3. Mikro darajadagi tashkiliy mexanizm asosida. Bu sayohatchilarga
bevosita xizmatlar taklif etuvchi turistik korxonalardir. M: Turfirma marshrutni
sertifikatlaydi, sug‘urta kompaniyasi - sayohatchini sug‘urtalaydi, mehmonxona -
yong‘in va epidemiologik xavfsizlikni ta’minlaydi, avtoransport korxonalari
mashinalarning texnik ahvolini tekshiradi.
Mahalliy jamoa ham tashrif buyuruvchilarga xavfsizlikni ta’minlashlari
shart. Buning uchun gidlar maxsus tayyorgarlikdan o‘tadilar, marshrutlar
xavfsizligi (yo‘llar toshloq, zaharli o‘simliklar, yovvoyi hayvonlar) tekshiriladi,
turistlarga maxsus moslamalar (palatka, qutqaruv
jileti, dori-darmon) bilan ta’minlanadi, qutqaruvchilar va o‘rmon xizmatlari guruh
kelgani va ularning bu yerda bo‘lish muddati haqida ogohlantiriladi va b.
Turistik o‘zi ham xavfsizlik qoidalariga rioya qilishi shart. Ya’ni, uning
hayoti va sog‘ligiga nimalar xavf solishini anglashi, jamoaga qabul qilingan
talablarga rioya qilishi, xushyor bulishi shart.
Iqtisodiy mexanizmlar asosida. Xavfsizlikni ta’minlanishining iqtisodiy
mexanizmlari turist hayoti va mulkiga zarar yetkazilganda uni qoplashni nazarda
52
tutadi. M: sug‘urta kompaniyasining sug‘urta fondi zaruriy summani to‘lashga
qurbi yetadigan bo‘lishi kerak. Turist qora bozorga murojaat qilmasligi uchun
banklar valyutani ayriboshlashlari zarur. Davlat muhim organlar faoliyatini kerakli
darajada moliyalashtirishi zarurkim, ular o‘z vazifalarini ya’ni, yo‘qolgan
turistlarni izlash, jinoyatchilardan himoyalash, kasalliklardan davolashlarni
bajarishsin.
Ijtimoiy - madaniy va siyosiy darajada xavfsizlik deganda jamiyatni boshqa
ijtimoiy qarashlardan - diniy, g‘oyaviy, udumlarning buzulishi va boshqalar
nazarda tutiladi. Afsuski turizm alkogolizm, narkomaniya, fohishalik kabi salbiy
oqibatlarga ham sabab bo‘lmokda. Bu yerda xalqaro terrorizmga qarshi kurash,
diniy ekstremizmga qarshi davlatlararo koalitsiyalarni tuzish ham e’tiborga
olinmoqda.
Darajalar
Jalb qilingan strukturalar
Faoliyati
Birinchi:
Davlat strukturalari
Ichki ishlar Vazirligi
Jamoa tartibini saklash, jinoyatchilik bilan
kurashish, kriminal holatlarni nazorat qilish.
Turistik politsiya. Xorijiy turistlarni olish,
mamlakat bo‘ylab harakatlanish
Milliy
Xavfsizlik
xizmati
Terroristlar, ekstremistlarga qarshi kurash,
zalojnika (???) olishni oldini olish
Soglikni
Saqlash
vazirligi
Epidemiyaga qarshi kurash, kasalliklarni
oldini olish, aholi salomatligini nazorat qilish
Favkulodda xodisalar
vazirligi
Texnogen va tabiiy ofatlarni ogohlantirish va
oldini olish, operativ - qutqaruv tadbirlarini
o‘tkazish
Bojxona
qumitasi
Kantrabandagi qarshi kurash, eksport-import
operatsiyalari
jarayonida
uyushgan
jinoyatchilikni
oldini
olish,
madaniy
boyliklarni noqonuniy chiqib ketishga yo‘l
quymaslik
Tashqi ishlar vazirligi
Xorijdagi fukarolarga konsullik ximoyasini
ta’minlash
Mahalliy administratsiya
Ma’lum hududiy hodisani nazorat kilish
Mahalliy administratsiya
Ma’lum xududiy xodisani nazorat kilish
Ikkinchi:
Gidro-meteorologiya
Tabiiy ofatlarni bashorat kilish, tabiiy ofatlar
53
Davlat jamoa
strukturalari
xizmatlari / seysmik
stansiyalar
okibatini baxolash
Ichki ishlar Vazirligi
Jamoa tartibini saklash, jinoyatchilik bilan
kurashish, kriminal holatlarni nazorat qilish.
