Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

2. Sanoat mulki ob’ektlarining shakllanishi 
Bozor 
munosabatlari 
sharoitida 
va 
iqtisodiyotning 
innovatsion rivojlanishning yangi yo‘liga o‘tishda boshqaruv 
amaliyotida boshqarishning yangi funksiyalari vujudga keladi. 
Boshqarishning yangi funksiyalarining vujudga kelishiga xalqaro 
ilmiy-texnik va savdo hamkorligining kengayishi, turli xalqaro 
tashkilotlar (VTO, VOIS, OESR, YUNIDO va h.k.) ishida ishtirok 
etish, 
xalqaro 
kelishuvlarga 
(masalan, 
intellektual 
mulk 
huquqlarini muhofaza qilish to‘g‘risidagi konvensiyaga) qo‘shilish 
ham sabab bo‘ladi. Innovatsion faoliyatni boshqarishning bunday 
nisbatan yangi funksiyalariga birinchi navbatda shakllanish, 
huquqiy muhofazani ta’minlash, ulardan foydalanish va xo‘jalik 
aylanmasiga jalb etish masalalarini nazarda tutadigan intellektual 
mulk ob’ektlarini boshqarish kiradi. 
Innovatsion 
faoliyat 
natijalari 
sifatida 
ilmiy-texnik 
mahsulotning har xil turlari bo‘lishi mumkin: ixtirolar, loyiha-
konstruktorlik yechimlari, tajriba namunalari, yangi reglament va 
retseptlar, ishlab chiqarish usullari va ko‘pgina boshqalar. Ular 
nafaqat mazmuni, tarkibi va maqsadiga ko‘ra turlanadi, balki 
iste’molga (foydalanishga) tayyorgarlik darajasi bo‘yicha ham 
farqlanadi. Innovatsion faoliyat natijalarining ko‘pginasi ko‘p 
pog‘onali huquqiy va tashkiliy tadbirlardan so‘ng intellektual mulk 
shakliga kiradi, ma’lum qismi esa tijorat siri bo‘lib qoladi. Jahon 
va ichki bozorda intellektual mulk ob’ektlari – o‘ziga xos tovar 
bilan bo‘lgan tijorat operatsiyalari muhim ahamiyat kasb etib 
qolmoqda. 
“Intellektual mulk” umumiylashtirilgan tushunchasi sanoat 
mulki ob’ektlarini muhofaza qilish bo‘yicha Parij konvensiyasida 
(VIII b. 2 m.) ko‘rsatilgan bo‘lib, u adabiy, badiiy va ilmiy asarlar, 
ijro faoliyati, ixtirolar, ilmiy kashfiyotlar, sanoat namunalari, tovar 
belgilari, xizmat ko‘rsatish belgilari, firma nomlari, adolatsiz 

---

413 
raqobatga qarshi kurashga taalluqli huquqlar, hamda ishlab 
chiqarish, adabiy va badiiy sohalarga tegishli barcha huquqlarni 
o‘z ichiga oladi. Intellektual mulk masalalari VOIS tomonidan 
qabul 
qilingan 
“Intellektual mulk bo‘yicha butunjahon 
deklaratsiyasi” da (2000) yanada rivojlanib, u yerda “intellektual 
mulk” atamasi umumiy rozilik bilan xarakteri bo‘yicha intellektual 
deb tan olingan va himoyaga loyiq har qanday mulkni, shu 
jumladan, ilmiy va texnik ixtirolar, adabiy asarlar, tovar belgilari, 
sanoat namunalari va geografik nomlarni bildirilishi ko‘rsatilgan. 
Intellektual mulk huquqlarning ikki sohasini o‘z ichiga oladi: 
1) sanoat mulki; 2) mualliflik va unga yaqin huquqlar. Sanoat 
mulki – bu ilmiy-texnik xarakterdagi ijod natijalariga egalik qilish 
va uni tasarruf etish mutlaq huquqidir. Sanoat mulkining an’anaviy 
ob’ektlari: 

ixtirolar; 

dizaynerlik yechimi sifatidagi sanoat namunalari; 

yangi texnik yechim sifatidagi foydali modellar; 

boshqa individualizatsiya vositalari (firma belgilari, 
joylashgan yeri va h.k.); 

