Samarqand iqtisodiyot va servis

quvvatlari
majmuasi» degan aqida mavjud. Bu aqida tufayli mamlakat ichkarisidagi ishlab 
chiqarish korxonalarini yanada mukammalroq texnikalar bilan 
qurollantirishga
, 
ilg‘or texnologiya va ilmiy-texnik tajribasi 
hamda
ishlab chiqarishning yanada 
unumliroq tuzilishini joriy etishga tabiiy resurslarni o‘zlashtirishga, 
chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirishga yordam berib, yangi buyumlar 
chiqarishni tashkil etishga ketadigan vaqtni 
qisqartirib
, ishlab chiqarish va butun 
xo‘jalik faoliyatini oshirishga, 
hosil
qilingan
milliy daromadni ko‘paytirishga 
erishilmoqda.
Xitoyning tashqi iqtisodiy aloqalari taraqqiyotida tashqi savdo muhim rol 
o‘ynaydi. XXR ning tovar ayirboshlash 
hajmi
325 mlrd. dollarni tashkil etdi. (Bu 
dunyoda 10 o‘rin deganidir). 
Har
yili xorijga mahsulot chiqarish 4 % dan 20 % 

---

141 
gacha oshib boradi. Tovar eksporti mamlakatga 75 % valyuta tushumini 
ta’minlaydi. Eksport 
hajmi
jihatidan Xitoy jahonda 13-o‘rinda, import 
hajmi
jihatidan esa 16-o‘rinni band etadi. 
Xitoy tashqi savdosi uchun eng muhim vazifa bu texnik va texnologiyalar 
yaratib, uni chetga sotishdir. Bu borada 
ham
mamlakat ancha yuqori ko‘rsatkichga 
ega. Shuningdek, Xitoy chetdan zamonaviy texnikalar harid 
qilishni
ham
kanda 
qilmaydi
. So‘nggi yillarda shunday texnologiyalar mamlakatga kiritilgani sababli 8 
ming xildan ziyod yangi sanoat mahsulotlari ishlab chiqarishga erishildi. XXR 
dunyoda paxta mahsulotlari va tabiiy ipak gazlamalari 
hamda
elektronika va 
mashinasozlik tovarlarini eksport 
qilish
bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. Xitoy 
eksportida tayyor mahsulotlar jami tashqi savdoga chiqarilgan mahsulotlarning 2/3 
qismini
tashkil etadi. Tashqi savdoda Xitoyning eng ishonchli sheriklari AQSH, 
Yaponiya va G‘arbiy Yevropa davlatlaridir. Masalan, Yaponiya bilan 
mashinasozlik va texnologiya bo‘yicha savdolar 50 % ni tashkil etsa, AQSH 
yuqori texnologik mahsulotlar, samolyot va elektron 
hisoblash
texnikasini harid 
qilish
bo‘yicha yetakchi sanaladi. 
XXR da chet el investitsiyasi 200 mlrd. dollarni tashkil etadi. Shuning 70 % 
i xalqaro tashkilotlar va xorij korxonalari kreditlari va zayomlari 
hajmida
ko‘rinadi. Dengizbo‘yi rayonidagi 80 % korxonalar xorij kapitali 
hisobiga
faoliyat 
yuritadi. Bu yer erkin iqtisodiy 
hudud
sanalib, chet ellik ishbilarmonlar uchun bir 
qator
imtiyozlar rejimi ishlab chiqarilgan. 
Ko‘p yillar davomida Xitoy 
hukumati
uchun Gangkong (Syangan), Makao 
(Aomin) va Tayvan singari yirik 
hududlarni
teng 
huquqli
a’zo sifatida mamlakatga 
qo‘shib
olish siyosati o‘z ishini yurgizdi. Chunki, Gonkong 
hududlari
XIX asr 
oxirlarida Buyuk Britaniyaga uzoq muddatli ijaraga berilgandi. Bu muhim siyosat 
tufayli Gongkong 1997 yil 3 iyulda Xitoy ixtiyoriga 
qaytdi
. Faqat 
hozirda
«bir 
davlatda ikki tizim» formulasi mujassam. Tan olish kerakki, Gongkong so‘nggi 50 
yil ichida kuchli rivojlandi. Bugun bu yerdagi mavjud imkoniyatlar XXR 
iqtisodiyotining muhim ustunlaridan biri sanaladi. Syanganda chet el investitsiyasi 
hajmi
mamlakatning 
qariyib
3 dan 2 
qismiga
teng. Investitsion kontraktlar esa 80 
% ni tashkil etadi. Tashqi iqtisodiy aylanma (oborot)da esa uning ulushi 40 % ni 
tashkil etadi.
Tayvan 
hududi
esa 1940 yilgacha Xitoyning bir bo‘lagi sifatida bo‘lib, ko‘p 
yillar XXR oppozitsiyasi 
hisoblandi
. 1990 yilda ikki mamlakat o‘rtasida aloqallar 
yaxshilandi. Tayvan bugungi Xitoy iqtisodiyotida investitsiya 
hajmi
jihatidan 
Syangandan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. 
Resurslarning 
qo‘shilishi
, Tayvan kapitali va texnologiyalari, Syangan va 
Makao (Aomin)ning tashqi savdo aloqalari birlashishi «Katta Xitoy» ni 
yaratilishini ta’minladi va yangi iqtisodiy taraqqiyotga erishgan 
hudud
bo‘lib 
qoldi
. 
AQSH Xitoy bilan 1979 yilda diplomatik aloqalarni o‘rnatdi. 1980 yillar 
boshida Xitoy va AQSH o‘rtasida tovar ayirboshlash keskin kuchaydi. Xitoy xalq 
xo‘jaligini zamonaviy texnologiyalar bilan ta’minlash uchun mashinasozlik va 
elektronika mahsulotlari import 
qilindi
. O‘z navbatida AQSH ga birinchi darajali 
xomashyo mahsulotlari yetkazildi. O‘sha paytda Xitoy va AQSH savdo saldo 
balansi barqarorlashdi va bu 60 mlrd. AQSH dollarini tashkil etdi. 