Turistik politsiya. Xorijiy turistlarni olish,
mamlakat bo‘ylab harakatlanish
Milliy
xavfsizlik
xizmati
Terroristlar, ekstremistlarga qarshi kurash,
zalojnika (???) olishni oldini olish
Sog‘liqni
Saqlash
vazirligi
Epidemiyaga qarshi kurash, kasalliklarni
oldini olish, aholi salomatligini nazorat qilish
Favqulodda hodisalar
vazirligi
Texnogen va tabiiy ofatlarni ogohlantirish va
oldini olish, operativ - qutqaruv tadbirlarini
o‘tkazish
Bojxona
qo‘mitasi
Kantrabandagi qarshi kurash, eksport-import
operatsiyalari jarayonida uyushgan jinoyat-
chilikni oldini olish, madaniy boyliklarni
noqonuniy chiqib ketishga yo‘l quymaslik
Tashki ishlar vazirligi
Xorijdagi fuqarolarga konsullik himoyasini
ta’minlash
Mahalliy
Adminis
-tratsiya
Ma’lum hududiy hodisani nazorat kilish
Mahalliy administratsiya
Ma’lum hududiy xodisani nazorat qilish
Gidrometeorologiya
xizmatlari / seysmik
stansiyalar
Tabiiy ofatlarni bashorat qilish, tabiiy ofatlar
oqibatini baholash
Uchinchi:
Davlat
jamoa strukturalar
OAV
Yong‘inga qarshi kurash
xizmati
Yong‘inga qarshi tadbirlar
Energiya
nazorati
kommunal
xizmatlar
telekommunikatsiya
Elektro tarmoqlar xavfsizligi, chiqindilarni
olib chiqish, xavf tug‘ulganda operativ
aloqani ta’minlash
OAV
Xavflar haqida axborot berish
Mahalliy
o‘zini-o‘zi
boshqarish organlari
Ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni ta’minlash,
xududda xavfsizlikni ta’minlash
Turistik tashkilotlar
Gidlar-marshrutda
xavfsizlik
qoidalariga
rioya qilish, menejer - turistik zanjir
qatnashchilarini
boshqarish,
turlider
-
guruhda holatni nazorat qilish, muammoni
boshqarish,
korxonalarda
xavf-sizlik
-
mexmonxonalarda, ob’ektlarda
Jismoniy shaxslar
Turistlar shaxsiy xavfsizlikka rioya qiladilar,
muammoni oldini olish uchun
1-jadval.
Turizmning xalqaro xavfsizligidagi xalqaro tajribalarni Butunujahon turistlik
tashkiloti (BTT) tadqiq qiladi va tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan
54
tavsiyalarni turizm to‘g‘risidagi qonun va xuquqiy-me’yoriy hujjatlr qabul qilgan
davlatlarga ko‘rsatma - yo‘llanma sifatida taqdim qilib kelmoqda.
Sayohatlarning xavfsizligini ta’minlash haqidagi Hartiya 1985 yil BTT dagi
Bosh Assambleyaning VI - sessiyasida qabul qilingan. Hartiya tarkibi 9 ta modda
va turist kodeksi, turist kodeksi ham yana 9 ta moddadan iborat.
