|
4. “Fan-innovatsiya-investitsiya- ishlab chiqarish” zanjiri
va bu jarayonning xorijiy davlatlar tajribasi hamda uning
respublikamizda foydalanish mumkin bo‘lgan jihatlari
Respublikamizda innovatsion iqtisodiyotni taraqqiy ettirish
bir qator o‘ziga xos yondoshuvlarni talab etadi. Bunda, ayniqsa,
“fan-innovatsiya- investitsiya-ishlab chiqarish” zanjiri mazmun-
mohiyatini tahlil qilish va bu borada xorijiy davlatlar tajribasidan
foydalanish juda ahamiyatlidir. Shunday ekan, “fan-innovatsiya-
investitsiya- ishlab chiqarish” zanjirining mazmun-mohiyatini
ko‘rib chiqamiz.
1. Fan – yuqori malakali mutaxassis tayyorlovchi va ulardan
foydalanuvchi ilg‘or-pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab
chiqaruvchisi sifatida namoyon bo‘ladi hamda kadrlar tayyorlashda
ilmiy tadqiqotga asoslangan tarkibiy qismi hisoblanadi.
2. Innovatsiya – (inglizcha
innovation
yangilik kiritish)
bozorda sotilayotgan yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot,
amaliy faoliyatda foydalaniladigan yangi yoki takomillashtirilgan
371
texnologik jarayon ko‘rinishida amalga oshirilgan innovatsion
faoliyatning yakuniy natijasidir.
3. Investitsiya – cheklangan resurslar sharoitida iqtisodiy-
ijtimoiy samara olish maqsadida milliy iqtisodiyotninng u yoki bu
sohasiga kapital kiritish hisoblanadi.
4. Ishlab chiqarish – kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni, shuningdek,
ularning tayyorgarlik sifati va saviyasiga nisbatan quyiladigan
talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash
tizimini moliya va moddiy-texnik jihatdan ta’minlash jarayonining
qatnashchisidir.
Respublikamizda ilm-fan zamonaviy va uzluksiz ta’lim
tizimini yanada takomillashtirish o‘ta zarur hisoblanadi. Bu borada
O‘zbekiston
Resupblikasi
Prezidenti
SH.Mirziyoev
aniq
vazifalarni belgilab bergan jumladan,
“... ilm-fan, zamonaviy va uzluksiz ta’lim tizimini yanada
takomillashtirish zarur... shu sababli ta’lim sohasidagi davlat
siyosati uzluksiz ta’lim prinsipiga asoslanishi...binobarin, inson
kapitaliga e’tiborni kuchaytirishimiz, buning uchun barcha
imkoniyatlarni safarbar etishimiz zarur.”;
“... yuksak malakali mutaxassislar qancha ko‘p bo‘lsa,
rivojlanish shuncha tez va samarali bo‘ladi...oliy ta’lim
muassasalarida ilmiy salohiyatni yanada oshirish, ilmiy va ilmiy-
pedagogik kadrlar tayyorlash ko‘lamini kengaytirish – eng muhim
masalalardan biridir. Har bir ishlab chiqarish sohasida tarmoq
ilmiy-tadqiqot muassasalari, konstruktorlik byurolari, tajriba ishlab
chiqarish va innovatsion markazlar bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.
Biz
mamlakatimizda
investitsiyalarni
faqatgina
iqtisodiyot
tarmoqlariga emas, balki ilmiy ishlanmalar “nou-xau”lar sohasiga
ham keng jalb qilishimiz kerak.”[3.3]
“... mamlakatimiz uchun ilm-fan sohasidagi ustuvor
yo‘nalishlarni aniq belgilab olishimiz kerak. Har bir davlat ilm-
fanning barcha sohalarini bir yo‘la taraqqiy ettira olmaydi. Shuning
uchun biz ham har yili ilm-fanning bir nechta ustuvor
yo‘nalishlarini rivojlantirish tarafdorimiz.”
372
“...ilm-fan yutuqlarini elektron platformasini, mahalliy va
xorijiy ilmiy ishlanmalar bazasini shakllantirish lozim. Har bir oliy
ta’lim va ilmiy-tadqiqot dargohi nufuzli chet-el universitetlari va
ilmiy markazlari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yishi shart.”[3.5]
Shunday ekan, respublikamizda keng ko‘lamli islohotlarni
yanada
rivojlantirish
uchun
innovatsion
iqtisodiyotning
taraqqiyotini xorijiy davlatlar tajribasida chuqur o‘rganish
maqsadga muvofiqdir. Bu borada bugungi kunda xalqaro
miqyosida tez va innovatsion asosda fan va texnologiya
yutuqlariga asoslanib rivojlanayotgan Xitoy davlati tajribasi
ayniqsa, ahamiyatlidir.
Davlatning innovatsion siyosatning keng joriy etishi Xitoy
iqtisodiy o‘sishining asosiy harakatlantiruvchi kuchiga aylandi.
1978 yildan beri Xitoyda fan va texnologiyalarni rivojlantirish
bo‘yicha bir nechta islohotlarning o‘tkazilishi oliy ta’lim
tizimining tez rivojlanishiga sabab bo‘ldi. O‘ttiz yil davomida
amalga oshirilgan islohotlar o‘rtacha 9foiz iqtisodiy o‘sishga
erishishga zamin yaratdi. 2010 yilda Xitoyning yalpi ichki
mahsuloti Yaponiyanikidan o‘zib ketdi va Xitoy dunyoning
ikkinchi eng yirik iqtisodiyotiga aylandi. 2014 yilga kelib
Xitoyning yalpi ichki mahsuloti o‘n trillion dollardan oshib ketdi,
jahonda faqatgina AQSH bu natijaga erishgan. Ammo 2008 yildagi
moliyaviy inqiroz Xitoyning ishlab chiqarishga asoslangan
iqtisodiyoti o‘sishini sekinlashtirdi, chunki u rivojlangan davlatlar
texnologiyalarini o‘zlashtirar edi. Inqirozdan keyin Xitoy
rivojlangan davlatlardan qaramligini kamaytirish maqsadida o‘z
mahalliy innovatsiyalar infratuzilmasini rivojlantira boshladi.
Ya’ni
mahalliy
tadqiqot
institutlari
va
universitetlarning
raqobatdoshligini
kuchaytirish
bo‘yicha islohotlar o‘tkaza
boshladi. 2017 yilda Xitoy global innovatsiyalar indeksi bahosi
bo‘yicha dunyoda 22o‘rinni egalladi. Global innovatsiyalar
indeksining bilim va texnologiyalar natijalari ko‘rsatkichi bo‘yicha
2017 yilda to‘rtinchi o‘rinni egalladi.
Xitoyning fan va texnologiyalarni rivojlantirish siyosati 1970
yillarda boshlanib to‘rt bosqichda rivojlandi:
373
tajriba bosqichi;
tizimli islohotlar;
chuqur islohotlar;
uzoq muddatli rejalashtirish;
Do'stlaringiz bilan baham: |
