Самиси ўқув услубий

3. Истеъмол бозорининг кўлами ва хусусияти 
Истеъмол бозори – уй хўжаликлари ва индивидуал харидорларнинг ўз 
эҳтиёжлари учун сотиб оладиган барча товарлар ва хизматларни ўз ичига 
олади.
Истеъмол бозори кўламини ўрганишда уни бир қанча белгиларига кўра 
туркумлаш мумкин. Хусусан, товарларни истеъмол қилиш даврийлигига кўра 
уларни: 
 узоқ муддатли истеъмол товарлари; 

---

 қисқа муддатли истеъмол товарлари; 
 хизмат турларига ажратиш мумкин. 
Истеъмол товарлари билан савдо қилиш хусусиятига кўра эса уларни: 
 кундалик истеъмол товарлари; 
 дастлабки танлов асосида олинадиган товарлар; 
 алоҳида талабга эга бўлган товарлар; 
 пассив талабдаги товарларга бўлиш мумкин. 
Ушбу туркумлаш белгиси ва тегишли гуруҳларига кирувчи товарлар 
хусусида батафсилроқ тўхталиб ўтамиз. 
Кўпгина ҳолларда кундалик истеъмол товарлари гуруҳига фақат озиқ-
овқат маҳсулотларини киритиш, бизнинг мамлакатимиз аҳолиси учун 
кўникма бўлиб қолган. Чунки, дастлабки маъмурий иқтисодиёт тизимидаги 
кенг кўламдаги ихтисослашув бевосита саноат истеъмол бозорида ҳам 
такрорланар эди. Ҳозирги вақтда эса кўпгина фирмалар ва савдо 
шахобчалари хорижий тажриба ва савдо қилишдаги маҳаллий кўникмани 
назарда тутиб, кундалик истеъмол товарларни бир мунча тўгри 
шакллантиришга ёндошмоқдалар. 
Кундалик истеъмол товарларига кундалик турмуш учун зарурий озиқ-
овқатлар, кир ювиш, тозалаш воситалари, уй хўжалиги учун зарурий майда 
товарлар, айрим канцелярия товарлари, кундалик рузномалар, оммабоп 
ойномалар ва ҳоказоларни киритиш мумкин. 
Кундалик истеъмол товарларини истеъмол қилиш интенсивлигига кўра 
уларни ўз навбатида яна 3 та қуйи гуруҳга ажратиш мумкин: 
а) доимий эҳтиёждаги асосий товарлар; 
б) импульсив тарзда сотиб олинадиган товарлар; 
в) фавқулодда ҳолатлар учун харид қилинадиган товарлар. 
Доимий эҳтиёждаги асосий товарлар-харидорлар томонидан дастлабки 
кўникмага, одатга кўра танловсиз, қиёслашсиз сотиб олинади. Масалан, оила 
учун кўникмадаги нон маҳсулоти тури, хўжалик совуни, ўсимлик ёғи ва ҳк. 
Импульсив тарзда сотиб олинаджиган товарлар гуруҳига эса харидор доим 
улар хақида ўйламайдиган, лекин учраши билан беихтиёр харид этадиган 
товарлар киради. Масалан, сақичлар, шоколад батонлари, телевизион 
кўрсатувлар дастури бўлган ойнома, рўзнома ва шу кабилар. 
Фавқулодда ҳолатлар учун харид одатда рецептсиз сотиладиган дори-
дармонлар, уй хашаротларига қарши дорилар, зонтлар, тузатиш товарлари ва 
шунга ўхшаш харидор дуч келган шароитдагина зарур бўлган товарлардан 
ташкил топади. 

---