Hartiyaning IV moddasida turistlarning sog‘ligi va hayoti xavfsizligini
ta’minlashda, ularning buyumlarining saqlanishi, har bir davlat xududlarida erkin
harakat qilishida quyidagi talablar bajarilishi dunyodagi barcha davlatlarga tavsiya
qilingan:
- davlatlarning ma’sulligi;
- turistlarga imkoniyatlarning yaratilishi - o‘z davlatida va chet ellik
turistlar uchun sayohatlar davrida BMT, BTT, Xalqaro fukarolar
aviatsiyasi tashkiloti, Xalkaro dengiz tashkiloti, Xalkaro bojxona
hamkorligi Kengashi va boshqa xalqaro tashkilotlarining turizm
to‘g‘risidagi, xalqaro turizm to‘g‘risidagi "Holatlar", "Dasturlar",
"Huquqiy-me’yorlar"
bilan
tanishish,
o‘rganish, foydalanish
sharoitlarini yaratishlari;
- turistlarning bil imi va madaniyati o‘sishiga hamkorlik qilishi va yetib
kelgan davlatlarning mahalliy aholisi bilan bo‘lgan muloqatlarda,
aloqalarda o‘zaro tushunish, o‘zaro do‘stona muhitlarining yaratilishi;
- turistlarning hayoti xavfsizligini ta’minlash va buyumlarining
saqlanish chora-tadbirlarini xalqaro qonunlarga mos holda ishlab
chiqishi;
- gigiyena va sog‘liqni saqlash xizmatlariga murojaat qilish, yordam
olishning barcha shart-sharoitlarini yaratishi, yuqumli kasalliklar va
baxtsiz hodisalardan saqlanish haqida ogoxlantirish;
- turizmda buzg‘unchilik maqsadlaridagi qilingan har qanday xatti-
harakatlarning oldini olish;
55
- turistlar va mahalliy aholini giyohvandlik moddalaridan noqonuniy
foydalanish manbalaridan himoya qilish tizimlarini ishlab chiqishi
kabi xalqaro turizm xuquqiy-me’yorlari ishlab chiqilgan.
BTT ning davlatlar o‘rtasida obrusini ko‘targan va konferensiyalar ishlab
chiqilgan tavsiyalar, ko‘rsatmalar, yo‘llanmalarning aniqligi, joriy etishga qulayligi
va tushunarli ekanligi bo‘yicha BTT ning "Jahon turizmi bo‘yicha Manila
deklaratsiyasi" ni qabul qilgan Turizm bo‘yicha butunjahon konferensiyasi
qarorlari muhim ahamiyatga ega.
Konferensiya 1980 yil 27 sentyabrdan 20 oktyabrgacha Filippin davlatining
poytaxti Manila shahrida bo‘lib o‘tdi. Konferensiyaga 107 davlatning
delegatsiyalari va 91 delegatsiya kuzatuvchi sifatida qatnashdi.
Manila konferensiyasidagi eng muhim qaror va tavsiyalar xalqaro
miqiyosida va davlatlarda turistlarning hayoti xavfsizligini, sog‘ligini ta’minlash
va ularning buyumlarini saqlash, davlatlarda turistlarning erkin harakatlariga
barcha shart-sharoitlarni yaratish natijasida xalqlar, elatlar va millatlarning dustona
aloqalariga asoslar yaratiladi, millatlar
o‘rtasidagi urf-odatlarni o‘rganish, qiziqish natijasida bir-biriga yaqinlik qiluvchi
davlatlararo madaniyat markazlari kelib chikadi.
Konferensiyaning tinchlik shiori - "Dunyoda tinchlikni, hamkorlik,
hamjihatlikni saqlash, xalqlarning madaniy merosini rivojlantirishda turizmning
hissasi" mavzusi qabul qilindi. Manila konferensiyasida 27- sentyabr "Butunjahon
turizm kuni" deb belgilandi.
