanishdagi boshqa elektron kelib berkitadi. Lekin endi kovak boshqa joyda 
paydo bo‘ladi. Shunday qilib, elektronning bir joydan ikkinchi joyga ko‘chishida, kovaklarning ham 
nisbatan ko‘chishi ro‘y beradi.Elektr maydoni bo‘lmaganda elektronlarning va shunga mos 
kovaklarning ko‘chishi tartibsiz bo‘ladi.Elektr maydoni qo‘yilganda erkin elektronlar bir tomonga, 
kovaklar ikkinchi tomonga ko‘chadi. Xuddi shunday yarim o‘tkazich boshida hosil bo‘lgan kovakka 
qo‘shni atomdan elektronning sakrab o‘tishida musbat zaryadli kovak o‘tkazgichning oxiri tomon 
siljiydi (9.6-rasm).Bunday o‘tkazuvchanlikni yarimo‘tkazgichlarning kovakli o‘tkazuvchanligi yoki 
qisqacha p-turdagi o‘tkazuvchanlik (lotin. positivus – musbat) deyiladi. 
Shunday qilib, sof (hech qanday aralashmalarsiz) yarimo‘tkazgichlarda erkin elektronlarning harakati