BAXT KALITI
Bir savdogar o’g’lini eng katta donishmandning huzuriga baxtning kaliti —
sirini bilib kelish uchun jo’natipti. Yigit sahroda qirq kun yo’l yuripti va nihoyat,
ulkan tog’ning tepasida haddan ziyod muhtasham bir qasrni ko’ripti. U qidirgan
donishmand shu qasrda yashar ekan.
Kutganiga zid o’laroq qasr avliyo odamning xilvat go’shasiga o’xshamasdi. Uning
ichi odamga to’la edi: savdogarlar mollarini maqtab har tomon yugurishar,
burchak-burchaklarda odamlar to’p-to’p bo’lib gurunglashar, sozandalarning
kichik bir dastasi qandaydir nafis kuyni ijro etar, zalning o’rtasida esa kattakon
stol, uning ustiga dasturxon tuzalgan, dasturxon esa bu yurtning eng noyob va
tansiq taomlari, bag’oyat xushta'm noz-ne'matlariga to’la edi.
Donishmand shoshmasdan mehmonlar bilan birma-bir ko’rishib chiqdi. Yigit
navbati kelishini ikki soatcha kutib qoldi.
Nihoyat, donishmand yigitning nima maqsadda kelganini bildi, lekin hozir unga
baxtning kaliti — siri nimada ekanini tushuntirib berishga vaqti yo’q ekanini aytdi.
Donishmand yigitga chiqib qasrni tomosha qilishni va ikki soatlardan keyin bu
yerga — zalga qaytib kelishni buyurdi.
«Sendan yana bir iltimosim bor, — dedi u yigitga ichiga ikki tomchi yog’ solingan
choy qoshig’ini uzatib. — Bu qoshiqni o’zing bilan olib yur, faqat ehtiyot bo’l,
ichidagi yog’i to’kilib ketmasin».
Yigit qoshiqdan ko’zini uzmagan holda qasrni aylandi, uning zinalaridan tepaga
ko’tarildi, pastga tushdi va, nihoyat, ikki soat o’tgach, Donishmandning
ro’parasida yana namoyon bo’ldi.
«Xo’sh, qalay, — deb so’z qotdi donishmand. — Koshonadagi fors gilamfari
senga manzur bo’ldimi? Benihoya mirishkor bog’bonlar o’n yiidan beri ko’zining
oq-u qorasidek avaylab parvarish qilayotgan bog’dagi gullar va daraxtlar yoqdi-
mi? Kutubxonadagi qadimiy kitoblar va nodir qo’lyozmalar-chi?»
36
Xijolatdan qizarib ketgan yigit bularning hech qaysisini ko’rmaganini tan oldi,
negaki, uning butun diqqat-e'tibori donishmand unga ishonib topshirgan ikki
tomchi yog’da bo’lgan ekan.
«Bor, orqangga qayt, mening uyimdagi hamma mo’jizalarni ko’rib kel, — depti
donishmand. — Odam qayer-da va qanday yashashini bilmay turib, unga ishonib
bo’lmaydi».
Qo’lida qoshiqcha bilan yigit yana zallar va yo’laklar bo’ylab aylana boshlapti. Bu
gal u o’zini ancha erkin his qilib-di va xonalarni bezab turgan hamma noyob va
g’aroyib narsalarni ko’ripti. U bog’lami va qasr tevaragidagi tog’larni tomosha
qilibdi, gullar jozibasidan va mohirlik bilan joylashtirilgan haykallar-u rasmlardan
bahra olipti. donishmandning huzuriga qaytib kelib, ko’rgan narsalarining ham-
masini birma-bir sanab beribdi.
«Men senga qoshiqchada olib borib, to’kmay qaytarib olib kel, deb bergan yog’
qani?» — deb so’rabdi donishmand.
Shu choq yigit qarasa-ki, yog’ to’kilib ketgan ekan.
«Senga berishim mumkin bo’lgan birdan-bir maslahatim ham shu, — depti donolar
donosi. — Baxtning kaliti — siri ana shunda: bu dunyoni bezab turgan, unga
joziba, ajiblik ato etib turgan nimaiki bo’lsa, hammasini ko’ra bilmoq kerak va
ayni choqda o’sha choy qoshiqdagi ikki tomchi yog’ni ham zinhor-bazinhor
unutmaslik zarur». (403ta so’z)