Xalqaro turizmda va davlatlar turizmida xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha
aniq va jiddiy tavsiyalarni ishlab chiqqan xalqaro konferenssyalarning eng obrulisi,
tan olingani BTT ning "Turizm bo‘yicha "Gaaga deklaratsiyasi" qabul qilinishi
bo‘ldi.
Turizm bo‘yicha Gaaga deklaratsiyasi 10 ta tamoyilni qabul qildi va dunyo
mamalakatlariga tarqatdi. Deklaratsiya jahonda turizmning rivojlanishida turizm
xavfsizligi xalqaro miqiyosda va milliy davlatlar miqiyosida ta’minlanishi
56
shartligini ta’kidladi. Bunga erishish uchun quyidagilarni amalga oshirishni tavsiya
kiladi: BTT ning davlatlar o‘rtasida obrusini ko‘targan va konferensiyalar ishlab
chiqilgan tavsiyalar, ko‘rsatmalar, yo‘llanmalarning aniqligi, joriy etishga qulayligi
va tushunarli ekanligi bo‘yicha BTT ning "Jahon turizmi bo‘yicha Manila
deklaratsiyasi" ni qabul qilgan Turizm bo‘yicha butunjahon konferensiyasi
qarorlari muhim ahamiyatga ega.
Konferensiya 1980 yil 27 sentyabrdan 20 oktyabrgacha Filippin davlatining
poytaxti Manila shahrida bo‘lib o‘tdi. Konferensiyaga 107 davlatning
delegatsiyalari va 91 delegatsiya kuzatuvchi sifatida qatnashdi.
Manila konferensiyasidagi eng muhim qaror va tavsiyalar xalqaro miqyosida
va davlatlarda turistlarning hayoti xavfsizligini, sog‘ligini ta’minlash va ularning
buyumlarini saqlash, davlatlarda turistlarning erkin harakatlariga barcha shart-
sharoitlarni yaratish natijasida xalqlar, elatlar va millatlarning dustona aloqalariga
asoslar yaratiladi, millatlar o‘rtasidagi urf-odatlarni o‘rganish, qiziqish natijasida
bir-biriga yaqinlik qiluvchi davlatlararo madaniyat markazlari kelib chiqadi.
Konferensiyaning tinchlik shiori - "Dunyoda tinchlikni, hamkorlik,
hamjihatlikni saqlash, xalqlarning madaniy merosini rivojlantirishda turizmning
hissasi" mavzusi qabul qilindi. Manila konferensiyasida 27- sentyabr "Butunjahon
turizm kuni" deb belgilandi.
Xalqaro turizmda va davlatlar turizmida xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha
aniq va jiddiy tavsiyalarni ishlab chiqqan xalqaro konferensiyalarning eng obrulisi,
tan olingani BTT ning "Turizm bo‘yicha "Gaaga deklaratsiyasi" qabul qilinishi
bo‘ldi.
Turizm bo‘yicha Gaaga deklaratsiyasi 10 ta tamoyilni qabul qildi va dunyo
mamalakatlariga tarqatdi. Deklaratsiya jahonda turizmning rivojlanishida turizm
xavfsizligi xalqaro miqiyosda va milliy davlatlar miqiyosida ta’minlanishi
shartligini ta’kidladi. Bunga erishish uchun quyidagilarni amalga oshirishni tavsiya
kiladi: Gaaga deklaratsiyasida qabul qilingan yana bir muhim hujjat shundan iborat
bo‘ldiki, terrorizm turizm va turistlik harakatlanishning rivojiga real xavf deb tan
57
olindi. Jahondagi davlatlarga terroristlarga har xil siyosiy sabablarni rukach qilib
boshpana berish xollari jahon miqiyosida qoralanishi e’tirof etildi.