---

142 
Ikki tomonlama iqtisodiy aloqalar siyosiy munosabatlarning yaxshilanishiga 
ham
o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Boshqa sohalar bo‘yicha 
ham
keng ko‘lamdagi 
ayirboshlash siyosati amalga oshirildi. Ammo, 1992 yillarda Xitoy rivojlanish 
yo‘liga chikib olgach, 
har
qanday
ishlab chiqarish sohasida Amerika bilan 
raqobatlashish darajasiga yetdi. Oqibatda ikki davlat o‘rtasida «savdo urushi» avj 
oldi. Bunga Xitoyning AQSH dan import 
qilinadigan
tovarlar yo‘lidagi bevosita 
taqiqlashlar, kvotalar, litsenziyalar, sifat andozalariga rioya 
qilishga
ortiqcha 
talablardan iborat 
g‘ovlarni
olib tashlashdan bosh tortgani sabab bo‘ldi. Chunki 
XXP ma’murlari AQSH bilan savdoda katta ustunlikka erishgan edi va o‘zaro 
savdodagi ahvol xitoyliklar foydasiga 
hal
bo‘lardi. Oxir-oqibat AQSH xalqaro
savdoda eksportni sezilarli tarzda cheklashni lozim ko‘rdi. 
Yaponiya Xitoy bilan o‘zining tashqi iqtisodiy aloqalarini 1972 yildayoq 
me’yorlashtirgan edi. 1979 yilda esa ikki davlat o‘rtasida tinchlik va do‘stlik 
shartnomasi imzolandi. Yapon firmalari Xitoy bozoriga faol kirib bordi. XXRning 
tashqi savdo oborotida Yaponiya ulushi 20 % ni tashkil etadi. Yaponiya Xitoyga 
texnologik uskunalarni eksport 
qilsa
, u yerdan katta 
hajmda
xomashyo va 
yarimfabrikat mahsulotlarni import 
qiladi
. Xitoyda Yaponiyaning imtiyozli 
kreditlari mavjud. Bir so‘z bilan aytganda barcha sohalarda bu ikki mamlakat 
o‘rtasida istiqbolli munosabatlar yo‘nalishida shakllangan. 
XXR ning Janubiy Koreya bilan aloqallari 
ham
yildan-yilga yaxshilanib 
bormoqda. Bu ikki mamlakat o‘rtasida birinchi 
qo‘shma
korxona 1985 yilda 
tashkil topdi. Janubiy Koreyadan 50 dan ortiq to‘qimachilik, elektrotexnika va 
terini 
qayta
ishlovchi korxonalar texnologiyalari keltirildi. 1992 yil avgustda bu 
mamlakatlar o‘rtasida diplomatik munosabatlar o‘rnatildi va bu iqtisodiy sohalar 
rivojiga o‘zining ijobiy ta’sirini ko‘rsatdi. Tovar ayirboshlash 
hajmi
20 mlrd. 
dollarga yetdi. 
Nazorat savollari 
1.
Xitoyning zamonaviy shart-sharoitga ega iqtisodiy imkoniyatlari 
qanday
baholandi? 
2.
Xitoy iqtisodiyotida 1970-80 yillarda 
qanday
siljish tizimi amalga 
oshirildi? 
3.
Xitoy 
qishloq
xo‘jaligi taraqqiyotida o‘ziga xos 
qanday
jihatlar 
mujasssam, deb o‘ylaysiz? 
4.
Mamlakat iqtisodiyotini boshqarish modeli nechog‘li e’tiborga, 
afzallikka ega deb o‘ylaysiz? 
5.
Xitoyning tashqi iqtisodiy aloqalari rivojidagi asosiy xususiyatlarni sanab 
o‘ting? 
6.
Xitoy iqtisodiyoti rivojida xalqaro munosabatlarning o‘rni 
haqida
gapirib bering. 