adolatsiz raqobatni oldini olish huquqi. 
Sanoat mulkining bunday tarkibi 1883 yilda, sanoat mulkini 
muhofaza qilish bo‘yicha Parij konvensiyasi qabul qilinganda 
belgilangan. 1886 yilda esa adabiy va badiiy asarlarni muhofaza 
qilish bo‘yicha Bern konvensiyasi qabul qilingan. 
Intellektual mulkning alohida ob’ekti – ilmiy kashfiyotlardir. 
Hech qaysi milliy qonunchilik va hech qaysi xalqaro shartnoma 
ilmiy kashfiyotlarga egalik qilish va ulardan foydalanishga mutlaq 
huquq bermaydi. Sobiq SSSR da Fuqarolik qonunchilik asoslarida 
kashfiyotlarni huquqiy himoya qilish to‘g‘risida maxsus bo‘limlar 
bor edi. Kashfiyotlarga moddiy dunyoning ilgaridan noma’lum 
ob’ektiv mavjud bo‘lgan qonuniyatlar, xossalar va hodisalar 
kirardi. 
Fuqarolik kodeksi kashfiyotga bo‘lgan huquqni fuqarolik 
huquqi sohasidan chiqardi, chunki kashfiyot, ushbu hujjat 
mualliflari fikriga ko‘ra, mulk aylanmasi predmeti bo‘la oladigan 

---

414 
ijod mahsulini yaratish emas, chuqur bilish jarayoni natijasini 
namoyon etadi. Ilmiy kashfiyot tabiatini shu tarzda talqin etish 
asosli deb bo‘lmaydi. Har qanday holatda kashfiyotlarni bunday 
talqin etish va huquqiy himoyadan mahrum etish munozarali 
masaladir. Kashfiyotga uning ehtirof etilganligi, ustuvorligi va 
mualliflikni tasdiqlaydigan diplom beriladi. Innovatsion biznesda 
kashfiyot – kam uchraydigan hodisa, lekin chet el amaliyotida juda 
keng tarqalgan. 
Sanoat mulki ob’ektlari orasida ixtirolar markaziy o‘ringa 
ega. Ixtironing ahamiyati bir qator jihatlar bilan izohlanadi: 1) 
ixtirolar soni sanoat mulkining boshqa ob’ektlari sonidan ancha 
ortadi; 2) ixtirolarga bo‘lgan patentlarni huquqiy buzishlarda 
sanksiyalar qoidabuzar uchun kattaroq bo‘ladi; 3) ixtiro ko‘pincha 
texnikaning raqobatbardoshligini belgilaydi; 4) faqat ixtirolarga 
bo‘lgan patentlar yordamidagina yangi texnologik jarayonlarni 
himoya qilish mumkin. Ixtiro ob’ektlariga moslamalar (mashinalar, 
uskunalar va h.k.), usullar (metodlar, jarayonlar va h.k.), moddalar 
(materiallar, qotishmalar), retseptlar kiradi. 
Ixtiroga bo‘lgan mualliflik huquqi odatda davlat tomonidan, 
xususan patentlar bilan himoya qilinadi. 
Ta’kidlab 
o‘tamizki, 
ko‘pgina 
holatlarda 
ko‘p 
mamlakatlarning patent qonunida “ixtiro” tushunchasiga muayyan 
ta’rif berilmagan. Asosan ob’ektning patentga layoqatlik mezonlari 
ko‘rsatilgan bo‘lib, ular asosida ushbu ob’ekt ixtiro sifatida patent 
himoyasiga ega bo‘lishi mumkin. Amaliy faoliyatda bunday 
mezonlar bo‘lib mazkur texnik echimning yangiligi va noayonligi 
(ixtiro darajasi), uning sanoat yo‘li bilan amalga oshirishliligi 
hisoblanadi. Ixtironing muhim jihati shundaki, u yangi g‘oya bilan 
cheklanib qolmasligi lozim, garchi g‘oyat qiziqarli bo‘lsa ham. 
Patent himoyasini olish uchun u ushbu g‘oyani haqiqiy yoki 
istiqbolli amalga oshirish uchun yaroqli bo‘lgan aniq texnik 
yechim bo‘lishi kerak. 
Shunday qilib, ixtironi yangilikka, noayonlikka (ixtirochilik 
darajasi) va sanoat yo‘li bilan realizatsiya qilishga yaroqlilikka ega 
bo‘lgan masalaning texnik yechimi sifatida ta’riflash mumkin. 

