Samarqand

Uyga vazifa: Mavzuni o'qish va o'rganish


MMIBDO’____________________


30-Mavzu : O‘zbekiston Respublikasining ijro etuvchi hokimiyat organlari


Reja:
Darsning maqsadi:
1.Ta`limiy maqsad: O`quvchilar mavzu bilan tanishtirish va tushuntirish.
2.Tarbiyaviy maqsad:O`quvchilarni qonunlarga hurmat qilish ruhida tarbiyalashda ahloqiy fazilatlarni shakllantirish.
3.Rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish

Mavzu ustida ishlash natijasida:

vakillik hokimiyat organlari tizimi haqida;
markaziy va mahalliy hokimiyat organlari faoliyatining asosiy yo‘nalishlari haqida;
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari faoliyati haqida bilib olasiz.
Vazirlar Mahkamasi – mamlakat hukumati
Joylardagi davlat hokimiyati tayanchlari
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari
Vazirlar Mahkamasi – O‘zbekiston Respublikasi hukumati O‘zbekiston Respublikasining ijroiya organi sanaladi va iqtisodiyotning, ijtimoiy hamda ma’naviy sohaning samarali faoliyatiga rahbarlikni, O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Oliy Majlis qarorlari, Prezident Farmonlari, qarorlari va farmoyishlari ijrosini ta’minlaydi. Vazirlar Mahkamasi davlat boshqaruvi organlari va ular tomonidan tuziladigan xo‘jalik boshqaruvi organlari tizimini boshqaradi, ularning faoliyatlari kelishuvini ta’minlaydi.
VAZIRLAR MAHKAMASINING ASOSIY VAKOLATLARI
Vazirlar Mahkamasi o‘z vakolatlari doirasida:
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ijro etuvchi hokimiyatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri, uning o‘rinbosarlari, vazirlar, davlat qo‘mitalarining raislaridan iborat. Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumatining boshlig‘i Vazirlar Mahkamasi tarkibiga o‘z lavozimi bo‘yicha kiradi.
Vazirlar Mahkamasi iqtisodiyotning, ijtimoiy va ma'naviy sohaning samarali faoliyatiga rahbarlikni, O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Oliy Majlis qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlari ijrosini ta'minlaydi.
Vazirlar Mahkamasi amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq O‘zbekiston Respublikasining butun hududidagi barcha organlar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy bo‘lgan qarorlar va farmoyishlar chiqaradi.
O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri Vazirlar Mahkamasi faoliyatini tashkil etadi va unga rahbarlik qiladi, uning samarali ishlashi uchun shaxsan javobgar bo‘ladi, Vazirlar Mahkamasining majlislariga raislik qiladi, uning qarorlarini imzolaydi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining topshirig‘iga binoan xalqaro munosabatlarda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi nomidan ish ko‘radi, O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlarida nazarda tutilgan boshqa vazifalarni bajaradi.
Vazirlar Mahkamasi o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi oldida javobgardir.
Vazirlar Mahkamasi yangi saylangan Oliy Majlis oldida o‘z vakolatlarini zimmasidan soqit qiladi.
Vazirlar Mahkamasining faoliyatini tashkil etish tartibi va vakolat doirasi qonun bilan belgilanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri nomzodi O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga saylovda eng ko‘p deputatlik o‘rinlarini olgan siyosiy partiya yoki teng miqdordagi eng ko‘p deputatlik o‘rinlarini qo‘lga kiritgan bir necha siyosiy partiya tomonidan taklif etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti taqdim etilgan Bosh vazir lavozimiga nomzodni ko‘rib chiqqanidan keyin o‘n kun muddat ichida uni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining ko‘rib chiqishi va tasdiqlashi uchun taklif etadi.
Bosh vazir nomzodi uning uchun tegishincha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari va Senati a'zolari umumiy sonining yarmidan ko‘pi tomonidan ovoz berilgan taqdirda tasdiqlangan hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining a'zolari Bosh vazir taqdimiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi o‘rtasida ziddiyatlar doimiy tus olgan holda Qonunchilik palatasi deputatlari umumiy sonining kamida uchdan bir qismi tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti nomiga rasman kiritilgan taklif bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qo‘shma majlisi muhokamasiga Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirish haqidagi masala kiritiladi.
Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi tegishincha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari va Senati a'zolari umumiy sonining kamida uchdan ikki qismi ovoz bergan taqdirda qabul qilingan hisoblanadi. Bunday holatda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazirni lavozimidan ozod etish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Bunda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining butun tarkibi Bosh vazir bilan birga iste'foga chiqadi.
Yangi Bosh vazir nomzodi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasidagi barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari bilan tegishli maslahatlashuvlar o‘tkazilganidan so‘ng O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalariga ko‘rib chiqish va tasdiqlashga taqdim qilish uchun taklif etiladi.
Oliy Majlis tomonidan Bosh vazir lavozimiga nomzod ikki marta rad etilgan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazir vazifasini bajaruvchini tayinlaydi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisini tarqatib yuboradi.
Qonun belgilaydi
Vazirlar Mahkamasi iqtisodiyotning, ijtimoiy va ma’naviy sohaning samarali faoliyatiga rahbarlikni, O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Oliy Majlis qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlari ijrosini ta’minlaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 98-moddasidan.
Topshiriq
O‘zingizni ma’lum bir tarmoq (xalq ta’limi, ichki ishlar, sog‘liqni saqlash, tashqi ishlar) vaziri rolida tasavvur qiling.
Tanlab olgan tarmog‘ingizdagi muammolarni hal etish bo‘yicha ishlar dasturini tuzing.
MAHALLIY DAVLAT HOKIMIYATI ORGANLARI
Markaziy hokomiyat organlaridan farqli ravishda mahalliy hokimiyat organlari mintaqa darajasida ijtimoiy muammolarni hal etadilar. Xalq deputatlar Kengashlari viloyat, tumanlar va shaharlarda hokimiyat vakillik organlari sanaladilar. Ularning faoliyati o‘z mintaqalaridagi aholi hayotining turli-tuman tomonlariga daxldor har xil vazifalar va muammolarni hal etishga yo‘naltirilgan. Viloyat, shahar, tuman hududidagi vakillik va ijro etuvchi hokimiyatga hokim rahbarlik qiladi.
Qonun belgilaydi
Viloyatlar, tumanlar va shaharlarda (tumanga bo‘ysunadigan shaharlardan, shuningdek, shahar tarkibiga kiruvchi tumanlardan tashqari) hokimlar boshchilik qiladigan xalq deputatlari Kengashlari hokimiyatning vakillik organlari bo‘lib, ular davlat va fuqarolarning manfaatlarini ko‘zlab o‘z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal etadilar.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 99-modda.
Hokimning faoliyati yakkaboshchilik va qabul qilingan qarorlar hamda o‘zi rahbarlik qilayotgan bo‘linmalar faoliyatining natijalari uchun shaxsiy javobgarlik prinsiplar asosida amalga oshiriladi.
Topshiriq
Tasavvur qiling, Siz maktab direktorisiz va shahar (tuman) hokimining qabuliga keldingiz. Siz maktabda ta’mirlash o‘tkazishni va maktab a’lochi o‘quvchilarining xorijiy mamlakatlardan biriga safariga pul berishni iltimos qilasiz.
O‘z takliflaringizni asoslash borasida qanday vajlarni keltirasiz?
Mahalliy hokimiyat organlari O‘zbekiston Respublikasining qonunlarini, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlarini, davlat hokimiyati yuqori organlarining qarorlarini amalga oshiradilar, respublika va mahalliy ahamiyatga molik masalalarni muhokama qilishda qatnashadilar.
Yuqori organlarning o‘zlariga berilgan vakolat doirasida qabul qilgan qarorlari quyi organlar ijro etishi uchun majburiydir.
Mahalliy hokimiyat organlari O‘zbekiston Respublikasining qonunlarini, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlarini, davlat hokimiyati yuqori organlarining qarorlarini amalga oshiradilar, respublika va mahalliy ahamiyatga molik masalalarni muhokama qilishda qatnashadilar.