---

143 
XIV Bob. ROSSIYA FEDERATSIYASI IQTISODIYOTI 
1.§. Jahon xo‘jaligida Rossiyaning tutgan o‘rni va roli 
Rossiya Federatsiyasi (RF) 17,1 mln. kv. km. lik katta 
hududga
ega bo‘lib, u 
egalab turgan terrritoriyasi jihatdan dunyoda birinchi o‘rinda turadi. Rossiya 
Sharqiy Yevropaning katta 
qismini
va Osiyo 
qit’asining
ma’lum maydonini 
tasarruf etgan. Rossiya 
hududi
jihatidan butun G‘arbiy Yevropa davlatlari egallab 
turgan maydondan 
ham
bir necha bor ziyod va 14 ta chet el davlatlari bilan 
chegaradoshdir. 
Mamlakat aholisi – 146 mln. kishidan iborat bo‘lib, u aholi soni jihatidan 
dunyoda Xitoy, 
Hindiston
, AQSH, Indoneziya va Braziliyadan keyin 6-o‘rinda 
turadi. Aholi
tarkibi xilma-xil bo‘lib, unda 
100 dan ortiq turli millat vakillari 
istiqomat 
qiladi
. Shuning 83 foizi ruslardan iborat. 75 foiz aholi esa shaharlarda 
yashaydi. 
Rossiya Federatsiyasi mustakil davlat sifatida 1991 yil 12 iyulda e’lon 
qilindi
. U BMT va MDH a’zosi. Davlat tuzumi – federativ respublika. Rossiya 
Federatsiya 20 ta avtonom respublika va 10 ta avtonom okrugi ma’muriy 
hududdan
iborat. 
Rossiya jahon iqtisodiyotida jiddiy o‘rin tutadi. Dunyo xo‘jaligidagi 
YAIMda Rossiyaning ulushini solishtirganda, u AQSH ulushidan 10 martaga, 
Xitoy, Janubiy Koreya, Turkiya va Eron ulushidan 5 martaga kam ekanligi ma’lum 
bo‘ladi. Jahon iqtisodiyotida Rossiya investitsiyasining solishtirma salmog‘i bor-
yo‘g‘i 1 % ni tashkil etadi. Tashqi savdo borasida 
ham
u jiddiy ulushga ega, 1,4 %. 
Bu esa rivojlangan mamlakatlar salmog‘idan ancha kam, janubiy Koreya ulushidan 
esa 2 baravar kam ekanini ko‘rsatadi. Ammo Rossiya 
qurol
-aslaha zihirasiga 
egaligi jihatdan dunyoda birinchi o‘rinda turadi (55%), 
harbiy
harajatlari esa 
AQShnikidan 16 baravarga, Xitoy 
qiladigan
harajatdan esa 4 baravarga past. 
Rossiyaning tashqi dunyodagi 
qarzi
deyarli yo‘q
hisobida. 
Dunyo YAIMida rivojlangan 
g‘arb
mamlakatlarining ulushi tobora 
pasayayotgani jahonda Rossiya singari rivojlanayotgan mamlakatlarning 
kuchayotgani bilan harakterlanmoqda. Ekspertlar ta’kidlashicha, ularning ulushi 
2015 yilga borib 7,8 foizga 
qisqaradi
. Rivojlanayotgan mamlakatlar ulushi esa 3,5 
% ga ortadi. YAIMda umumiy ishlab chiqarish 
hajmi
bo‘yicha Rossiya bu davr 
ichida 15-o‘rindan 13-o‘ringa ko‘tarilishi taxmin etilmoqda. RF aholi jon boshiga 
mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha dunyo mamlakatlari orasida kuchli oltilikka 
kirishi kutilayotir. 
2.§. Tabiiy resurslar va mahsulot ishlab chiqarish
imkoniyatlarining o‘ziga xosligi 
Rossiya dunyoda ma’danli xom ashyo resurslar zahirasi mavjudligi bo‘yicha 
asosiy rol o‘ynaydi. Mamlakatning bugunda mavjud bo‘lgan 
qimmatbaho
yerosti 
va yer usti boyliklari zihirasi 28,6 trln. dollarni tashkil etadi. 
Hozirda
Rossiya 