---

415 
Patent egasining ixtiroga bo‘lgan mutlaq huquqi 20 yil davomida 
amal qiladi. Himoya hujjatlarini rasmiylashtirishning aniq o‘ziga 
xosliklari, talabnomalarni ko‘rib chiqish, patent olish, mualliflik 
huquqi bilan bog‘liq bo‘lgan barcha masalalar, saqlash tartibi 
tegishli hujjatlarda batafsil bayon etilgan. Innovatsion faoliyat 
tajribasidan uzellar, umumiy komponovka va texnologik zanjir va 
hokazolar maketlari va modellari ma’lum. Biroq hozirgi vaqtda 
innovatsion biznes doirasida bu masalaga nafaqat “sof” ishlab 
chiqarish-texnik 
jihatdan, 
balki 
huquqiy 
tomondan 
ham 
yondashmoq zarur. 
Hozirgi vaqtda foydali modeldan foydalanmasdan samarali 
innovatsioln loyihani tasavvur etish mushkul, bunday loyiha 
innovatsion korxona tomonidan qo‘llanilishi, ishlab chiqilishidan 
qat’i nazar. Foydali modellar to‘g‘risidagi birinchi qonun 1981 yil 
Germaniyada qabul qilingan. Foydali modellarga ishlab chiqarish 
vositalari va iste’mol etish predmetlarining, shuningdek, ularning 
tarkibiy qismlarining konstruktiv ijrosi kiradi. Foydali model – bu 
texnik yechim bo‘lib, darajasiga ko‘ra ixtirolarga qo‘yilgan 
talablarga javob bermaydi. Xususan, foydali model mashinalar 
konstruksiyasiga o‘zgartirishlar va takomillashuvlar kiritishi 
mumkin. 
Yechimning foydali model sifatida e’tirof qilinishi uchun 
ixtirochilik darajasi, ya’ni ixtiroda bo‘lgan ijodiy g‘oya bo‘lishi 
shart emas. Aynan shu parametr bo‘yicha ixtiro va foydali 
modellar o‘rtasida tafovut ko‘riladi. Foydali modellar ko‘pincha 
“kichik ixtirolar” deb ataladi. Foydali modellarga huquqiy himoya 
ko‘rsatish shartlari – yangilik va sanoatda qo‘llanishlikdir. Foydali 
model sifatida, odatda, ishlab chiqarish apparaturasi, buyumlar, 
mahsulotlar komponovkasi hamda ularning qismlari himoya 
qilinadi. Undan tashqari, foydali model sifatida buyum 
qismlarining joylashish shakllari, elektrik sxemalari, ular texnik 
funksiyalarni bajarsa, himoya qilinadi. Mikroorganizm usullari, 
moddalari va shtammlari foydali model sifatida e’tirof etilmaydi. 
Foydali modelga bo‘lgan talabnoma patent idorasiga (2004 
yildan – Intellektual mulk, patentlar va tovar belgilari bo‘yicha 

---

416 
federal xizmat, yoki Rospatent) beriladi. Talabnoma hujjatlari 
tarkibiga foydali modelni ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risida ariza, 
himoya predmetini qisqa va aniq ko‘rsatgan holda, himoya nimaga 
so‘ralishini ko‘rsatgan formula, foydali model tavsifi, chizmalar va 
referat kiradi. Himoya hujjati odatda himoya qilish layoqati 
shartlariga muvofiqlik ekspertizasisiz beriladi. Qonun muallifga 
foydali modelga bo‘lgan talabnomani ixtiro talabnomasiga 
o‘zgartirish imkonini patent idorasi tomonidan foydali modelga 
bo‘lgan talabnoma bo‘yicha qaror chiqarilgunga qadar beradi. 
Foydali modellarni himoya qilishning huquqiy shakli bo‘lib besh 
yil davomida, patent idorasiga talabnoma berilgan sanadan boshlab 
amal 
qiladigan 
guvohnoma 
hisoblanadi. 
Patent 
egasi 
iltimosnomasiga ko‘ra u uch yildan ortiq bo‘lmagan muddatga 
uzaytirilishi mumkin. 
Hozirgi vaqtda foydali modellarni huquqiy muhofaza qilish 
bir qator rivojlangan mamlakatlar (Germaniya, Italiya, Ispaniya va 
Yaponiya) qonunchiligi bilan ham ta’minlangan. Muayyan 
huquqiy bazaga ega bo‘lib, o‘tkaziladigan ilmiy-texnik ishlar 
natijalariga ko‘ra foydali modellarni aniqlash va rasmiylashtirishga 
oid tegishli to‘g‘ri yondashganda intellektual mulk ob’ektlari 
(xususan, foydali modellar) ancha ko‘proq bo‘lardi. 
Sanoat namunasi (Parij konvensiyasiga ko‘ra) – bu biror 
ob’ekt (buyum) ning tashqi ko‘rinishi echimining badiiy-
konstruktorlik (dizaynerlik) faoliyati natijasidir. 
Sanoat namunasi, mahsulotning estetik va ergonomik 
xususiyatlarini aniqlaydigan muhim xususiyatlar majmui sanoat 
namunasi ustuvor sanasigacha dunyoda hammabop bo‘lgan 
ma’lumotlardan noma’lum bo‘lsa, yangi deb tan olinadi. Sanoat 
namunasi, tegishli mahsulotni ishlab chiqarish yo‘li bilan ko‘p 
marotaba qayta chiqarsa, sanoatda qo‘llana oladigan deb e’tirof 
etiladi. 
Sanoat namunasining patentga layoqatliligi mezoni – ob’ekt 
turini (ko‘rinishini) aniqlaydigan badiiy-konstruktorlik yechimidir. 
Bunda sanoat namunasining o‘ziga xosligi, yangiligi va sanoatda 
qo‘llana bilishi baholanadi. Agar sanoat namunasi ushbu 