Xalqaro-turizm xavfsizligi va turistlarning hayoti xavfsizligini ta’minlashda
BTT ning 2001 yil 30 sentyabr - 1 oktyabrda Yaponiyada (Ming yillikning Osaka
deklaratsiyasi) o‘tkazilgan konferensiyasi, MDH davlatlarining "Turizm sohasida
hamkorlik" - Ashg‘abat 23 dekabr 1993 yil, 29 oktyabr 1994 yil, 4 noyabr 1994 yil
Osaka deklaratsiyasi, Turistlik faoliyatni tashkil qilish Yevropa Kengashi, 2
noyabr 1981 yil Nepaldagi Xalqaro mehmonxona qoidalari assotsiatsiyasi muhim
qarorlar qabul qildi, tavsiyalar ishlab chiqib dunyo mamalakatlariga tarqatdi.
Shuningdek, "Afina konvensiyasi" turistlarning yuklarini tashishdagi
xalqaro xuquq me’yorlarini ishlab chiqdi. Turagentliklar assotsiatsiyasining
Butunjaxon federatsiyasi (UFTAA) va Butunjaxon mexmonxonalar assotsiatsiyasi
(MGA) mexmonxonalarda turistlarni joylashtirish, ularning faol harakatlarini
tashkil kilish, sogligi va xayoti xavfsizligini ta’minlashning xalqaro xuquqiy
mezonlarini ishlab chiqdilar va bu xaqda BTT ga a’zo bo‘lgan davlatlar o‘z milliy
turizm siyosatiga mos bo‘lgan xuquqiy me’yorlarni qabul qilishini tavsiya qildi.
Qayd qilish lozimki, BTT 1994 yilda o‘z boshqaruvi tarkibida "Turistlik xizmatlar
sifati" bo‘yicha komitet tashkil qildi. Bu komitet xalqaro turizmda sayyohlarning
xavfsizligi masalalariga ham javob beradi. Xuddi shu yili BTT dunyoning 73
mamlakatlarida "Sayyohlarni (turistlarni), turistlik ob’ektlarni himoya qilish va
xavfsizligi" mavzusida xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirishning tashabbusi bilan
1995 yilning yozida Shvesiya davlatining Esterund shahrida "Sayohat davrida
xavflarni kamaytirish va turizm xavfsizligini ta’minlash" mavzusida P xalqaro
konferensiyasi o‘tkazildi.
Gaaga deklaratsiyasida qabul qilingan yana bir muhim hujjat shundan iborat
bo‘ldiki, terrorizm turizm va turistlik harakatlanishning rivojiga real xavf deb tan
olindi. Jahondagi davlatlarga terroristlarga har xil siyosiy sabablarni rukach qilib
boshpana berish hollari jahon miqiyosida qoralanishi e’tirof etildi.
58
Xalqaro turizm xavfsizligi va turistlarning hayoti xavfsizligini ta’minlashda
BTT ning 2001 yil 30 sentyabr - 1 oktyabrda Yaponiyada (Ming yillikning Osaka
deklaratsiyasi) o‘tkazilgan konferensiyasi, MDH davlatlarining "Turizm sohasida
hamkorlik" - Ashg‘abat 23 dekabr 1993 yil, 29 oktyabr 1994 yil, 4 noyabr 1994 yil
Osaka deklaratsiyasi, Turistik faoliyatni tashkil qilish Yevropa Kengashi, 2 noyabr
1981 yil Nepaldagi Xalqaro mehmonxona qoidalari assotsiatsiyasi muhim qarorlar
qabul qildi, tavsiyalar ishlab chiqib dunyo mamalakatlariga tarqatdi.
Shuningdek, "Afina konvensiyasi" turistlarning yuklarini tashishdagi
xalqaro xuquq me’yorlarini ishlab chiqdi. Turagentliklar assotsiatsiyasining
Butunjaxon federatsiyasi (UFTAA) va Butunjahon mehmonxonalar assotsiatsiyasi
(MGA) mexmonxonalarda turistlarni joylashtirish, ularning faol harakatlarini
tashkil qilish, sog‘ligi va xayoti xavfsizligini ta’minlashning xalqaro xuquqiy
mezonlarini ishlab chiqdilar va bu haqda BTT ga a’zo bo‘lgan davlatlar o‘z milliy
turizm siyosatiga mos bo‘lgan xuquqiy me’yorlarni qabul qilishini tavsiya qildi.