---

144 
dunyodagi jami yerosti 
qazilmalarini
qazib
olish bo‘yicha yetakchi sanaladi. 
Xususan, bu yerda dunyoning 10 % nefti, 30 % tabiiy gazi, 10 % toshko‘miri, 14 
% temir rudasi, 15 % rangli va kam uchraydigan metallar 
qazib
olinadi. Rossiya 
MDH mamlakatlari ichida zahira foydali 
qazilmalari
borligi jihatidan 
ham
oldinda. 
U MDH
mamlakatlar ichida 85 % neft zahirasiga, 53 % - simob, 95 % - nikel, 78 
% - boksit zihirasiga ega sanaladi. Rossiyada o‘rmonlar aholi jon boshiga 5 
gektardan ortiqroq
to‘g‘ri keladi (bu Kanadada 8,6 gektarni, AQShda esa 0,8 
gektarni tashkil etadi). 
Rossiya tabiiy-xomashyo kapitalining 25-30 foizi milliy-boylik sanaladi. 30-
60 %i zahira esa rentabellsiz 
hisoblanadi
. Shu bois milliy boylik summasining 8-10 
%ini ma’danli – xomashyo bazasi tashkil etadi va uning taxmin 
qilingan
28 trln. 
dolaridan 1,5 trln. dollarigina 
hozirda
foydalanishga yaroqli sanaladi. 
Rossiya toshko‘mir va ko‘mirni 
qazib
olish bo‘yicha dunyoda yetakchilik 
qiladi
. Ammo, so‘nggi yillarda mamlakatda kechgan ijtimoiy-iqtisodiy
va 
siyosiy 
vaziyatlar tufayli ko‘mir 
qazib
olish shaxtalari va kar’erlaridagi ish unumli 
pasaydi. Mamlakat 1980 – yillarda temir rudasi 
qazib
olish va po‘lat eritish 
bo‘yicha dunyoda 2-o‘rinni egalladi. Biroq bu foydali 
qazilmalarni
qazib
olishda 
1990 yillar o‘rtasida Rossiyada ikki 
hissaga
kamaydi. Ayniqsa, po‘lat eritish 
borasida mamlakat 
hatto
Qozog‘iston
va Ukraina ko‘rsatkichidan 
ham
pasaydi. 
Hozirgi
paytda Rossiyada 
qimmatli
, ammo kam uchraydigan metallar 
qazib
chiqarish deyarli to‘xtagan. Biroq, bu xomashyolar mavjud. Oltin, kumush, platina, 
olmos, 
qimmatbaho
toshlar 
har
qanday
davlat uchun valyuta xomashyo sanaladi. 
Rossiya bu mineral 
qazilmalarga
boy. Sobiq Sovet Ittifoqi davrida oltin 
qazib
olish 
bo‘yicha (yillik-300-400 tonna) mamlakat dunyodagi Janubiy Afrika Respublikasi 
(JAR) dan keyingi 2-o‘rinda edi. 
Hozir
esa Rossiyada yiliga 100 tonna atrofida 
oltin 
qazib
olinadi. U bu borada dunyoda Janubiy Afrika Respublikasi (JAR), 
AQSH, Avstraliya, Kanada va Xitoydan keyingi 6-o‘rinni egallaydi. 
Issiqlik va energetika majmuasi mavjudligi jihatidan 
ham
Rossiya oldingi 
o‘rinlardan joy olgan. U aholi jon boshiga elektr energiya va boshqa elektr 
mahsulotlar ishlab chiqarish bo‘yicha G‘arbiy Yevropaning rivojlangan 
mamlakatlari va Shimoliy Amerika davlatlaridan 1,5-2 marta ko‘p ishlab chiqarish 
salohiyatiga ega.
Shuni 
ham
alohida ta’kidlash kerakki, mamlakatda mavjud bo‘lgan asosiy 
ma’danli 
qazilmalarni
qazib
olish va uni iste’mol uchun ta’minlash borasida 
Rossiya xorij mamlakatlaridan ancha orqada 
qolgan
. Masalan, Rossiyada shunday 
qazilma
boyliklarni izlash – geoglogik ishlari 
hali
talab darajasida emas. 
Rossiyada sanoat, 
qishloq
xo‘jaligi, o‘rmonchilik sohalaridagi mavjud 
texnologiyalarning eskirgani (50% gacha) va transport xizmati borasidagi eskirish 
(46% gacha) ancha achinarli 
holatni
keltirib chiqargan. Bu yerda texnologiyalardan 
foydalanish muddati o‘rtacha 17 yil (AQShda 6-8 yil) ni tashkil etadi. Bu esa o‘z 
navbatida ishlab chiqarilgan mahsulotning raqobatbardosh bo‘lishida salbiy ta’sir 
ko‘rsatmokda. Chet el mahsulotlari bilan solishtirganda ularning sifatliligi 30% 
gacha kam tarzda 
qabul
qilinmoqda
. 
Qishloq
xo‘jaligida investitsiya kiritilishi yildan-yilga 
qisqarib
bordi, ammo 
uning oldini olishning iloji topilmayapti. Masalan, 1992 yildan buyon sohaga 