---

417 
mezonlarga ega bo‘lsa, RF patent qonuni (6 m. 1 b.) ga muvofiq 
sanoat namunasiga huquqiy muhofaza taqdim etiladi. Sanoat 
namunasiga patent berish talabnomasiga patent berish to‘g‘risidagi 
sanoat namunasi mualliflarini ko‘rsatgan holda ariza, mahsulotni, 
mahsulotning umumiy ko‘rinishi chizmasini aks ettirgan 
fotosuratlar to‘plami, ergonomik sxema, muhim xususiyatlarini 
ko‘rsatgan holda sanoat namunasining tavsifi kiradi. Sanoat 
namunasiga patent 10 yil davomida amal qiladi. 
Ahamiyati kichik innovatsion korxonalar rivojlanishi va 
samarali faoliyat ko‘rsatishi uchun muhim bo‘lgan sanoat mulkiga 
aloqador boshqa ob’ektlar ham qiziqish o‘yg‘otadi. Sanoat 
mulkining bunday ob’ektlariga tovar belgilari, xizmat ko‘rsatish 
belgilari, firma nomlari va tovar kelib chiqish joyining nomi kiradi. 
Sanoat mulkining qonun bilan himoyalangan yangi ob’ekti – tovar 
kelib chiqishi joyining nomidir. Ushbu ob’ekt nafaqat mahsulotni 
ajratish belgisi uchun, balki mahsulotning kelib chiqish joyi bilan 
bog‘liq bo‘lgan o‘ziga xos xususiyatlarni ko‘rsatish uchun ham 
mo‘ljallangan. Tovar kelib chiqish joyi nomi tarkibiga mamlakat, 
aholi punkti yoki o‘ziga xos xususiyatlari faqat mazkur geografik 
ob’ekt uchun tabiiy shart-sharoitlar yoki inson omili, yoki ikkalasi 
bilan belgilanadigan tovarni ko‘rsatish uchun foydalaniladigan 
boshqa geografik ob’ektlar kiradi. Misol uchun, vinolar uchun 
“shampanskoe”, mineral suvlar uchun “borjomi”. Geografik 
ob’ektlarning tarixiy nomlarini ham qo‘llash mumkin. 
Mahsulotning 
o‘ziga xos xususiyatlari “sertifikati” 
funksiyasini (rasman bo‘lmasa ham) bajarib, uning kelib chiqish 
joyini ko‘rsatish - sotish hajmini ko‘paytirish, tovarning bozordagi 
raqobatbardoshligini 
oshirishning 
muhim 
omilidir. 
Bunda 
mahsulotning o‘ziga xos xususiyatlari barqaror bo‘lishi lozim. 
Lekin bu yerda insofsiz hiyla-nayranglar xavfi mavjud. Tovar kelib 
chiqish joyi nomining huquqiy muhofazasi uning qonunga muvofiq 
ravishda ro‘yxatga olinishi, hamda xalqaro shartnomalar asosida 
vujudga keladi. 
Individuallashtirishning boshqa vositalari ham muhim 
ahamiyat kasb etmoqda, ularning qatoriga firma nomi kiradi. Firma 