Yuqori organlarning o‘zlariga berilgan vakolat doirasida qabul qilgan qarorlari quyi organlar ijro etishi uchun majburiydir.
Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlarning vakolat muddati - 5 yil.
Vakillik va ijroiya hokimiyatini tegishliligiga qarab viloyat, tuman va shahar hokimlari boshqaradi.
Viloyat va Toshkent shahar hokimi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan qonunga muvofiq tayinlanadi hamda lavozimidan ozod etiladi.
Tuman va shaharlarning hokimlari tegishli viloyat hokimi tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda tegishli xalq deputatlari Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
Shaharlardagi tumanlarning hokimlari tegishli shahar hokimi tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda xalq deputatlari shahar Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
Tumanlarga bo‘ysunadigan shaharlarning hokimlari tuman hokimi tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda xalq deputatlari tuman Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
Viloyat, tuman va shahar hokimlari o‘z vakolatlarini yakkaboshchilik asoslarida amalga oshiradilar va o‘zlari rahbarlik qilayotgan organlarning qarorlari va faoliyati uchun shaxsan javobgardirlar.
Hokimlarning va xalq deputatlari mahalliy Kengashlarining faoliyatini tashkil qilish, ularning vakolat doirasini va xalq deputatlari mahalliy Kengashlarini saylash tartibi qonun bilan belgilanadi.
Qonun belgilaydi
Mahalliy hokimiyat organlari O‘zbekiston Respublikasining qonunlarini, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlarini, davlat hokimiyati yuqori organlarining qarorlarini amalga oshiradilar, respublika va mahalliy ahamiyatga molik masalalarni muhokama qilishda qatnashadilar.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 98-moddasidan.
FUQAROLARNING O‘ZINI O‘ZI BOSHQARISH ORGANLARI
O‘zini o‘zi boshqarish organlari aholiga uning jamiyat va davlatni boshqarish ishida ishtirok etish konstitutsiyaviy huquqini ro‘yobga chiqarish imkoniyatini havola etadi. O‘zini o‘zi boshqarish organlari ko‘magida aholining birgalikdagi sa’y-harakatlari bilan muayyan hududda ijtimoiy va madaniy vazifalar hal etiladi, aholi turmushini yaxshilashga yo‘naltirilgan qonunlar va qarorlarni bajarishda davlat organlariga madad beriladi.
Shaharchalar, qishloqlar, ovullar, shuningdek, shaharlar mahallarida rais (oqsoqol)ni va uning maslahatchilarini 2,5 yilga saylovchi fuqarolar yig‘ini o‘zini o‘zi boshqarish organlari hisoblanadi. O‘zini o‘zi boshqarish organlarini saylash tartibi, faoliyatini tashkil etish va vakolatlar hajmi «Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida»gi Qonun (1999-yilda yangi tahriri) bilan tartibga solinadi.
O‘zini o‘zi boshqarish organlari faoliyatining to‘xtatilishi faqat fuqarolar yig‘ini qaroriga ko‘ra amalga oshiriladi. O‘zini o‘zi boshqarish organlari mansabdor shaxslarning davlat hokimiyati organlariga murojaati majburiy tartibda ko‘rib chiqilishi lozim.
Maktab jamoasining muammolari mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlarinikidan kam emas. Maktabda Sizni tashvishlantirayotgan muammolarni o‘zingiz ham muvaffaqiyatli hal qilishingiz mumkin.
Guruhlarga bo‘linib, ulardan eng muhimlarini aniqlashga urinib ko‘rining va muammolarni hal etish yo‘llarini taklif qiling.
Yakunlarni chiqaramiz:
Ijro hokimiyati:
Vazirlar Mahkamasi – ijro etuvchi hokimiyat;
Iqtisodiyotni rivojlantirish samaradorligini ta’minlash;
Prezident tuzadi, Oliy Majlis tasdiqlaydi;
Hokim – joylarda vakillik va ijroiya hokimiyatini boshqaradi;
Xalq deputatlari Kengashi – o‘z mintaqasidagi muammolarni hal etish;
O‘zini o‘zi boshqarish organlari;
Fuqarolik yig‘inlari: oqsoqoli – 2,5 yil;
Turar joy bo‘yicha muammolarni hal etish;
2003-yil 29-avgust – «O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi to‘g‘risida»gi Qonun (yangi tahrirda);
1999-y. 14-aprel – «O‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida»gi Qonun (yangi tahrirda).