---

145 
mablag‘ va kapital kiritish 
hajmi
yiliga 16% dan 60% gacha kamayib bordi. 
Oqibatda Rossiya iste’mol uchun oziq-ovqat mahsulotlarining 60% ini import 
qilishga
majbur bo‘ldi. Umuman olganda, Rossiyada 
qishloq
xo‘jaligi 
mahsulotlari yetishtirish 1990 yilda 35 % ga kamaydi. Jumladan, 
g‘alla
-46% ga, 
qand
lavlagi-40% ga, go‘sht va go‘sht mahsulotlari 40% ga, sut mahsulotlari-30% 
ga 
qisqardi
. Mamlakatda 
qoramollar
soni esa 31 % ga, cho‘chqachilik-40%ga, 
qo‘y
va echkichilik – 39% ga kamayib ketdi. Buning barchasi Rossiya iqtisodiyotini 
xavfli 
holatga
keltirdi. Shu bilan birga, Rossiya 
qishloq
xo‘jaligi mahsulotlarining 
nobudgarchilikka yo‘l 
qo‘yilishi
ham
mamlakatga katta talofat yetkazdirdi. 
Qishlok
xo‘jaligi mahsulotlarining nobudgarchilik darajasi rivojlangan 
mamlakatlarnikiga nisbatan 10-20 martaga ortig‘icha kuzatildi. 
Sanoati rivojlangan ko‘pgina mamlakatlar 
qishloq
xo‘jaligini albatta 
moliyaviy mablag‘ bilan ta’min etadilar. Rossiyada esa bu sohani moliyalashtirish 
darajasi 9% ni tashkil etadi, xolos. Vaholanki bu 
holat
Shvesariyada -52, 
Yaponiyada -74, Avstriyada esa -44 % ko‘rsatkichga ega. 
Qishloq
xo‘jaligida 
yaratilgan dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki, xo‘jalik yuritishning bir turidan 
ikkinchi turiga o‘tib turish sohada o‘zgarishini ta’minlaydi. Rossiyada esa yer 
munosabatlariga ko‘p yillardan buyon e’tibor berilmayotir. Bugun esa mamlakat 
oldida 
qishloq
xo‘jaligida yuzaga kelgan ko‘pchilik tanazzulni yengib o‘tish, 
yerga egasizlik siyosatiga barham berish, sohadagi mavjud imkoniyatlardan 
unumli foydalanishni yo‘lga 
qo‘yish
va 
qishloq
xo‘jaligida keng ko‘lamli islohatni 
amalga oshirish vazifasi turibdi. 
Har
qanday
mamlakat iqtisodiyotida muhim o‘rinni egallovchi masalalardan 
biri – bu ishchi kuchidir. Rossiya esa dunyoda keksa fuqarolari soni ko‘payayotgan 
birinchi davlatdir. Ma’lumotlarga 
qaraganda
, Rossiyadagi 146 mln. aholining 40 
mln. i nafaqaxo‘rlar 
hisoblanadi
. Mamlakat YAIM aholi jon boshiga yillik 
daromad 1,5 ming AQSH dollari, o‘rtacha yosh esa bu yerda 66 yoshni tashkil 
etadi. Savodxonlik darajasi 99% ni tashkil etib, oliy o‘quv yurtiga kiruvchilar 
yoshlarning 77 % ni tashkil 
qiladi
. Rossiyada ta’limni rivojlantirish uchun 
YAIMdan 3,5 % mablag‘ ajratiladi. 
Hozirda
davlat 
hukumati
asosiy e’tiborini ijtimoiy 
(uy-joy, ta’lim, nafaqa, 
ish haqi, meditsina, demografiya kabi
) siyosatga 
qaratgan
. Onalik va bolalikni 
asrash 
hatto
iqtisodiy muammolarga 
ham
daxl 
qilmokda
. Aynan shu borada davlat 
alohida dastur ishlab chiqqan. Negaki mamlakatda o‘lish ko‘p, tug‘ilish kam. Agar 
bugunda buning oldi olinmas ekan 2050 yilga borib, mamlakat aholisi umumiy 
soni 100 mln. nafarga tushib 
qolish
ehtimoli
bor
. Bu -17 mln. kvadrat kilometr 
hududdagi
juda katta aholi soni yo‘qoldi degandir. Ekspertlar ma’lumot berishicha, 
Rossiya 
hududida
300 mln. dan ortiq
aholi yashashi va yaxshi turmush kechirishi 
mumkin ekan. 
3.§. Rossiyadagi asosiy iqtisodiy islohatlar yo‘nalishlari 
Ma’lumki, Rossiya bozor iqtisodiyotiga 1990 yillar boshidan o‘ta 
boshlagandi. Mamlakatda pala-partish 
holatda
bozor munosabatlariga o‘tilishi 

