Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

001.002.026.BMI. 2018 y. 

 

qatlami  to‘qimalarining  yuzaga  keltirish  qobilyati-patogen  mikroorgnizmlar 

rivojlanishiga to‘sqinlik qiluvchi moddalar miqdori sezilarli o‘rin tutdi. 

              Boshqa  omillar.    Sabzavot  va  meva  saqlashda  ta’sir  etuvchi  asosiy 

sharoitlardan  tashqari  qo‘shimcha  omillarni  inobatga  olish  zarur.  Bu  saqlash 

ob’ektlariga ba’zi  moddalarning fizioloogik ta’siri xamda qo‘llaniladigan boshqa 

turdagi ta’sir etuvchi ekzogen omillar kimyoviy preparatlar kiradi. 

             Ko‘proq  o‘rganilgan  fiziologik  ta’sir  etuvchi  modda-etilen  olma,  nok, 

pomidor,  va  boshqalar  ajralib  chiqadi.  Bu  garchi  jadal  ajratish  nafas  olishning 

klimakterik  ko‘tarilishi  paytida  kuzatiladi,  shunday  qilib,etilen-etilayotgan 

mevalarning  parchalanishi  mahsulidir.  Agar  etilmagan  mevalar  saqlanayotgan 

kameraga  sun’iy  olingan  etilen  kiritilsa,  bu  ularning  yetilishi  va  pishishiga  olib 

keladi.  Amaliyotda  bu  usul  pomidor,  banan,  sitrus  va  boshqa  mevalarning 

yetilishini tezlatish uchun qo‘llaniladi. Ammo mevalarni saqlashda ko‘pincha  

Saqlash muddatlarini imkoni boricha uzaytirishga  to‘g‘ri keladi. Bu xolda saqlash 

xonasidan etilinni saqlash zarur. Bunda xavo nasos yordamida so‘rib olinib, etilin 

yutuvchi  vosita  orqali  o‘tkazilgan  xolda,  keyin  esa  omborxonaga  qaytariladi. 

YUtuvchi sifatida suv, oxak, etano, lanin aralashmalari, ko‘pincha faollashtirilgan 

ko‘pincha foydalanaladi.  

              Mevalarda etilindan boshqa oz miqdorda uchuvchan moddalar ajralib, ular 

mevalar  po‘stini  qoraytirishga  sabab  bo‘ladi.  Ular  ta’sirida  xoli  bo‘lishi  ajralgan 

uchuvchan  moddalarni  yutuvchi  turi  xili  adsortbeytlar  qo‘llaniladi.  Sabzavot  va 

mevalarning  saqlanuvchanligi  oshirish  maqsadida  ularga  maxsus  kimyoviy 

preparatlar  bilan  ishlov  beriladi.  Masalan;  mamlakatimizda  oziq-ovqat  uchun 

mo‘ljallangan  kartoshkaga  ishlov  berish  uchun  M1-preparatini  qo‘llashga  ruxsat 

etilgan.  Bu  modda  o‘sishini  boshqarish  ta’sirida  ega  bo‘lib,  ko‘rsatilgan 

konsentratsiyaga  tavsiya  etilgan  me’yorda  qo‘llashilsa,  tuganaklarda  unumni 

to‘htatadi.  Kartoshkaga  ishlov  baxorgi  xarorat  fevral  oxiri  yoki  martda 

ko‘tarilishidan  avval  dudlatib  boriladi.  G‘arbiy  evropa  va  AQSH  da 

tetroxlorietrobenzol,  izoproelkardomat  fenulereton  kabi  preparatlar  qo‘llaniladi. 

O‘sishni 

susaytiruvchi 

preparatlar 

kartoshka 

tuganaklarini 

fitopagen 

mikroorganizmlar  tomonidan  ta’sirlashida  bo‘lgan  ta’biiy  chidamlilikni 

pasaytiradi.  Buning  natijasida  saqlashda  kasalliklar  ta’siridagi  isrof  ortishi 

mumkin.  SHuning  uchun  maxsulotlarni  joylashdan  olidinomborxonani  obdon 

dezinfeksiyalab, toza ishlash zarur. Bir qator izlanishlarda sabzavot va mevalarning 

saqlanuvchanligiga  ultirabinafsha  nurlar  bilan  ishlov  berishning  ijobiy  ta’siri 

aniqlangan.  Sabzavotlarning  unishi  va  kasal  chiqaruvchi  mikrofloraning 

ogoxlantiradigan,  ayni  paytda  fitopatogen  mikroorganizmlardan  zararlanishga  va 

fiziologik  buzilishlarda  chidamliligini  tushirilmaydigan,  kimyoviy  tarkibi 

o‘zgarishlarga  salbiy  ta’sir  etmaydigan  usul  xamda  ishlov  me’yorlarini  tanlash 

zarur.  Sabzavot  va  meva  maxsulotlarini  sifatini  shakllanishiga  turli  omillar  ta’sir 

etadi.  Ular  ichida  eng  asosiysi  geografik  omil  bo‘lib,  unga  maxsulot 

etishtiriladigan  xududining  tabiiy  xususiyatlari  kiradi.  Texnologik  omillar- 

---

 

Bajardi 

Rahbar 

Karimov.M.K 

Fayzullayeva.D