---

418 
nomi – oti yoki belgisi korxonani identifikatsiya qilishga imkon 
beradi va uchinchi shaxslarning qonunga xilof harakatlaridan 
himoya qiladi. Ushbu tushunchaning rasmiy ta’rifi qonunlarda 
ham, biron bir me’yoriy hujjatlarda ham yo‘q. Parij konvensiyasida 
faqat ko‘rsatilganki, firma nomi barcha mamlakatlarda majburiy 
talabnomasiz yoki ro‘yxatga olishsiz, u tovar belgisiga kirishidan 
qat’i nazar, himoya qilinadi. Bundan kelib chiqadiki, firma nomini 
himoya qilishga talabnoma berish va uni ro‘yxatdan o‘tkazish 
ehtiyoji yo‘q. Firma nomining uchinchi shaxs tomonidan 
qo‘llanilishi korxona egasi huquqlarini buzish demakdir, va ushbu 
nizo sudda hal etiladi. 
Sanoat mulkining tovar belgisi kabi ob’ekti katta ahamiyatga 
ega. Tovar belgilari turli ishlab chiqaruvchilarning o‘xshash 
tovarlarini (mahsulotlar, maishiy anjomlar, poyafzal va h.k.) 
ajratish, bir xil assortiment (nomenklatura)ni bir guruhdagi 
tovarlarga birlashtirish va ularni yagona markirovka bilan belgilash 
uchun qo‘llaniladi. Mazmunan tovar belgisi sotib oluvchiga bir xil 
ishlab chiqaruvchilarning tovar (xizmat) larini boshqa ishlab 
chiqaruvchilar bir turdagi tovarlaridan ajratish, ya’ni mazkur 
tovarni identifikatsiya qilish imkonini beradigan xususiyatlarning 
maksimal miqdorini o‘z ichiga oladi. Bunday xususiyatlarga tovar 
nomi, uning tarkibi, firma belgisi, hidi, ta’mi, shakli, qadoq rangi 
va hokazolar kiradi. Ta’kidlab o‘tamiz, chet elda “savdo markasi” 
atamasi ishlatiladi. Innovatsion faoliyatda tovar belgisi va tovar 
markasini sinonimlar, o‘xshash tushunchalar sifatida ko‘rib chiqish 
mumkin. 
Tovar belgisi – bu yuridik tushuncha ham bo‘lib, uning 
qo‘llanish chegaralari 1883 yildayoq qonun bilan kifoyalangan. 
Sanoat 
mulkini 
muhofaza 
qilish 
to‘g‘risidagi Parij 
konvensiyasi bilan tovar belgilarini himoya qilish standartlari 
belgilangan. Hozirgi vaqtda ushbu konvensiya (kelishuv) 100 dan 
ortiq mamlakatlarda amal qilmoqda. 1891 yilda Madrid kelishuvi 
qabul qilinib, u tovar belgisini Jenevada joylashgan markaziy ofis 
orqali barcha mamlakatlarda ro‘yxatdan o‘tkazish jarayonini 
belgilaydi. 
Ro‘yxatdan o‘tkazish tovar belgisiga bo‘lgan 