---

146 
mayda korxonalarni, zamonaviylashmagan ishlab chiqarish tizimini, tashqi 
iqtisodiy aloqalarda tartibsizlik va korxonalarni xususiylashtirishda 
qiymat
va 
baholash borasidagi mutanosibliklarni keltirib chiqardi. Bu esa mamlakatni ancha 
obro‘sizlantirdi. Endi Rossiya 
hukumati
oldida bu muammoni 
hal
etish uchun 
ikkita yo‘l mavjud edi. Birinchidan, iqtisodiy ahvolni to‘la o‘zgartirish uchun 
aksariyat korxonalarni ishlab chiqarilgan 
qat’iy
tartiblar ostida xususiylashtirish. 
Ikkinchidan, bozorni rivojlantirish uchun davlat nazoratini, rolini o‘rnatish. 
Davlat byudjeti amalda iqtisodiy siyosatga 
qaratilgan
bo‘ladi. Aksariyat 
mamlakatlarda davlat byudjeti shitob bilan o‘smoqda. Dunyo tajribasidan 
ma’lumki, agarda mamlakatda iqtisodiy tahchillik sezilsa, davlat ushbu byudjet 
hisobidan
aholi turmush tarzini ma’lum muddatlargacha barqaror ushlab turadi. 
Rossiyada esa ko‘pdan buyon davlat byudjetida taqchillik sezilib 
qoldi
va 
hozirgi
kunda u ijobiy 
holga
kelmoqda. 
Yangi soliqlar tizimiga o‘tish, korxonalar foydasi va fuqarolardan 
undiriladigan soliqlar darajasini oshirish byudjetni muntazam ta’minlaydi. Shu 
jihatdan Rossiyada soliqlar tizimi uch xil – federal, oblastlar va mahalliy. Yaqinda 
isloh etilgan bu soliqlar tizimi Rossiya byudjetining to‘lishga ko‘mak bera 
boshladi. 
Pul-kredit siyosati-davlatni moliyaviy tartibga solishning 
g‘oyat
muhim 
usullaridan biridir. U pirovordida jamiyatda makroiqtisodiy barqarorlikka 
erishishga 
qaratilgan
. Rossiyada pul-kredit siyosatini amalga oshiruvchi muassasa 
Markaziy Bank (MB) 
hisoblanadi
. U bu siyosatni uch xil vosita orqali boshqaradi: 
mavjud pul zahirasi, MB ning stavkalaridagi foiz darajasi, tijorat banklari 
moliyalashtirayotgan mablag‘larni boshqarish. 
Davlat