Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

Tajriba bosqichi(1978-1985 yillar).
1980 yillarda Xitoy 
iqtisodiyoti va fan texnika taraqqiyoti rivojlangan mamlakatlar 
iqtisodiyotidan va ilm fanidan hali ancha orqada edi. 1960 yillarda 
o‘zlashtirilgan fan va texnologiyalarni rivojlantirishning Sovet 
modeli tadqiqot va ishlab chiqarishni birlashtirolmasligi aniq bo‘la 
boshladi. Islohotlar, avvalambor, tadqiqot institutlarning ba’zi 
qismlarini xususiylashtirish orqali boshlandi. Bu islohot tadqiqot 
institutlarini moliyalashtirishni osonlashtirdi va keyinchalik ularda 
muhim innovatsiyalarni yaratilishiga xizmat qildi. Xitoyning 
hozirgi ko‘pchilik texnologiya kompaniyalari o‘sha davrda tashkil 
topdi. Ularga kompyuter xizmatlari va mahsulotlari ishlab 
chiqaruvchi LenovoGroupLtd. ( avval Legend Computer) – Xitoy 
fanlar akademiyasi axborot texnologiyalar institutidan ajralib 
chiqqan korxona, raqamli texnologiyalar ishlab chiqaruvchi 
FounderGroupLtd. Konglomerati – Pekin universiteti loyixasi 
asosida yaratilgan korxona hisoblanadi.
Tizimli islohotlar(1985-1995 yillar). 
1985 yilda qabul qilingan “Fan va texnologiyada tizimli 
islohot” 
qonuni 
Xitoyda 
“tepadan pastga” ko‘rinishdagi 
islohotlarni o‘tkazilishiga olib keldi. Bu qonunning birlamchi 
maqsadi tadqiqot institutlari va tegishli sanoat tarmoqlari o‘rtasida 
aloqalarni kuchaytirish edi. Shu bilan birga, fan va texnologiyaning 
iqtisodiy ta’sirini oshirish maqsad qilingan edi. Bu qonunga 
asoslangan islohotlar natijasida Xitoy tabiiy fanlar jamg‘armasi 
tashkil etildi. Bu jamg‘arma amaliy tadqiqotlarni moliyalashtirish 
bilan shug‘ullana boshladi. Ilmiy tadqiqotlarni tijoratlashtirish 
uchun 863 dasturi(1986 yilda), Uchqun rejasi(1986 yilda), Shu’la 
rejasi(1988 yilda) va kichik va o‘rta korxonalar uchun 
mo‘ljallangan Shenjen qimmatli qog‘ozlar birjasi (1990 yilda) 
ishga tushirildi. Oliy ta’limni rivojlantirish maqsadida 1993 yilda 
Xitoy hukumati “211 loyixa” dasturini ishlab chiqib, amaliyotga 

---

374 
joriy eta boshladi. Hukumat har bir viloyatning eng yetakchi 
universitetlarini qo‘llab quvvatlash uchun maxsus byudjet 
mablag‘larini ajrata boshladi. Shu vaqt davomida Xitoy fanlar 
akademiyasining “100 ta talant” dasturi shakllantirilib, xorijda 
bo‘lgan malakali milliy kadrlarga ta’lim sohasida ish taklif qilish 
va ularni vataniga qaytarish vazifasi qo‘yildi.