---

419 
huquqlarni 
sudda 
hal 
qilishga 
imkon 
beradi. 
Rossiya 
imperiyasining tovar belgilarini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi 
qonun 1896 yilda kuchga kirgan. U mahsulotda qanday nomlar, 
emblemalar, harflar, naqshlar qayd qilinganligini belgilaydi. 
Hozirgi vaqtda Ozbekistonda tovar belgisi deb atalish huquqi 
2001 yil 30 avgustdagi “Tovar belgilari, xizmat ko‘rsatish belgilari 
va tovar kelib chiqqan joy nomlari to‘g‘risida” gi 267-2 son 
Qonuni bilan belgilangan. Mazkur qonunga muvofiq tovar belgisi 
va xizmat ko‘rsatish belgisi deganda yuridik yoki jismoniy 
shaxslarning tovarlari, bajariladigan ishlari yoki ko‘rsatiladigan 
xizmatlari individuallashtirish uchun xizmat qiladigan belgilar 
tushuniladi. Shuningdek mazkur qonun tovar belgisi sifatida 
ro‘yxatdan o‘tishi mumkin bo‘lgan belgilarni, tovar belgisini 
davlat ro‘yxatidan o‘tkazish va rasmiylashtirish tartibini, uni 
qo‘llash sohasini belgilaydi. Tovar belgisidan ruxsatsiz 
foydalanish, hamda tovar belgisini yoki tovarni noqonuniy 
tayyorlash, qo‘llash, sotuvga taqdim etish, sotish, boshqa xo‘jalik 
aylanmasiga kiritish taqiqlangan bo‘lib, yuridik javobgarlikka 
sabab bo‘ladi. 
Tovar belgisini ro‘yxatdan o‘tkazish uchun tovar belgisiga 
talabnoma uning Tovar va xizmatlar xalqaro tasnifi bo‘yicha 
ko‘rinishi, og‘zaki tavsifi va boshqa rekvizitlarini ilova qilingan 
holda rasmiylashtiriladi. Rospatent rasmiy ekspertiza o‘tkazib, 
da’vo qilingan belgilarni qonunda bayon etilgan me’yorlarga 
mosligini va patent sofligini tekshiradi. Ekspertiza yakunida tovar 
belgisi sertifikati beriladi yoki talabnoma beruvchi uni ro‘yxatdan 
o‘tkazishda rad javobini oladi. Tovar belgilarini patentlash 
keyinchalik tovar belgisidan foydalanish huquqlarini sotish uchun 
amalga oshiriladi. 
Tovar belgisi mazmunan “brend” tushunchasi (ingl. brand – 
tamg‘a, belgi) bilan chambarchas bog‘liq. Amaliy jihatdan tovar 
belgisi mazmuni brend asosidir, shu sababli ushbu tushunchalar 
ko‘pincha sinonim sifatida ko‘riladi. Ammo ular o‘rtasida tafovut 
mavjud. 
Brend 
iste’molchining tovar belgisiga bo‘lgan 
munosabatni shakllantiradi, ya’ni iste’molchilar ongida tovar 

---

420 
belgisini namoyon etadi. Bu xususda brend (“sof” tovar belgisidan 
farqli o‘laroq) ijtimoiy psixologiya elementlari bilan chambarchas 
bog‘liq. 
Hozirgi vaqtda chet elda ham “brend” tushunchasining 
ma’lum ta’rifi mavjud emas. Tijorat va iste’mol darajasida brend 
ko‘pincha “rivojlangan” savdo markasi (tovar belgisi) sifatida 
talqin etiladi. Brend iste’mol afzalligini yaratib, raqiblardan farqni 
belgilaydi, tovarni xaridorlar uchun qulay va oson oladigan qiladi. 
Brendni mahsulot o‘xshaydigan ramz, dizayn, belgi va raqiblardan 
farqi sifatida ham taqdim etish mumkin. Brend mohiyatini 
quyidagi ta’rif ko‘proq xarakterlaydi: brend – bu firma yoki tovar 
atributlari bo‘lib, ular o‘ziga xoslikni aks ettiradi, mijozlar 
e’tiborini tortadi, firma imidjini, uning obro‘sini yuksaltirishga va 
tovarni bozorga chiqarishga yordam berib, yaratadi. 
Har qanday yondashuvda brend iste’molchilar ongida ularga 
muhim bo‘lgan ma’lum tovarni tanlashga imkon beradigan ramzda 
ifodalangan tovar obrazidir. Umumiy ko‘rinishda brend – bu tovar 
belgisi va uning iste’molchi tomonidan idrok etilishidir. Bu yerda 
tovar belgisi va brend o‘rtasida bitta farq ham kuzatiladi. Tovar 
belgisining mazmuni huquqiy asosda shakllanib, tovar belgisi 
to‘g‘risidagi qonun va me’yoriy-huquqiy hujjatlar bilan 
belgilanadi. Tovar belgisi to‘g‘risidagi his-tuyg‘ular, afzal 
ko‘rishlar, psixologik idrok (ongli va beixtiyor), barqaror 
tasavvurni yuridik jihatdan mustahkamlab bo‘lmaydi. 
Boshqaruvchilik amaliyotida, xususan, intellektual mulkni 
boshqarishda, brend uchta funksiyani bajaradi: 1) tovarni bozorga 
targ‘ib qilish; 2) tovarni raqobat muhitida pozitsionlashtirish; 3) 
tovar va uni ishlab chiqaruvchisini identifikatsiya qilish. Har bir 
brend o‘ziga xoslikka ega bo‘lib, uning kuchi asosan tovar belgisi 
pozitsiyasining iste’molchilar ongida barqarorligi bilan belgilanadi.