Qayd qilish lozimki, BTT 1994 yilda o‘z boshqaruvi tarkibida "Turistik xizmatlar
sifati" bo‘yicha komitet tashkil qildi. Bu komitet xalqaro turizmda sayyohlarning
xavfsizligi masalalariga ham javob beradi. Xuddi shu yili BTT dunyoning 73
mamlakatlarida "Sayyohlarni (turistlarni), turistlik ob’ektlarni himoya qilish va
xavfsizligi" mavzusida xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirishning tashabbusi bilan
1995 yil ning yozida Shvesiya davlatining Esterund shahrida "Sayohat davrida
xavflarni kamaytirish va turizm xavfsizligini ta’minlash" mavzusida P xalqaro
konferensiyasi o‘tkazildi.
Turizm mamalakatlarining 21% ida maxsus turizm politsiyasi tashkil
qilingan bo‘lib, bu politsiya faqat turizm faoliyati bilan shug‘ullanadi. Turizm
politsiyasi zimmasiga turizm resurslarini va atrof-muhitni muhofaza qilish,
giyohvandlikga qarshi kurashish, mahalliy etnik guruhlarni himoya qilish
vazifalari ham yuklatilgan.
Xalqaro turizm amaliyotidan ma’lum bo‘ladiki, ko‘pgina davlatlarning
turizm boshqaruvi turistlarining dunyo davlatlariga, mintaqalariga borishi yoki
59
bormasliklari, xavfsizlikning holati, darajalari, ushbu davlatlarda turizm siyosati va
himoya turizmi xaqida aniq tavsiyalar ishlab chiqadi va o‘z ommaviy axborot
vositalarida muntazam ravishda tavsiyalar berib boradi.
Xavfsizlik xizmatining asosiy vazifasi - jinoyatni ko‘rib chiqish emas, uni
oldini olishdir. Bu ayniqsa muhim, chunki bu xizmat xodimlari militsiya
xodimlaridan farqli ularoq suroqqa tutish, tintuv o‘tkazish xuquqiga ega emaslar.
60
XULOSA
Xalqaro havo transporti assotsiatsiyasi ma’lumotlariga ko‘ra, jahonda turli
darajadagi 1300 dan ziyod davlat va xususiy aviakompaniya mavjud. 470 dan ortiq
aviatashuvchi xalqaro havo qatnovlarini amalga oshirsa, shuning 250 ga yaqini
muntazam xalqaro aviareyslarni yo‘lga qo‘ygan.
Prezidentimiz Islom Karimovning farmoniga binoan 22 yil avval tashkil
qilingan “O‘zbekiston havo yo‘llari” milliy aviakompaniyasi jiddiy raqobat
sharoitida jahon aviabozorida o‘zining munosib o‘rnini egalladi. Xavfsizlik,
qulaylik va yuqori sifatli xizmat ko‘rsatish kompaniyaning o‘ziga xos tashrif
qog‘oziga aylangan. O‘tgan yili Britaniyaning mustaqil SkyTrax reyting agentligi
tomonidan milliy aviakompaniyamiz ko‘rsatayotgan xizmatlar sifatining auditi
yakunlari ham buni yana bir bor tasdiqladi.
“Kompaniyamiz erishayotgan barcha yutuqlar – bu davlatimiz rahbarining
doimiy e’tibor va g‘amxo‘rligi, texnologik parkni muntazam modernizatsiya qilish,
G‘arbda va mamlakatimizda ishlab chiqarilgan laynerlarga texnik xizmat
ko‘rsatishni rivojlantirish, yer usti infratuzilmasini takomillashtirish, havo
harakatini boshqarish tizimini tubdan isloh etish, mamlakatimizda yuqori malakali
kadrlar tayyorlash kabi yo‘nalishlarni o‘z ichiga olgan aniq maqsadli va serqirra
ishlar samarasidir, – deydi “O‘zbekiston havo yo‘llari” milliy aviakompaniyasi
bosh direktorining birinchi o‘rinbosari Akmal Akbarov.
Milliy aviakompaniyaning ishlab chiqarish va moliyaviy ko‘rsatkichlari yil
sayin o‘sib, ish samaradorligi ortib bormoqda. 2014 yilning birinchi yarmida 11,4
mingdan ziyod parvoz amalga oshirilib, 1,2 million nafardan ortiq yo‘lovchi, 20
ming tonnadan ko‘proq yuk, jumladan, pochta tashildi. Bunga aviabozor
talablariga tez moslashish, yo‘nalishlar geografiyasini kengaytirish va parvozlar
sonini ko‘paytirish evaziga erishilmoqda. Joriy yilda Singapurga havo qatnovi
yo‘lga qo‘yildi, Termizdan Sankt-Peterburgga, Urganchdan Volgogradga
aviayo‘nalishlar ochildi, parvozlar soni ko‘paydi. Masalan, Toshkent-Riga-Nyu-
61
York va Nyu-York-Riga-Toshkent yo‘nalishi bo‘yicha reyslar haftada ikki marta –
payshanba va yakshanba kunlari amalga oshirilmoqda. Mamlakatimiz turizm
salohiyatini yuksaltirish maqsadida Frankfurt, Parij va Milan shahridan havo
qatnovi Urganch shahri orqali amalga oshirilmoqda.
«O‘zbekiston havo yo‘llari» milliy aviakompaniyasi samolyotlariga chiqqan
yo‘lovchilar qulay, shinam muhitga tushadi, alohida e’tirof va g‘amxo‘rlikdan
bahramand bo‘ladi. Havo kemalari barcha zamonaviy uskunalar bilan jihozlangan.
Videoproyektorlar orqali badiiy, hujjatli filmlar, musiqiy kliplar, multfilmlar
namoyish etiladi. “Boeing” samolyotlarida alohida monitorlar mavjud bo‘lib,
yo‘lovchi o‘zi uchun qiziqarli bo‘lgan dasturni tanlashi mumkin. Bu monitorlarda
samolyot yo‘nalishi va parvoz haqidagi («air-show» tizimi) axborotni kuzatish
mumkin. Uzoq masofaga uchadigan xalqaro yo‘nalishlarga parvoz chog‘ida
birinchi va ikkinchi klass yo‘lovchilari «iPad» bort planshentidan bepul
foydalanishi, maxsus «Sky Shop» jurnal-katalogida o‘ziga yoqqan mahsulotni
harid qilishi mumkin.
O‘tgan davrda Toshkent, Samarqand, Buxoro, Urganch, Farg‘ona va Navoiy
shaharlari aeroportlari modernizatsiya qilindi va bugungi kunda O‘zbekistonda 11
ta xalqaro aeroport faoliyat yuritmoqda. Milliy aviakompaniyamiz zamonaviy
«Eyrbas» va «Boing» avialaynerlari bilan ta’minlangan. Ushbu samolyotlar
Yevropa, Osiyo, Yaqin Sharq va Shimoliy Amerikaning 50 dan ortiq shaharlariga
muntazam parvozlarni amalga oshirmoqda.
62
TAKLIFLAR
Bitiruv malakaviy ishining natijalari va xulosalaridan quyidagi tavsiyalar
ishlab chiqildi:
Davlatlararo va viloyatlararo xalqaro avialiniyalarni ko’paytirish;
Aeroportlarda va samolyotlar bortida xizmat ko’rsatish darajasini
yaxshilash;
G’arbda va mamlakatimizda ishlab chiqargan laynerlarga texnik xizmat
ko’rsatishni rivojlantirish;
Havo harakatini boshqarish tizimini yanada takomillashtirish;
Yo’lovchi va yuk terminallari infratuzilmasini yanada takomillashtirish;
“O’zbekiston Havo Yo’llari” MAKda ishlovchi xodimlarni malakasini
oshirish maqsadida chet elga o’qitishni yo’lga qo’yish va boshqalar.
63
Foydalanilgan adabtyotlar ro‘yxati
1. O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi Qonuni. –T.: 1999
yil 20 avgust.
2. ««O‘zbekturizm» Milliy Kompaniyasini tashkil qilish to‘g‘risida» gi
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1992 yil 27 iyuldagi PF-480-sonli
Farmoni.
3. «2005 yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish
Davlat dasturi to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999 yil 15
apreldagi PF-2286-sonli Farmoni.
4. «
O‘zbekistonda turizm sohasi uchun malakali kadrlar tayyorlash
to‘g‘risida»
gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999 yil 30 iyundagi PF-
2332-sonli Farmoni.
5. ««O‘zbekturizm» Milliy Kompaniyasining
faoliyatini tashkil etish
masalalari to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992
yil 20 oktyabr 484-sonli Qarori.
6. «Turizm faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash
haqida» O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 11
noyabrdagi 497-sonli Qarori.
7. «O‘zbekiston Respublikasida 2010 yilgacha bo‘lgan davrda xizmat
ko‘rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirishga oid qo‘shimcha
chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 21
maydagi PQ-640-sonli Qarori.
8. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo‘lida. 4- tom. – T.:O‘zbekiston, 1996.–
285b.
9. Karimov I.A. Mamlakatni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik
jamiyati barpo etish – ustuvor maqsadimizdir // «Xalq so‘zi» gazetasi, 2010 yil, 27
yanvar.
64
10. Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz
farovonligini yanada yuksaltirishdir // «Xalq so‘zi» gazetasi, 2010 yil, 30 yanvar.
11. Karimov I.A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada
chuqurlashtirish konsepsiyasi // «Xalq so‘zi» gazetasi, 2010 yil, 13 noyabr.
12. Adilova Z.D, Sodiqov T. Xalqaro turizm biznesi. O‘quv qo‘llanma. –T.:
TDIU. 2010.
13. Mamatqulov X.M. «Turizm infratuzilmasi» O‘quv qo‘llanma. –T.:
«O‘zbekiston faylafuslar jamiyati» nashriyoti, 2011.
14. Mirzayev M.A., Aliyeva M.T. Turizm asoslari. O‘quv qo‘llanma. –T.:
O‘zbekiston faylafuslar jamiyati, 2011.
15. Tuxliyev I.S., Hayitboyev R., Ibodullayev N.E., Amriddinova R.S.
Turizm asoslari. O‘quv qo‘llanma. Qayta ishlangan va to‘ldirilgan 3-nashri.–S.:
SamISI, 2010.
16.
Tuxliyev I.S., Qudratov G‘.H., Pardayev M.Q. Turizmni rejalashtirish.
Darslik. – T.: «Iqtisod-moliya» nashriyoti. 2010.
17. Tuxliyev I.S., Safarov B. Turizm asoslari. Kasb-hunar kollejlari uchun
o‘quv qo‘llanma. –T.: «Yangi nashr» 2012.
18. Tuxliyev I.S., Hayitboyev R., Safarov B.Sh., Tursunova G.R. “Turizm
asoslari”. Darslik.-T. “Fan va texnologiya” nashriyoti, 2014.
19. Tuxliyev I.S. va boshqalar. «O‘zbekistonda turizm xizmat bozorini
rivojlantirishning ijtimoiy – iqtisodiy muammolari» nomli monografiya. –T.:
«Iqtisodiyot» 2012 y
20. Hamidov O.X. «Transport servisini tashkil qilish» Uslubiy qo‘llanma. –
T.: 2007. TDIU.
INTERNET SAYTLARI:
1. www.google.uz /
2. www.stat.uz
/
3. www.lex.uz/
4. www.uzbektourism.uz/
Do'stlaringiz bilan baham: |